* دارای دهر *در بیت زیر کنایه از جیست؟

واژه‌ی «دارای دهر» به معنی مالک، صاحب یا خداوندِ جهان است. منظور از «داور» هم همان داورِ بزرگ، یعنی خداوند است.

پس «دارای دهر» یعنی کسی که جهان و روزگار در اختیار اوست؛ یعنی:

• خداوند جهان
• مالک جهان
• صاحب جهان

بنابراین گزینه‌ی درست:

«همه موارد» است.

و در ادامه‌ی بیت، شاعر با گفتن «که بی‌تو عمر شیرینم چو زهرست» تأکید می‌کند که بدون تو، حتی شیرین‌ترین لحظه‌های عمر هم تلخ و زهرآلود است. این شدت علاقه و رنج جدایی را نشان می‌دهد.

معنی :

یعنی: اگر تو نباشی، حتی بهترین لحظه‌های زندگیم هم برام زهره.

نشون‌دهندهٔ عشقی عمیق و دردناک که بدون معشوق، همه‌چیز بی‌معناست.

• داور: در ادبیات کلاسیک فارسی، معمولاً به معنای قاضی، حاکم یا خداوند است. این‌جا قطعاً منظور خداوند است، چون «دارای دهر» (صاحب زمان و جهان) است.
• دارای دهر: ترکیب اضافه‌ای است که به معنای «صاحب روزگار» یا «مالک کل هستی» است.

این ترکیب معمولاً اشاره‌ای کنایی به خدای یکتا دارد؛ چون تنها اوست که مالک مطلق هستی است.

• دهر: به معنی روزگار، زمانه یا کل جهان است.
• بی‌تو عمر شیرینم چو زهرست: با وجود آن‌که زندگی‌ام شیرین است، اما در نبود تو این شیرینی به زهر تبدیل می‌شود؛ اشاره به عشق عمیق و رنج فراق دارد.

• تشبیه: عمر شیرین را به زهر تشبیه کرده («عمر شیرینم چو زهرست»). تضاد بین «شیرین» و «زهر» زیبایی خاصی ایجاد کرده.
• تضاد: بین واژگان «شیرین» و «زهر»

همچنین، تلویحاً بین «بودن تو» و «نبودن تو»

• تلمیح: به مفهوم عرفانی خداوند به‌عنوان مالک مطلق جهان.
• قسم: بیت با «بدان داور که...» شروع شده که نوعی سوگند است. شاعر با قسم به خداوند، شدت احساسش را بیان می‌کند.

در داستان خسرو و شیرین، یکی از محورهای اصلی، عشق عمیق و دردناک خسرو به شیرین است. این بیت، یکی از نمونه‌های برجسته‌ی بیان این عشق سوزان است. خسرو با قسم به خدای صاحب جهان، می‌گوید که اگر تو نباشی، زندگی—حتی اگر شیرین باشد—مثل زهر است.

این نشان می‌دهد که معشوق برای عاشق، همه‌چیز است و حتی لطف دنیا بدون او بی‌ارزش می‌شود. این مفهوم، در بسیاری از متون عاشقانهٔ فارسی تکرار شده، اما نظامی آن را با زبانی بسیار فشرده، زیبا و پرمفهوم بیان کرده است.