مفهوم "Cognitive Ergonomics"

ارگونومی شناختی یا Cognitive Ergonomics

ارگونومی شناختی مرتبط با مغز و ذهن انسان‌ها است. در این ارگونومی فرآیندهای ذهنی مثل حافظه، قدرت استدلال و حافظه چون بر تعاملات انسانی و سیستم تاثیر گذار است، اهمیت دارد. پردازش ذهنی، حافظه، دانش و درک انسانی در این ارگونومی اهمیت دارد.

به طور خلاصه این ارگونومی مربوط به توانایی ذهنی انسان در پردازش اطلاعات و داده‌ها است. موضوعاتی که در این ارگونومی بررسی می‌شود به شرح زیر است.

مهم‌ترین هدف ارگونومی شناختی راهکارهایی برای کمک به انسان‌ها برای نگهداری اطلاعات و دیتاها است.(راشن)

آشنايي با ارگونومی شناختی

پيشرفت تكنولوژي ماهيت كارها را از كارهايي كه بر قدرت جسماني فرد تمركز داشتند به سوي كارهايي كه تمركز اصلي آنها سيستم شناختي انسان است تغيير داد. كارهاي كه انسانها انجام مي دهند از كارهاي جسماني به كارهاي پايشی و حل مسئله و تصميم گيري در سيستم هاي پيچيده تغيير پيدا كرده است.

در واقع می توان گفت جامعه امروز به عملکرد ايمن و موثر سيستم های فنی متعدد در بخشهای مختلف صنعت و حمل و نقل و ارتباطات و منابع انرژی, اطلاعات و مواد و بهداشت و اقتصاد متکی است . ارگونومی شناختی بر مباحث کاربردی تعامل انسان و فن آوری در محيط کار به ويژه بر نحوه تاثير گذاری و تاثيرپذيری سيستم شناختی انسان و کار و شرايط کار تمرکز دارد.در فایل امروز به جزئیات این مبحث پرداخته شده است.

شناخت (cognition)

در روانشناسی شناخت واژه کلی است و کليه اعمالی که در سنتز اطلاعات صورت می پذيرد مانند درک (ديدن و شنيدن و غيره) توجه, حافظه و استدلال را شامل می شود. شناخت به تعبير ديگر مکانيسم اصلی است که بوسيله آن درک می کنيم و به خاطر می آوريم و يا به عبارتی همان
سيستم پردازش انسان است در واقع مراحل روانی از درک تا عمل را شناخت می گويند.

ماهيت و رشد سيستم شناختی

• ديدگاه پردازش اطلاعات
• ديدگاه روان شناس
  سوئيسی ژان پياژه که بر اساس دو مدل درون سازی و برون سازی پياژه که نحوه تعاملات ذهن با محيط و نيز تحولات حاصل از آنها را شرح می دهد.
• درون سازی اساسا به معنی تعبير و تفسير داده های بيرونی برحسب سيستم شناختی موجود است. يعنی آنچه که فراروی فرد قرار می گيرد از نظر شناختی به گونه ای تغيير می يابد که با آنچه که در سيستم وجود دارد و يا نحوه تفکر او منطبق گردد.
• برون سازی به معنای در نظر گرفتن ساختار داده های بيرونی است بنابر مدل پياژه سيستم شناختی به طور همزمان واقعيت را با ساختارهای خود هماهنگ (درون سازی) و خود را با ساختار محيط منطبق می سازد (برون سازی) و به اين ترتيب ساختار درونی فرد تغيير کرده و به عبارتی ديگر رشد شناختی رخ می دهد.

رويکرد پردازش اطلاعات

راهبرد و مسلط در مطالعه های رشد شناختی است در اين رويکرد ذهن آدمی به عنوان يک سيستم شناختی که قابل مقايسه با کامپيوتر است و اطلاعات حاصل از محيط را به طور مختلف پردازش می کند.

• رمزگذاری
• رمزگذاری مجدد
• رمز گشايی
• ذخيره در حافظه يا بازيابی

ارگونومی شناختی

از ترکيب دو علم روانشناسی شناختی و ارگونومی حاصل شده است. ارگونومی شناختی تعامل انسان کار و محيط را از بعد شناختی بررسی می کند. اين آناليز در فرآيند طراحی برای کسب اطمينان از ايمنی و پيشگيری از خطاهای انسانی لازم و مفيد خواهد بود.

ارگونومی شناختی بر طراحی تعامل بين انسان و کار با توجه به محدوديتهای شناختی کاربر تمرکز دارد. ارگونومی شناختی فرآيندهای ادراکی (مانند کشف, طبقه بندی و شناخت الگوها) پردازش شناختی مرکزی(مانند تصميم گيري ها و حل مسئله و حافظه) و فرآيندهای حسی- حرکتی (مانند تايپ کردن) را مورد مطالعه قرار می دهد.

مباحث مطرح در ارگونومی شناختی

• مهارتهای حسی – حرکتی
• مهارت های حسی – ادارکی
• انگيزش و پاسخ موثر
• توجه
• يادگيری و حافظه
• زبان و ارتباطات
• حل مسئله و تصميم گيری
• پويايی گروه و کار گروهی

مباحث شناختی در ارگونومی صنعتی از اين هم فراتر رفته و به مدلسازی اين فرآيندهای روانی می پردازد. هدف درک چگونگی تعامل محيط کار با توانایی ها و محدوديتهای کارگر در رسيدن به عملکرد مورد نظر است.

برای مثال در بررسی طراحی مجموعه ای از کنترلها و نشانگرها نه تنها توجه به ويژگي های کارگر مهم است بلکه توجه به نقش عوامل زير نيز حائز اهميت است.

• اعمال و وظايف مدنظر از نشانگرها و کنترل ها
• موقعيت نسبی و مطلق کنترل ها و نشانگرها
• محيط کار
• سازگاری با سيستم
• سازگاری با ساير سيستم ها

وظايف و عوامل محيطی با ويژگي های اپراتور که دامنه ای از تيزبينی توجه و توانايی حل مسئله را شامل می شود در تعامل بوده برای تفسير و هدايت
اطلاعات حاصل از نشانگرها از هم تاثير می پذيرند.

در مدل های جديد روانشناسی است تا مشخص کند چگونه افراد با يکديگر و با مصنوعات به ويژه کامپيوتر کار می کنند. فعاليتها (فرآيندهای ذهنی) و
توانایی های انسان در طراحی و اجرا و ارزشيابی سيستم ها مهم است اين مسئله بويژه در تعامل انسان-کامپيوتر بسيار مهم است.(acghi)