معنی این بیت زیبا از دفتر خسرو و شیرین را بیان کنید
نه می در آبگینه کآن سمنبر
در آب خشک میکرد آتشِ تَر
✏ «نظامی»
٣ پاسخ
این بیت یکی از ابیات پیچیده و زیبا از داستان خسرو و شیرین نظامی است. برای فهم آن، ابتدا واژگان را بررسی کنیم:
می در آبگینه: شراب در جام شیشهای
سمنبردر: کسی که چون گل یاس (سمن) لطیف و خوشبوست؛ استعاره از فردی زیبا، معمولاً زن
آب خشک کردن: کنایه از کاری محال یا معجزهگونه
آتش تر: استعارهای متناقضنما (پارادوکس)، چون آتش ذاتاً با "تر" بودن ناسازگار است
معنی بیت:
آن دختر زیباروی چون یاس، چنان جاذبهای داشت که حتی شراب در جام شیشهای نیز در برابر او بیاثر بود؛
زیبایی و تاثیر حضور او چنان بود که میتوانست کاری بکند که آب، خشک شود و آتشِ تر، بسوزد؛
یعنی معجزهای میآفرید که قوانین طبیعت را برهم میزد.
سپاس از شما 🙏
یعنی آن معشوق لطیف (سمنبر) چنان زیبا و آتشین بود که انگار در نگاهش شرابی نهفته بود، شرابی که حتی در آب هم آتش میزد — و آنهم آتشِ تر! یعنی آتشی که با آب باید خاموش شود، ولی اینبار برعکس، آب را هم شعلهور میکرد.
شرح:
در این بیت، نظامی زیبایی معشوق را با تصویری خیالانگیز توصیف میکند. میگوید: انگار در ظرف شیشهای (آبگینه)، شرابی ریخته نشده بود، بلکه آن دختر زیباروی، خودش درون آب چیزی ریخته بود که هم آب بود و هم آتش؛ یعنی با حضور او، آب هم خاصیت سوزانندگی پیدا میکرد.
مفهوم:
معشوق آنقدر زیبا و اثرگذار است که حتی آب هم با او میسوزد! یعنی حضور او، هر چیزی را از حالت طبیعی خارج میکند. زیباییاش آتشی است که حتی در دل آب هم شعله میکشد.
آرایهها:
- ایهام: واژهی "آب" و "آتش" هر دو میتوانند معنای استعاری داشته باشند.
- تضاد: بین "آب" و "آتش"، که به خلق تصویری خیالانگیز کمک میکند.
- تشبیه و استعاره: زیبایی معشوق به آتشی تشبیه شده که در دل آب هم میسوزاند.
در کل داستان، «عشق» یه نیروی عجیب و حتی غیرمنطقیه. گاهی همهچی رو بههم میزنه، مثل آتشی که تو دل آب میسوزه!
این بیت دقیقاً یه تصویر هنرمندانه از همون حسه. داره نشون میده که عشقِ شیرین اونقدر پرحرارت و خاصه که حتی طبیعت رو برمیگردونه؛ آب، که باید خنککننده باشه، با حضور او میسوزه!
نسبت بیت با کل شعر:این بیت مثل یه پنجرهس به جهان اغراقآمیز و عاشقانهی نظامی؛ جایی که عشق از قانون طبیعت فراتر میره، عقل از کار میافته، و دل، فقط به یک نگاه میسوزه. کل داستان پُره از اینجور تصویرها که آدم رو با خودش میبره به دنیایی که توش عشق از آب هم آتیش درمیاره.
اگه بخوام یه مثال سادهتر بزنم: این بیت تو داستان مثل یه ذرهبینه که نشون میده توی دل این عشق، چه آتیشی پنهونه، حتی اگه ظاهراً مثل آب آروم به نظر بیاد!
درود بر شما
بسیار عالی
نظامی در این بیت به **معجزهی حضرت موسی (ع)** اشاره دارد که وقتی عصای خود را بر زمین زد، از سنگ خشک، آبی جاری شد و همچنین وقتی دست خود را به سینه برد، نورانی شد (نماد آتش). این بیت نشان میدهد که **قدرت خداوند در هر چیز ممکن است**، حتی در تناقضهای طبیعی مانند **روشن شدن آتش در آب** یا **جاری شدن آب از خشکی**
شاعر با زبان ادبی و نمادین میگوید که **امور محال در نزد خداوند ممکن است** و همانطور که شراب در جام پیدا است، معجزات الهی نیز در جهان آشکارند.
درود بر شما
بسیار عالی
سپاس از محبت شما 🙏
درود بر شما
بسیار عالی