این بیت نغز از مثنوی را معنی کنید و مفهوم آنرا بیان نمایید
عقل من گنجست و من ویرانهام
گنج اگر پیدا کنم دیوانهام
✏ «مولانا»
٢ پاسخ
درود
جلالالدین رومی عقل و خرد را به گنج همانند نموده که در ویرانهی تن(چراکه تن رو به تباهیست) جای دارد و خردمند را به دیوانه مانند کرده.
برای خردمندِ راستین چون تنها خرد گنج است و پیرایهها و زر و زیور گیتی را بیارزش میداند پس از نگاه مردمِ بیمایه، دیوانه پنداشته میشود!
معمولا چون مردم دیوانگان را از میان خود میراندند بهناچار آن بیچارگان در بیغولهها و ویرانهها می زیستند و
ممکن بود که در کندوکاو اتفاقی خود به گنجی دست یابند.
بنابراین مولای رومی میگوید اگر انسان گنجِ راستین(خرد) را در ویرانهی تن کندوکاو کند و بیابد و بایستههای آن را در خود بپروراند که یکی از آنها پرهیز از پیرایهها و زرقوبرقهای میرا و ناپایدار جهانست، نشانهی این خردمندی این خواهد بود که او را دیوانه خواهند دانست.
این بیت از مولانا در مثنوی معنوی به زیبایی به مفهوم عقل و خودشناسی اشاره دارد. در اینجا، مولانا از استعاره “گنج” برای عقل استفاده کرده است و خود را به “ویرانه” تشبیه میکند.
معنی بیت:- عقل من گنج است و من ویرانهام: مولانا میگوید که عقل او مانند گنجی ارزشمند است، اما خودش (بدن یا نفس او) مانند ویرانهای است که این گنج در آن پنهان شده است.
گنج اگر پیدا کنم دیوانهام: اگر این گنج (عقل) را پیدا کند و به آن دست یابد، دیوانه خواهد شد. این دیوانگی به معنای شور و شوق و عشق الهی است که او را از حالت عادی خارج میکند.
مفهوم بیت: مولانا در این بیت به این نکته اشاره دارد که عقل و خرد انسان بسیار ارزشمند است، اما تا زمانی که درک و شناخت عمیقی از آن نداشته باشد، مانند گنجی پنهان در ویرانه است. وقتی انسان به شناخت واقعی از عقل و خرد خود برسد، به حالتی از شور و شوق و عشق الهی دست مییابد که او را از حالت عادی خارج میکند و به نوعی دیوانگی معنوی میرسد. این دیوانگی، نشانهای از رسیدن به حقیقت و شناخت عمیقتر از خود و خداوند است.