معنی پیل بالا در مصرع اول و دوم را بنویسید
ز پای آن پیل‌بالا را نشاندند
به پایش پیل‌بالا زر فشاندند
✏ «نظامی»
٤ پاسخ
ز پای آن پیل‌بالا را نشاندند
به پایش پیل‌بالا زر فشاندند
در مصرع اول ، یعنی فرهاد را در جای بلند نشاندند ( با احترام و روبروی یا کنار خسرو)
در مصرع دوم ،طلا و زر را بر سر و رویش ریختند و شاد باش کردند که کلی زر در جلوی پایش جمع شد .
پیل در مصرع اول ، منظور فرهاد هست .
در مصرع دوم ، پیل بالا ، یعنی فیل سوار.
یا آدم نیرومند و شاه صفت .
معنی «پیل بالا» در مصرع اول:**
**«ز پای آن پیل‌بالا را نشاندند»**
- **پیل بالا** = **فیل سوار** (نماد قدرت، عظمت و فرمانروایی)
- در اینجا اشاره به **سردار جنگی** یا **پادشاهی قدرتمند** دارد که مانند فیل در جنگ، شکست‌ناپذیر به نظر می‌رسید، اما سرانجام **از اسب (یا تخت) به زیر کشیده شد**.
- **تفسیر:** نظامی از این تصویر برای نشان دادن **زوال قدرت** حتی بزرگ‌ترین حکمرانان استفاده می‌کند.
معنی «پیل بالا» در مصرع دوم:**
**«به پایش پیل‌بالا زر فشاندند»**
- **پیل بالا** = **فیلِ تزئین‌شده با طلا** (نماد ثروت و جلال پادشاهی)
- در برخی دربارهای قدیم، فیل‌ها را با **زر و زیورآلات** می‌آراستند تا شکوه پادشاه را نمایش دهند.
- **تفسیر:** این مصرع نشان می‌دهد که حتی پس از شکست، **احترام ظاهری** به دشمن مغلوب حفظ می‌شد (مثلاً با پرتاب سکه به نشانهٔ احترام یا تمسخر).
تفسیر کلی بیت:**
نظامی در این بیت **تضاد قدرت و ضعف** را به تصویر می‌کشد:
- ابتدا **پیل بالا (سردار یا پادشاه)** با اقتدار بر تخت یا اسب نشسته، اما سپس **به زیر کشیده می‌شود**.
- با این حال، حتی در انهدامش، **زر بر پایش می‌پاشند** که می‌تواند نشانهٔ:
- **احترام نمادین** به دشمن شکست‌خورده، یا
- **تسلیم شدن در برابر تقدیر** باشد.
پیل به معنی فیل است، و بالا در ادبیات کلاسیک فارسی به معنی قد، قامت، اندام و هیبت به‌کار می‌رود.
بنابراین، «پیل‌بالا» یعنی:
کسی که قامتی همچون فیل دارد؛ یعنی شخصی نیرومند، بلندبالا، باهیبت و تنومند.پس، مصرع اول یعنی:
آن مرد باهیبت و قدرتمند را از پای درآوردند.
❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁
2. پیل‌بالا در مصرع دوم: در اینجا دوباره «پیل‌بالا» آمده، اما حالا فاعل است؛ یعنی:
کسی که خود قامتی چون پیل دارد.
و کل مصرع دوم یعنی:
آن مرد نیرومند در پای آن شخص (شخص اولی که از پای درآمده بود)، زر (طلا) ریخت؛ یعنی به او احترام و بخشش کرد.
خلاصه:
- در مصرع اول: «پیل‌بالا» یعنی مرد تنومند، مغلوب‌شده، کسی که از پای افتاد.
- در مصرع دوم: «پیل‌بالا» یعنی مرد بلندبالا و قدرتمندی که طلا پیش پای او ریخت (احترام گذاشت، یا بخشش کرد).
آرایه‌های ادبی:1. جناس تام یا شبه‌جناس (تکرار لفظ با اختلاف نقش یا معنا):
واژه‌ی «پیل‌بالا» در هر دو مصرع تکرار شده، اما یک بار به‌عنوان مفعول (کسی که شکست خورده) و بار دیگر به‌عنوان فاعل (کسی که بخشش کرده) آمده. این استفاده هنرمندانه باعث ایجاد نوعی ابهام و ایهام زیبا شده است.
❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁
2. ایهام (دوگانگی معنایی):«پیل‌بالا» می‌تواند هم به صفت ظاهری و جسمانی فرد اشاره کند (قامت مانند فیل)، هم نماد شکوه و بزرگی یا قدرت باشد. این ایهام در هر دو کاربرد به چشم می‌خورد، اما با دو نتیجه‌ی متفاوت: یکی مغلوب، یکی غالب.
❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁
3. تقابل معنایی (تضاد):فردی که در مصرع اول از پای درمی‌آید، در مصرع دوم احترام می‌بیند. این تضاد در جایگاه، ایجاد زیبایی معنایی می‌کند: فروپاشی قدرت در برابر کرامت یا بخشش.
❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁
4. تصویرسازی حماسی:توصیف شخصیت‌ها با صفاتی چون «پیل‌بالا» ذهن خواننده را به فضای رزمی یا درباری می‌برد و تصویری پرشکوه از نبرد یا بخشش را در ذهن مجسم می‌کند.
❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁❁
5. آهنگ و موسیقی درونی:وزن عروضی متوازن و تکرار صامت‌هایی مانند «پ» و «ب» در کلمات «پیل»، «پا»، «فشاندند»، بر موسیقی کلام افزوده است.
درود بر شما
بسیار عالی