معنی این بیت از دفتر خسرو و شیرین را شرح دهید و مفهوم آنرا بیان نمایید

= در راه سلطنت و حکومت، بسیار تلاش و زحمت کشیدم.

= بلکه بتوانم «عیدی» (پاداش یا شادی) بدهم، بی‌آنکه نیازی به گرفتن از رعیت یا مردم (روستاییان) داشته باشم.

شاعر به زبانی ظریف به یکی از دشواری‌های حکومت اشاره می‌کند:

پادشاه آرزو دارد که بدون آن‌که فشاری به مردم و طبقه‌ی فرودست (روستایی) بیاورد، به دیگران بخشش و عیدی بدهد.

اما این خواسته در واقع دشوار و شاید حتی ناممکن است، چرا که درآمد شاه از همان مردم تأمین می‌شود.

• تضاد ضمنی بین «پادشاهی» و «روستایی»؛ نشان از آگاهی اجتماعی شاعر.
• ایهام در واژه‌ی "عیدی": هم به معنای هدیه‌ی روز عید است، هم به معنای پاداش یا بخشش شاهانه.
• تناقض ظریف: نظامی نگاهی واقع‌گرایانه دارد و نشان می‌دهد که گاهی، حتی نیت خیر هم با دشواری‌های ساختار قدرت گره خورده است.

در این لحظه از داستان، خسرو به نوعی از رنج حکومت و محدودیت‌های قدرت گلایه‌مند است. او دلش می‌خواهد بخشنده باشد، ولی بدون اینکه مجبور باشد از مردم (به‌ویژه روستاییان ساده‌زیست) چیزی بگیرد یا آن‌ها را تحت فشار قرار دهد.

این بیت نشانه‌ای از آرمان‌گرایی خسرو است:

• او پادشاهی آرمانی می‌خواهد، اما واقعیت‌های تلخ حکومت او را ناامید می‌کنند.
• این‌جا نظامی با ظرافت نشان می‌دهد که قدرت سیاسی همواره با هزینه‌های اخلاقی همراه است.

این بیت، نه‌تنها یک اعتراف شخصی از زبان خسروست، بلکه یکی از آن لحظه‌های درخشان در آثار نظامی است که پیچیدگی‌های اخلاقی، عاطفی و سیاسی را در یک مصرع ساده ولی عمیق فشرده کرده است.