ضرب المثل معادل شعر زیر را بیان کنید

بیت:

«چو شخصی کاو به کوهی راز گوید

بدو کوه آن سخن را باز گوید»

در این بیت، نظامی با هنرمندی تمام می‌گوید:

اگر کسی راز خود را به کوه بگوید، همان کوه صدای او را بازتاب می‌دهد (تکرار می‌کند) و راز را برملا می‌سازد. یعنی حتی طبیعت بی‌جان هم راز را پنهان نمی‌دارد، چه رسد به انسان!

مفهوم:

راز اگر گفته شود—پس به چیزی یا کسی که قابل اعتماد نیست یا قدرت نگهداری راز ندارد—دیر یا زود فاش می‌شود. این بیت درباره‌ی احتیاط در گفتن اسرار است و به ما هشدار می‌دهد که رازمان را به هر کسی نگوییم.

بیت نظامی می‌گوید اگر رازی را به کوه بگویی، همان کوه آن را فاش می‌کند.

پس راز را اگر به کسی بگویی که اهل نگه داشتنش نیست، دیر یا زود صدایش درخواهد آمد.

یادمان باشد که هر دل نرمی، جای راز نیست؛ بعضی رازها فقط باید در دل خودمان بماند.

ضرب‌المثل‌هایی مثل:

«دیوار موش داره، موش هم گوش داره» یا «راز را نگفتن، هنر است» با همین معنا به ما هشدار می‌دهند که راز را آسان فاش نکنیم. حتی به کوه هم نه!

‌تمام بیت در واقع یک تمثیل است: انسان رازگو به کوه را تشبیه کرده به رازداری که حتی بی‌جان است، اما باز هم راز را بازمی‌تاباند. تمثیل به کمک تصویرسازی، مفهومی اخلاقی (عدم اعتماد به هرکس برای گفتن راز) را منتقل می‌کند.

در این بیت، کوه که یک پدیده‌ی بی‌جان است، گویی «می‌شنود» و «پاسخ می‌دهد»—این یک نمونه‌ی واضح از تشخیص است.

در واژه‌هایی چون «گوید»، «باز گوید» تکرار صوت گ و و نوعی موسیقی درونی ایجاد کرده است.

واژه‌های پایانی «گوید» و «باز گوید» ضمن هم‌آوایی، نوعی تکرار معنا دارند که تأکید را بیشتر می‌کند.

راز گفتن به کوه، که انتظار می‌رود خاموش و بی‌واکنش باشد، اما «بازگو می‌کند»—این تضادِ ظریف نیز به تأثیرگذاری بیت کمک کرده است.

در منظومه‌های نظامی—چه خسرو و شیرین، چه لیلی و مجنون—راز، دل، عشق پنهان و سخن گفتن یا نگفتنِ آن، یک مضمون کلیدی است.

این بیت به‌طور خاص در راستای موضوع رازداری، مراقبت در عشق، و پایبندی به حرمت دل است. گاهی عاشق دل‌باخته، آن‌قدر گرفتار درد دل است که دنبال هم‌سخن می‌گردد، حتی اگر آن هم‌سخن کوه باشد. ولی حتی همان کوه هم راز را بازمی‌تاباند!

پس این بیت هم از نظر اخلاقی هشدار می‌دهد، و هم در ادامه‌ی جهان عاشقانه‌ی پر از احتیاط و پنهان‌کاری است که در شعر نظامی به چشم می‌خورد.