جمله "سگ گزیده آب را دید" در بیت زیر به کدام بیماری دلالت دارد

خب، این ضرب‌المثل «سگ‌گزیده آب رو که می‌بینه، می‌ترسه» رو همه‌مون شنیدیم، ولی شاید ندونیم ریشه‌ش از کجا اومده.

داستان اینه که قدیما وقتی کسی رو سگ هار گاز می‌گرفت، یکی از علائمش این بود که از آب وحشت می‌کرد، یعنی واقعاً آب که می‌دید، بدنش واکنش نشون می‌داد و نمی‌تونست بخوره یا حتی نزدیکش بشه. این حالت، همون ترس از آب یا به زبون علمی‌ترش، هیدروفوبیاست که یکی از نشونه‌های بیماری هاریه.

پس وقتی می‌گن یکی «مثل سگ‌گزیده آب رو دید»، یعنی انقدر از یه چیزی ترسیده یا ضربه خورده که حالا از کوچیک‌ترین نشونه‌ش هم می‌ترسه، حتی اگه تهدیدی هم نباشه.

بنابراین اگه بخوای با دقت جواب بدی، باید بگی:

"بیماری هاری" چون اون ضرب‌المثل از همون نشونه‌ی ترس از آب توی هاری گرفته شده.

یه جور ترکیب جالبه از پزشکی و ادبیات مردمی ـ خیلی از اینا داریم تو فارسی که ریشه‌ش به واقعیت‌هایی مثل این برمی‌گرده.

وقتی اون نشونِ خورشید (یا همون نشانه‌ی حضور شاه یا قدرت درخشان) رو دید، یه جوری وحشت کرد که انگار یه سگ‌گزیده آب دیده باشه! یعنی انقدر ترسید و جا خورد که معلوم بود یه زخمی از قبل داره.

• عنوان‌گاه: به معنی جایی که نشونه‌ی سلطنت یا قدرت دیده می‌شه (مثلاً پرچم یا خورشید یا نشانی از پادشاه).
• عالم‌تاب: یعنی روشن‌کننده‌ی جهان، استعاره از خورشید یا پادشاه.
• تو گفتی: یعنی انگار، گویی که.
• سگ‌گزیده: کسی که سگ هارش گاز گرفته.
• آب را دید: همون طور که توضیح دادیم، سگ‌گزیده وقتی آب می‌دید، می‌ترسید، چون نشونه‌ی بیماری هاری بوده.

• تشبیه: واکنش ترسیدن اون شخص تشبیه شده به سگ‌گزیده‌ای که آب می‌بینه.
• استعاره: عالم‌تاب استعاره از پادشاه یا قدرت برتره.
• کنایه: "سگ‌گزیده آب را دید" کنایه از ترس ناگهانی و شدید به خاطر تجربه‌ی تلخ قبلیه.

این بیت داره یه لحظه‌ی ترس و وحشت یه کاراکتر رو توی مواجهه با قدرت (مثلاً ورود خسرو یا نماد پادشاهی) نشون می‌ده. انگار یکی که توی زندگی زخم خورده یا تجربه‌ی تلخی داره، با دیدن یه چیز کوچیک از گذشته‌ش، یهو از جا می‌پره.

نظامی با ظرافت نشون می‌ده چطور یه زخمی قدیمی (حتی روانی) باعث می‌شه آدم از سایه‌ی چیزایی هم بترسه که شاید واقعاً تهدیدی ندارن.

نظامی اومده خیلی قشنگ و تمیز، یه صحنه‌ی وحشت و گذشته‌ی دردناک یه شخصیت رو با یه ضرب‌المثل مردمی ترکیب کرده. نشون می‌ده آدم‌هایی که زخم دارن، حتی نور خورشید هم براشون می‌تونه وحشتناک باشه. این بیت یه تصویر خیلی انسانی از اثر ترس‌های قدیمیه.

اگه بخوای برا کسی تعریف کنی بگی:

«یه بنده‌خدایی تا دید اوضاع داره جدی می‌شه یا قدرت میاد جلو، از ترس یه جوری پرید انگار یه سگ‌گزیده، آب دیده!»