چرا حافظ از تصویر "کشتی نوح" استفاده کرده است؟
در بیت
"یار مردان خدا باش که در کشتی نوح، هست خاکی که به آبی نخرد طوفان را"
- چرا حافظ از تصویر "کشتی نوح" استفاده کرده است؟
- این بیت چه ارتباطی با مفهوم توکل و استقامت دارد؟
- نقش تقابل میان "خاک" و "آب" در انتقال پیام شعر چیست؟
٣ پاسخ
البته یک احتمال دیگر هم هست که قابل تحقیق است: خاک(تراب) کنایه از امیرالمومنین علی علیه السلام است که ابوتراب هم خوانده شده است. آب هم کنایه از بی ارزشی است، زیرا آب در دسترس همه است و به همین خاطر در نظر ها بی ارزش است.
در برخی نقل ها آمده که نوح علیه السلام در طوفان به اسماء خمسه طیبه(که از جمله آنها حضرت ابوتراب علی علیه السلام) است متوسل شد.
بنابر این معنای شعر این است که همیشه سعی کن با مردان الهی و اولیاء خداوند یار و همدم باشی. همچنان که نوح علیه السلام در آن طوفان عظیم که بلندی موج آن به اندازه کوه بود، به دلیل توسل و قرابت با اولیاء الله (خمسه طیبه - از جمله حضرت ابوتراب علیه السلام) دلش استوار بود و طوفان برایش ناچیز بود.
خاکی: ظاهرا مقصود انسان است، که از خاک آفریده شده است و جسمش بعد از مفارقت روح و مرگ به خاک بر میگردد. طوفان: کوران حوادث زندگی و سختی های آن. آب: در اینجا کنایه از قیمت کم و تقریبا بی ارزش است، چون در دنیا آب فراوان است، خصوصا در زمان طوفان نوح، که آب همه جا را فرا گرفته بود و چیزی که در دسترس همه باشد کسی برای آن بهایی نمی پردازد.
توضیح بیت: همیشه با انسان های الهی و مردان با خدا همنشین باش تا در بزرگترین مشکلات دنیا دلت نلرزد و استوار بمانی. همچنان که برخی از کسانی که با پیامبر الهی نوح نبی بودند(آن دسته که از سویدای دل به او ایمان داشتند و قلب شان با نوح نبی بود)، از طوفان عظیم (که در قرآن امده موج آب به اندازه کوه بلند بود)هراسی نداشتند و طوفان آنقدر در نزد آنان ناچیز بود که حاضر نبودند آن را با قیمت آبی خریداری کنند. زیرا در کنار مردی الهی و بزرگ بودند ، در کنار مردان بزرگ الهی هر چیزی که غیر الهی باشد، کوچک و ناچیز است.
رفیق مردان خدا باش زیرا در کشتی حضرت نوح خاکی است که مراد از آن خاک خودِ حضرت نوح است که طوفان را کمتر از قطره آبی میداند . یعنی سعی کن با مردانی که به خدا نزدیک اند نزدیک باشی که مرادهای دنیا و آخرتت را بیابی.
میبینیم که حضرت نوح در شرائط سخت با توکل به خدا و استقامت هراسی از وضعیت پیش آمده ندارد.
موجوديت آب در خاک مربوط به توانايی خاک در نگهدارى آب میباشد. پس طبیعی است که نوح از خاک است قادر به مدیریت این آب سیل آسا است.