ای شهسوار امر قل ای پیش عقلت نفس کل

در این بیت، شاعر رابطه بین عقل و نفس را به شکلی زیبا و استعاری به تصویر می‌کشد:

رابطه بین عقل و نفس

• عقل: در اینجا به عنوان “شهسوار امر” معرفی شده است، که نشان‌دهنده قدرت، تسلط و هدایت‌گری است. عقل به عنوان نیرویی که می‌تواند نفس را کنترل و هدایت کند، به تصویر کشیده شده است.

• نفس: به عنوان “کودکی” معرفی شده که از روی نادانی و جهل، آستین خود را می‌جود. این تشبیه نشان می‌دهد که نفس، مانند کودکی ناآگاه و بی‌تجربه است که نیاز به هدایت و کنترل دارد.

تشبیه نفس به کودک

• نادانی و جهل: شاعر نفس را به کودک تشبیه می‌کند تا نادانی و جهل نفس را نشان دهد. همان‌طور که کودک به دلیل ناآگاهی و بی‌تجربگی ممکن است رفتارهای نادرست و بی‌معنی انجام دهد، نفس نیز به دلیل نادانی و جهل ممکن است انسان را به سمت رفتارهای نادرست و گمراه‌کننده سوق دهد.

• نیاز به هدایت: همان‌طور که کودک نیاز به هدایت و تربیت دارد، نفس نیز نیاز به هدایت و کنترل توسط عقل دارد. عقل به عنوان نیرویی که می‌تواند نفس را کنترل و هدایت کند، به تصویر کشیده شده است.

این تشبیه به خوبی نشان می‌دهد که چگونه عقل می‌تواند نفس را کنترل و هدایت کند و از رفتارهای نادرست و گمراه‌کننده جلوگیری کند.

با سلام

این عقل و نفسی که در این بیت آمده فلسفی و پیچیده است.

منظور از «شهسوار امر قل»  پیامبر اکرم(ص)  است که خداوند  به او می‌فرمود: قل... ؛ابلاغ کن.

عقل کل این‌جا پیامبر اکرم (ص) است. 

اوّلین مخلوق: عقل اوّل (عقل کل)، موجود واحد و بسیط، مثل قلم (یا کتاب مکنون)

نفس کل مثل لوح محفوظ (یا کتاب مبین) که عقل اوّل بر او تمام محفوظات عالم را نگاشته و آن وجود واحد در او تکثّر یافته.

عقل به امر خداوند افاضه نور معرفت می‌کند و نفس می‌پذیرد.

حقیقت نفس ذاتاً عقلانی است و در آن همه اسماء الهی وجود دارند ولی برای به عینیت رسیدن نیاز به جسم است.

ای نفس کل صورت مکَن / وی عقل کل بشکن قلم

عقل کلّ و نفس کل، مرد خداست/ عرش و کرسی را مدان کز وی جداست

به‌هرحال مولوی به مرتبه بالاتر از نفس کل که اوّلین موجود واحد و عقل کل است  اشاره دارد که نفس کل از او تکثّر گرفته و در مرتبه نازل تر ایجاد شده و در مقام مقایسه با عقل کاملِ رسای  پیامبر  اکرم (ص) -که محیط بر همه اشیاء و درک کننده همه حقایق امور است- ،   تشبیه شده به کودکی که از روی جهل کودکانه، سر آستین خود را می‌جود.

سلام.

عقل مانند یک رهبر و راهنمای داناست؛ مثل یک معلم کامل.  نفس شبیه کودکیه که چیزی نمیدونه و باید یکی مراقبش باشه و  تازه باید یاد بگیره تا رشد کنه.  نفس باید در خدمت عقل باشه تا دانا بشه. در حقیقت، نفس باید دستش توی دست عقل باشه  که گم نشه همونطور که دست بچه باید در دست بزرگترش باشه.