روز ، بر شب عاشق است و مُضطَر است / چون ببینی ، شب بَرو عاشق تر است

رابطه‌ی عاشق و معشوق و یا عاشق و عشق مثل روز و شب است که مرتب پیِ همدیگر را می‌گیرند و خود را فنای حضور دیگری می‌کنند و کار دشواری است که بگویی کدام عاشق‌تر است. تا بگویی روز عاشق‌ است چرا که خورشید افول پیدا می‌کند تا شب از راه برسد می‌بینی که شب از  روز عاشق‌تر است چون ماه نور خود را از همان خورشیدی می‌گیر دکه از ظاهرها پنهان شده است.

عشق، سخت تشنه است و تشنه را می‌جوید. عشق، خواهان عاشق است. عشق و عاشق مانند روز و شب دائم در پی یک‌دیگرند و هم‌دیگر را می‌طلبند. حتی لحظه‌ای از جست‌وجو باز نمی‌ایستند و لحظه‌ای از دنبال کردن هم‌دیگر درنگ نمی‌کنند. دلِ معشوق آکنده از عاشق است؛ چنان که در دل عذرا همیشه وامق است. در دل عاشق نیز به جز معشوق، چیز دیگری نیست. دو وجود جداگانه‌ای که یکی از دیگری جدا شود، در کار نیست. عاشق و معشوق یک هستی بیش ندارند و آن هستی معشوق است، یا بهتر بگوییم: هستی عشق. عاشق و معشوق هر دو، مظهرِ وجود حقیقی هستند. پس چگونه ممکن است که عاشق و معشوق به دیدارهای گاه‌گاه قانع شوند؟ آیا این امکان دارد که کسی با خودش گاه‌گاه قرار ملاقات بگذارد؟ وحدت حقیقی میان عاشق و معشوق مطلبی نیست که عقل جزئی بتواند آن را درک کند.