مفهوم جمله ی مرکب و تست کنکور

جمله مرکب جمله‌ایه که از دو یا چند جمله ساده تشکیل شده باشه و معمولاً با استفاده از واژه‌هایی مثل "و"، "که"، "ولی" و غیره به هم وصل می‌شن. حالا بیایم بیت‌ها رو بررسی کنیم:

1. گِله از فراق یاران و جفای روزگاران/نه طریق توست سعدی کم خویش گیر و رستی
2. این بیت شامل دو جمله ساده است که با "و" به هم وصل شدن. پس جمله مرکب داره.
3. ولی چندان که برگ از شاخه می‌ریخت / دو چندان می‌شکفت و برگ می‌کرد
4. این بیت هم شامل دو جمله ساده است که با "ولی" و "و" به هم وصل شدن. پس جمله مرکب داره.
5. باری مگرت بر رخ جانان نظر افتاد/سرگشته چو من در همه آفاق بگشتی
6. این بیت هم شامل دو جمله ساده است که با "و" به هم وصل شدن. پس جمله مرکب داره.
7. گرت ز دست برآید چو نخل باش کریم /ورت ز دست نیاید چو سرو باش آزاد
8. این بیت شامل دو جمله ساده است که با "و" به هم وصل شدن. پس جمله مرکب داره.

پس  همه‌شون جمله مرکب دارن.

برای یافتن بیتی که فاقد جمله مرکب باشد، ابتدا باید جمله مرکب و ویژگی‌های آن را تعریف کنیم:

تعریف جمله مرکب:

جمله‌ای که از دو یا چند جمله مستقل یا وابسته تشکیل شده و با استفاده از ابزارهایی مانند حروف ربط یا روابط نحوی به هم متصل شده‌اند.

بررسی گزینه‌ها:

1. گِله از فراق یاران و جفای روزگاران / نه طریق توست سعدی کم خویش گیر و رستی

• این بیت شامل دو جمله مستقل است:

• “گِله از فراق یاران و جفای روزگاران نه طریق توست”

• “کم خویش گیر و رستی”

• ابزار ربط: هیچ ابزاری به طور مستقیم جمله‌ها را به هم متصل نکرده، اما ساختار معنایی مرکب است. (مرکب)

2. ولی چندان که برگ از شاخه می‌ریخت / دو چندان می‌شکفت و برگ می‌کرد

• این بیت شامل دو جمله وابسته است که با “چندان که” به هم ربط داده شده‌اند:

• “چندان که برگ از شاخه می‌ریخت” (جمله وابسته)

• “دو چندان می‌شکفت و برگ می‌کرد” (جمله مستقل)

(مرکب)

3. باری مگرت بر رخ جانان نظر افتاد / سرگشته چو من در همه آفاق بگشتی

• شامل دو جمله مستقل است:

• “باری مگرت بر رخ جانان نظر افتاد”

• “سرگشته چو من در همه آفاق بگشتی”

• ابزار ربط معنوی و ترتیبی وجود دارد. (مرکب)

4. گرت ز دست برآید چو نخل باش کریم / ورت ز دست نیاید چو سرو باش آزاد

• این بیت دو جمله مستقل دارد که با “گرت” و “ورت” به هم مرتبط شده‌اند:

• “گرت ز دست برآید چو نخل باش کریم”

• “ورت ز دست نیاید چو سرو باش آزاد”

• این ساختار نشان‌دهنده جمله مرکب است. (مرکب)

نتیجه:

تمام گزینه‌ها شامل جمله مرکب هستند. هیچ بیتی از این گزینه‌ها فاقد جمله مرکب نیست، زیرا همگی از جملات مستقل یا وابسته تشکیل شده‌اند.

«گِله از فراق یاران و جفای روزگاران/نه طریق توست سعدی کم خویش گیر و رستی»

جمله‌ی مرکب نداره این بیت. گله‌کردن از فراق یاران و جفای روزگاران کار تو نیست سعدی. قناعت کن و رستگار شو. گله‌‌کردن مصدره و فعل نیست، پس همه‌ی این جملات هرکدوم فقط یک فعل دارن و جملات ساده هستن.

«ولی چندان که برگ از شاخه می‌ریخت / دو چندان می‌شکفت و برگ می‌کرد»

این دو تا جمله مرکب داره؛ هرقدر که برگ از شاخه می‌ریخت دو برابرش می‌شکفت و برگ می‌‌داد. «و» بین می‌شکفت و برگ می‌داد باعث می‌شه برگ می‌داد هم مرکب باشه؛ هرقدر برگ می‌ریخت، دوبرابرش برگ می‌داد.

می‌ریخت و می‌شکفت؛ می‌ریخت و برگ می‌داد. دو فعل در یک جمله.

«باری مگرت بر رخ جانان نظر افتاد/سرگشته چو من در همه آفاق بگشتی»

اینم مرکبه؛ اگه یه بار چشمت به رخ جانان می‌افتاد، مثل من در همه آفاق سرگردون می‌شدی. نظرت می‌افتاد و سرگشته می‌شدی دو تا فعله در یک جمله.

«گرت ز دست برآید چو نخل باش کریم /ورت ز دست نیاید چو سرو باش آزاد»

اینم دو تا جمله‌ی مرکبه؛ اگر از دستت برمی‌آد مثل نخل کریم باش. اگه از دستت برنمی‌آد مثل سرو آزاد باش. برمی‌آد و باش. برنمی‌آد و باش. دو فعل در دو جمله.

این بیت شامل دو جملهٔ مستقل است که با حرف ربط «ولی» به یکدیگر متصل شده‌اند. هر دو جمله دارای فعل‌های مستقل هستند: «می‌ریخت» و «می‌شکفت». بنابراین، این بیت از دو جملهٔ ساده تشکیل شده است که با یک حرف ربط به هم پیوسته‌اند و جملهٔ مرکب محسوب نمی‌شود.

در مقابل، سایر ابیات حاوی جملات مرکب هستند؛ به‌عنوان‌مثال:

در این بیت، جملهٔ «گِله از فراق یاران و جفای روزگاران نه طریق توست» یک جملهٔ مستقل است و «سعدی کم خویش گیر و رستی» جملهٔ دیگری است که به‌صورت ضمنی به جملهٔ اول مرتبط است.

در این بیت، جملهٔ «باری مگرت بر رخ جانان نظر افتاد» مقدمه‌ای است برای جملهٔ «سرگشته چو من در همه آفاق بگشتی»، که نشان‌دهندهٔ رابطهٔ شرطی بین دو جمله است.

این بیت شامل دو جملهٔ شرطی است: «گرت ز دست برآید چو نخل باش کریم» و «ورت ز دست نیاید چو سرو باش آزاد»، که هر کدام دارای جملهٔ شرط و جواب شرط هستند.

بنابراین، تنها بیت «ولی چندان که برگ از شاخه می‌ریخت / دو چندان می‌شکفت و برگ می‌کرد» فاقد جملهٔ مرکب است.

گزینه ۱ 

توی هر عبارتی حروف "اگر، و که و تا" و کلا هر عبارتی که بشه "که" رو توش جا داد و معنی بده جمله مرکب یا غیر ساده است. 

الان توی گزینه  ۲ به وضوح "که" اومده 

توی گزینه ۳  "مگرت" همون در معنی" اگر" هست؛ یا بهتره بگیم " اگر که" 

توی گزینه ۴ هم  " گرت" همون "اگر" است وه اون"ت" جهش ضمیر داره و میپره یه جای دیگه...