مفهوم کلی شعر مولانا

می شود که نامِ نوزادی را حاجی می گذارند و یا گاه می شود که لقبِ غازی را به کسی می دهند به خاطرِ اینکه در خانواده و نسبِ او تنی چند غازی بوده اند . ( غازی = جنگجو ، پیکارکننده ، مجاهد راه دین ، از ریشه غَزو ) [ در ایام قدیم رسم بود که هر گاه نوزادی در روزِ عیدِ قربان متولد می شد . نامش را حاجی می گذاشتند و عامه به این نوزادها «حاجی شکمی» می گفتند . حالا هم نیز در برخی روستاها و شهرهای دور دست این رسم دیده می شود . همچنین در قدیم رسم بود که گاه برای تحسین و تجلیل و احترام ، منصب و حرفۀ والای پدر و یا کسانِ نزدیکِ شخص را بدو نسبت می دادند هر چند که او فاقدِ آن بود . مثلاََ لقبِ غازی از القابِ مهم بود که در کشورهای اسلامی به شخصیت های برجسته نظیر شاهان و اتابکان و نظامیان عالی رتبه داده می شد . چنانکه لقبِ سلطان محمود غزنوی ، غازی بود و حتی در عصر اخیر نیز این رسم ادامه داشت و مصطفی کمال پاشا ( آتا تُرک ) در جریان جنگ با ارتشِ یونان و دفعِ حملاتِ آنان ، بدین لقب خوانده شد . به هر حال منظور مولانا اینست که اسامی و القابِ با مسمّی و شخص ملقب به آن در بسیاری موارد هیچ سنخیّتی با هم ندارد امّا همۀ اسماء الهی نسبت به ذات و صفاتِ او صدق می کند . ]

هر گاه مردم این القاب را در حقِ کسی بکار برند که فاقدِ آن اوصاف باشد . اطلاقِ این القاب بر او کارِ درستی نیست . [ اگر «مدیح» را به معنی ستایش فرض کنیم معنی مصراع اوّل اینست : « اگر مردم این القاب را در ستایش کسی بگویند » و اگر به معنی ممدوح بگیریم معنی اینست : « اگر مردم این القاب را در مورد شخصِ موردِ ستایش بگویند » ]