تفاوت بین گویش و لهجه چیست و چگونه می‌توان آن‌ها را تشخیص داد؟

زبان:شما وقتی با یک نفر صحبت می کنید ولی هیچ درکی از صحبت های اون نداری  یعنی شما دارین به دو زبان  جدا از هم صحبت می‌کنید

ما در زبان های جدا از هم نه باهم دیگه اواهای یکسانی داریم نه دستورات زبانی یکسانی نه کلمات یکسانی 

گویش :وقتی شما باکسی صحبت میکنی و یه درک کلی از صحبت هاش دارین شما  دارین به دو گویش از یک خانواده زبانی صحبت میکنید(گویش کمی ویژگی هاش تخصصی تر هست و پایین تر توضیح میدم)

لهجه:وقتی شما  باکسی صحبت می‌کنید و درک کامل از صحبت های اون شخص دارین  شما دارین به دو لهجه از یک زبان صحبت می‌کنید مثل فارسی رازی و فارسی اصفهانی

اما بحث گویش خیلی گسترده تر از  اون چیزی هست که اصلا ما توانایی داشته باشم با قاطعیت درموردش صحبت کنیم اما. بخوایم به یکی از  گویش ها یا زبان های ایرانی رو برسی کنیم مثل لوری

که ببینیم  لوری گویش هست یا زبان

اول باید ببینیم لوری. چندتا از ویژگی های زبانی رو داره

اولین ویژگی داشتن اواهای مختص به خود اون گونه‌ی گفتاری هستش زمانی که یک اصفهانی  شیرازی لوری کورد  عربی فارسی معیار ما که فارسی رازی هستش رو صحبت میکنه و شما از روی لهجه اون  متوجه میشی که اهل تهران نیست پس زبان مادریش فارسی نیست پس اون به یک گونه گفتاری  صحبت میکنه  که اواهای اون زبان با زبان شما متفاوت هستش و زمانی که شما اواهای زبانیت از هم پیروی نکنه یعنی الفبای شما هم از هم پیروی نمیکنه به طور مثال

در لوری ما میگم قی: یعنی کمر این قاف در لوری با فارسی متفاوت  صدایی بین ق و غ داره و در لوری بازهم میگیم قی که این بار این به معنای دعوا و جنگ هستش اینجا این ق صدایی بین غ و خ داره 

فاکتور دوم داشتن دستورات زبانی 

ما در فارسی میگیم  کجایی اما در لوری میگیم های وه کجا/کو: اگه کلمه به کلمه معنی کنیم میبینیم  که  معنیش میشه هستی به کجا که در فارسی معنی نمیده و خیلی مسخره است

یا. تو فارسی میگیم. تنمه یا پوشیدمش اما در لوری میگیم

 ها ده ورم که اگه دوباره کلمه کلمه معنیش کنیم میشه هست داخل تنم که مثل مثال بالا یک‌ جوریه و از دستورات فارسی پیروی نمیکنه

فاکتور سوم: داشتن کلمات مختص به اون زبانه که در لوری ما برای واژه های قدیمی و اعضای بدن  و اعضای خانواده و کارهای روزمره در قدیم  واژگان مختص به خودمون داریم اما برای واژه های نو و امروزی معادل سازی نکردیم که این برمیگرده به نداشتن رسانه و اجازه نداشتن برای تحصیل به زبان مادری اما با این حال در لوری حتی برای لریزه کردن کلمات بیگانه هم ما  دستورات خودمون داریم

مثال  ما به جای کلمه ب از  و.  استفاده میکنیم.   به جای ج از ژ یا گ.    جای س و ز رو عوض میکنیم به تراس میگیم تراز و به تمیز میگیم تمیس و به جای ت از د و به جای ک از گ ......

و یک نکته  دیگه ایا گویش زیر مجموعه زبانه؟ یا بالعکس.

خیر این حرف از ریشه اشتباه به چندین دلیل زبان از گویش بالاتره چون نصف حرف گویشوران لوری نصفه میفهمه خب اگر بر این حساب باشه گویشوران لوری. تمام فارسی رو درک میکنن و  میفهمن پس با این حساب  فارسی  زیر مجموعه لوری هستش که این هم اشتباه حالا سوال پیش میاد چراپس به لوری میگیم گویش به فارسی میگیم  زبان به دلیل رسمیت و قدرت فارسی که این قدرت فارسی بخاطر بهتر بودنش نیست بلکه بخاطر. اینه که در گذشته فارسی. گویشور بیشتر و  در مناطق بیشتری به فارسی صحبت میکردن پس فارسی زبانی رسمی تر شده و زبان درباری و زبان رسمی کشور انتخاب شده به این دلیل پشتوانه ادبی و علمی  کسب کرده شعرا به این زبان شعر گفتن در صورتی که شعرای خیلی خیلی کمی  که بومی لورستانات بودن  به لوری شعر گفتن و برای فارسی واژه نامه درست کردن و بهش بیشتر رسمیت دادن سامانه نوشتاری در نظر گرفتن نامه های دولتی و خارج کشور رو به این زبان انجام دادنکه امروزه فارسی شده  زبان و لوری گویش 

درکل این طور بگیم  گویش شکل غیر رسمی زبان  هستش  مثال خیلی واضح برای اون کوردی کوردی در ایران مثل لوری  رسمیت نداره اما در اقلیم کوردستان رسمیت داره اونحا زبانه ولی اینجا. گویشه خیلی از. زبانشناسان مرزی بین گویش و زبان نتونستن  تایین کنن و خیلی ها با زبان یکی دونستنش اما زمانی که میخوایم لوری و فارسی رو به یک نام صدا کنیم درست ترش از لحاظ زبان شناسی اینه که بگیم لوری و فارسی دو گویش از زبان پهلوی ساسانی هستن که فارسی امروزه رسمی تره

شکل‌گیری و ساختار سیستم‌ صوتی انسان انطباق پذیر هستش، به عبارتی تحت تأثیر آب و هوا قرار می‌گیره. از ویژگی‌های حنجره انسان هستش که ایجاد آهنگ و لحن صدا رو با توجه به متغیر‌ها و عوامل زیادی منجمله آب و هوا تغییر میده. این مسئله تنها مربوط به کشور ما نیست و در تمام نقاط جهان به این صورت است.
آب و هوا و تغییرات آب و هوایی (البته نه به صورت آنی و مدام) مستقیما بر تولید کننده‌ها و بیان کننده‌های فیزیکی زبان (به عبارتی سیستم آوایی و تولید صدا) تاثیر می‌گذاره و جالب اینکه لهجه و نوع گویش بر روی شکل‌گیری فرهنگ یک ناحیه و منطقه موثر هستش.
یکسری از لهجه‌ها و تولید آوایی مختص آب و هوای مرطوب جهان هستش و اون هم به دلیل اثر پذیری سیستم آوایی از رطوبت آب و هوا هست. تارهای صوتی نسبت به رطوبت واکنش نشون میده، چون انعطاف پذیر هستن. رطوبت، غشای مخاطی حنجره و سیستم آوایی رو مرطوب نگه می‌داره و این سیستم رو انعطاف پذیر میکنه و تعادل یون رو در غشای مخاطی دستگاه آوایی تغییر میده. البته، رطوبت هوا بر نحوه تکامل زبان هم تاثیر داشت و داره.

حالا کشورها و استان‌های که آب و هوای خشکی دارند رو بررسی کنیم دقیقا برعکس مناطق و نواحی مرطوب هستند و تمام این موارد کاملا برعکس هستند.
در کشور خودمون این چند استان رو با هم مقایسه کنید.
۱. خراسان شمالی، رضوی و جنوبی، کرمان، یزد، سیستان بلوچستان، مرکزی
۲. استان‌های شمالی، استان گلستان، لرستان، کردستان
تمام جهان به این صورت هستش، البته مولفه‌های دیگه‌ای هم دخیل هستند. این مواردی که عرض کردم چکیده و مختصری از این مسئله هستش. انشاالله مفید بوده باشه.
 

لهجه accent

گویش dialect

لهجه متشکل از سه جزء اساسی می‌باشد

1. Pronunciation 

2. Liaison (words connection)

3. Intonation  (speech music)

۱. تلفظ

۲.به هم پیوستن، چسباندن برخی صداها در انتها و ابتدای دو واژه (مرتبط با حوزه فونتیک است) زمانیکه در انتهای یک واژه حرف بیصدا (consonant) وجود دارد و حرف اول واژه بعدی با صدا (vowel) باشد، گاها حرف بیصدا تلفظ نمی‌شود.

۳. آهنگ کلام، لحن، تن صدا

اگر  هنگام صحبت کردن این سه عنصر به صورت کاملا ذاتی و ناخودآگاه و یا با آموزش حین یادگیری زبانی دیگر، در کنار یکدیگر  بیایند، لهجه ایجاد می‌شود.  لهجه چیزی نیست که به راحتی بتوان آن را در کلام به کار برد، مگر در مواردی توسط افرادی که به شدت استعداد دارند.

متاسفانه، عده‌ای لهجه را با گویش اشتباه می‌گیرند. زمانیکه درباره لهجه صحبت می‌کنیم، به هیچ عنوان بحث ساختار گفتاری، ادبیات گفتاری، دستور زبان و دایره واژگان متفاوت در میان نیست. 

لهجه را میتوان تفاوت‌های تلفظی در موقعیت‌های جغرافیایی مختلف دانست که ژن و  آب و هوای یک ناحیه در شکل‌گیری آن تاثیر دارد.

در انگلستان و ایالات متحده شاهد طیف وسیعی از لهجه‌ها هستیم.لهجه‌های cockney، کاکنی لهجه خاص افراد بومی شرق لندن است، Liverpudlian,  لیورپادلین لهجه مختص  لیورپول، Mancunian مختص منچستر، 

Received pronunciation (RP) / posh accent,  لهجه طبقه فرهیخته و قالب، و لهجه‌ای است که در رسانه ملی انگلستان با آن صحبت می‌شود. و خیلی از لهجه‌های دیگر.

همینطور در ایالات متحده، بنا به اقوالی ۵۰ الی ۵۴ لهجه وجود دارد. عبارتی وجود دارد با این مضمون

When it comes to the accent in America, it varies from the east coast to the west coast, and from the north to the west.

زمانیکه در آمریکا حرف از لهجه به میان بیاد، از شرق تا غرب و از شمال تا جنوب ، لهجه‌های متفاوتی وجود دارند.

لهجه‌های ایالات جنوبی، لهجه‌های متداول در جامعه سیاه پوستان، لهجه کالیفرنیا و نیویورک از لهجه‌هایی هستند که به سختی قابل فهم هستند.

اما گویش، به سبک و نوع صحبت کردن گفته میشه که در اغلب مواقع از دستور زبانی متفاوت از آنچه در نظام آموزشی تدریس می‌شود پیروی می‌کند. گویش‌های متفاوت در اکثر مواقع دایره واژگان خاص، ساختار گفتاری، اصطلاحات و ضرب‌المثل‌های مختص یک ناحیه را در خود دارند.  مثلاً گویشgeordie یکی از سخت‌ترین و خاص‌ترین گویش‌های بریتانیا است. ۴۰ گویش متفاوت در انگلستان و حدود ۱۵۰ گویش در آمریکا وجود دارد. 

گویش میشه مثلا مازندرانی  و لهجه میشه مثلا ساروی یا بابلی که زیرشاخه مازندرانی هستند. زبان همه اینام که   فارسی میشه.

لهجه رو‌ میتونی بفهمی ولی گویش رو نه . لهجه  توی آواها  تاثیر داره ولی توی گویش اصلا   شکل کلمات  عوض میشه

گویش: گویش به مجموعه‌ای از ویژگی‌های زبانی اشاره دارد که در یک منطقه خاص یا در یک گروه اجتماعی خاص توسعه یافته است. گویش‌ها معمولاً به عنوان زبان‌های محلی یا زبان‌های محدود استفاده می‌شوند و ممکن است تفاوت‌های قابل توجهی در تلفظ، واژگان، نحو و ساختار جملات و حتی گرامر با زبان استاندارد داشته باشند. به عنوان مثال، گویش مازندرانی، گویش لری و گویش خراسانی به عنوان گویش‌های محلی در ایران شناخته می‌شوند.

لهجه: لهجه به تلفظ و طرز صحبت کردن در یک منطقه خاص اشاره دارد. لهجه‌ها معمولاً تفاوت‌های تلفظی در یک زبان استاندارد را نشان می‌دهند. به عنوان مثال، لهجه تهرانی، لهجه اصفهانی و لهجه شیرازی به عنوان لهجه‌های مختلف در زبان فارسی شناخته می‌شوند. تلفظ برخی اصوات، تلفظ واژگان خاص و حتی تفاوت‌های در نحو و ساختار جملات می‌تواند عواملی باشد که لهجه‌ها را از یکدیگر تمیز دهد.

تشخیص گویش‌ها و لهجه‌ها ممکن است به نظر برخی افراد کمی مشکل باشد، زیرا تفاوت‌ها ممکن است به صورت ظاهری ظاهر نشوند. اما با توجه به تلفظ و استفاده از واژگان و عبارات خاص در یک منطقه خاص، می‌توان تشخیص داد که یک شخص از یک گویش یا لهجه خاص صحبت می‌کند. همچنین، مطالعه و تحقیق درباره ویژگی‌های زبانی منطقه مورد نظر نیز می‌تواند به تشخیص گویش‌ها و لهجه‌ها کمک کند.