در هوایت بی قرارم روز و شب

در بیت "در هوایت بی قرارم روز و شب / سر ز مستی بر ندارم روز و شب" از غزل شماره 302 دیوان شمس مولانا، شاعر به عشق و دلدادگی شدید خود به معشوق اشاره می‌کند و از طریق کنایات و تشبیهات متعددی، عمق و حجم این عشق را به تصویر می‌کشد.

• "بی قرارم": این کلمه نشان‌دهنده عدم آرامش و ثبات عاشق در فراق معشوق است. عاشق به قدری مجذوب و شیفته یار است که لحظه ای از فکر او غافل نمی‌شود و در تمام لحظات روز و شب، بی‌قراری و دلتنگی او را رها نمی‌کند.
• "سر ز مستی بر ندارم": این کناية از مست شدن و از خود بیخود شدن عاشق در اثر عشق و دلدادگی به معشوق است. شاعر با استفاده از این کنایه، شدت و حدت عشق خود را به گونه‌ای بیان می‌کند که گویی در عالمی دیگر سیر می‌کند و از دنیا و مافیها فارغ شده است.
• "روز و شب": تکرار عبارت "روز و شب" در این بیت، بر استمرار و تداوم این بی‌قراری و مستی تأکید می‌کند. عاشق نه تنها در لحظات خاصی، بلکه در تمام ساعات شبانه‌روز غرق در عشق و شور و شیدایی است.

در مجموع، این بیت بیانگر عشق و دلدادگی عمیق و بی‌حد و مرز شاعر به معشوق است. عشقی که او را از خود بیخود کرده و در هر لحظه از شب و روز، بی‌قرار و پریشان‌حال ساخته است.

• تشبیه عاشق به "مست": شاعر با تشبیه خود به "مست"، حالتی از بی‌اختیاری و سرگشتگی را در خود به تصویر می‌کشد که ناشی از شدت عشق و دلدادگی اوست.
• تشبیه عشق به "شراب": شراب در ادبیات فارسی، نمادی از عشق و شور و شیدایی است. شاعر با تشبیه عشق خود به "شراب"، بر قدرت و تأثیرگذاری این عشق بر وجود خود تأکید می‌کند.