در کدام قسمت بیت زیر آرایه ی طنز به کار رفته ؟
در کدام قسمت بیت زیر آرایه ی طنز به کار رفته ؟
حافظ به خود نپوشید این خرقه ی می آلود
ای شیخ پاکدامن معذور دار ما را
٨ پاسخ
می / شراب ، بمعنی حضور در لحظه داشتن
آگاه از آگاهی خود بودن . به مراقبه و مشاهده نشستن .
مراحل سلوک : اطاعت ، عبادت،طریقت ، حقیقت .
زاهد و عابد و ملا و آخوند ، تا مرحله عبادت رفته اند و خدا را در بیرون از خود می جویند.
حال اینکه در این دو مرحله حقیقتی نیست و فقط برای این آورده شده تا سالک به دل خوراک ندهد و دل را پاک نگه دارد تا در مرحله طریقت که مراقبه و مشاهده گری است بتواند منزلگاه های دل را طی نماید .
به مِی سجّاده رنگین کُن گَرَت پیرِ مُغان گوید
که سالِک بی‌خبر نَبْوَد ز راه و رسمِ منزل‌ها
در اینجا حضرت اشاره دارن که زمانی که دو مرحله اطاعت و عبادت رو سالک گذروند حالا باید زیر نظر پیر وارد طریقت بشه . حالا پیر به سالک می گوید که: نماز و دعا خوندن رو کنار بگذار و سکوت پیشه کن و به مراقبه و مشاهده و حضور بشین . کجا؟ روی همون سجاده که نماز میخوندی ، حالا چهار زانو بشین و میِ حضور رو در دل پرورش بده تا دل و آئینه ها جلا بخوره . پیر یا سالک اعظم ، قبلا این راه ها رو رفته ، نگران نباش .پیر منزلگاه ها و راه رو میدونه .
در اینجا حضرت منظورش این هست که حافظ با اختیار خودش این خرقه رو نپوشید
چرا می آلود؟ یعنی حافظ ، راهب شد و وارد طریقت شد و میِ حضور و مشاهده گری رو داره در دلش پرورش می ده .
چرا به اختیار خودش نپوشید ؟
در چند بیت قبل تر می فرماید :
هنگامِ تنگدستی در عیش کوش و مستی
کاین کیمیایِ هستی قارون کُنَد گدا را
یعنی در زمان تنگدستی ،خرقه پوشیده بوده . این به درون رفتن و آگاه از خود شدن و به نور حق متصل شدن هست که قارون کند گدا را . پادشاه وجود خود شدن . حالا طنزش اینجا هست ( البته بنده سواد ادبیات ندارم و طبق سوال پرسنده می گم)
ای شیخ پاک دامن که در مرحله اطاعت و عبادت موندی ، ما وارد راه طریقت شدیم
ما رو معذور دار .
عیب رندان مکن ای زاهد پاکیزه سرشت
که گناه دگران بر تو نخواهند نوشت
مرد رند ، همان سالکی است که خرقه می آلود می پوشد و خلوت گزینی بر می گزیند و به مراقبه و مشاهده مشغول می شود و با میِ حضور ، دل را پالایش می کند .
شاد باشید
گم کرده حقیقت را زاهد به جُفا رفتی
کج کرده طریقت را، عابد به کجا رفتی
نقصت ز چیست انسان، گمراه همی پوئی
تاریخ بیالودی، بازت به خطا رفتی
درود 🍀
حافظ با بیان این که ، "حافظ به خود نپوشید این خرقه‌ی می‌آلود"، در واقع به شیوه‌ای طنزآمیز و کنایه‌آمیز، به شیخ پاکدامن می‌گوید که خود او یعنی حافظ از پوشیدن خرقه‌ای که با می و شراب آلوده است، خودداری کرده و این خرقه را به شیخ نسبت میدهد، در واقع، این جمله طنزآمیز است، زیرا حافظ با این بیان، شیخ را به ریا و دو گانگی متهم میکند و می‌گوید :" من این خرقه را نپوشیدم، تو که پاکدامن هستی، بپوش و ما را معذور بدار." و طنز در این بیت، از طریق تناقض بین ظاهر و باطن، و همچنین با استفاده از کنایه و ایهام ایجاد شده است.
در زمین‌ها و آسمانها ذرّه ای
پر نجنباند نگردد پرّه ای
جز به فرمان قدیم نافذش
شرح نتوان کردو جَلْدی نیست خوش
هیچ برگی می‌نریزد از درخت
جز به حکم و امر آن سلطان بخت
از من ای جان روی پنهان می‌کنی
تا جهــان بر من چو زندان می‌کنی
آشکــــــــارا گشت رازم تــــا ز من
خنـــده‌ی دزدیده پنهـــان می‌کنی
خــــون دلهــــای عـــــزیزان ریختن
گرچه دشوار است آسان می‌کنی
زهــره کی دارد به کردن هیچکس
آنچــه تو از مکر و دستان می‌کنی
هرچــــه ممکن گردد از جور و جفا
با دل مسکیـن مـــن آن مــی‌کنی
در این بیت در قسمت "ای شیخ پاکدامن" آرایه ی طنز به کار رفته. در اصل حافظ به نوعی به شیخان و زاهدان زمانه اش طعنه زده که خیییلی پاکدامنین شماها!
و منظورش معکوسه واشاره به ریا و ناخالصی و خرده شیشه توی شیخان داره. که در ظاهر پاک نما و در باطن گناه آلود هستن.
با توجه به دید منفی حافظ به صوفیان و شیوخ اطلاق پاکدامنی بر آنها کنایه جلوه میکند و البته خرقه می آلود کنایه از خرقه و صوفی گری بدون ریا است که با اطلاق پاکدامن بودن درواقع این امتیاز سلب شده
و در آخر غیرت معشوق بر عاشق و لزوم توجه خدا برای عشق ورزی بر معبود رو با استفاده از پوشانده شدن توسط خرقه ریایی از سمت معشوق نشان میدهد و دوباره با اطلاق صفت پاکدامن این امتیاز هم از شیخ سلب میشه
طنز مربوط به یک کلمه یا جای خاصی تو جمله نمیشه بلکه مفهوم جمله نشانگر این خواهد بود که در جمله از آرایه طنز یا هر آرایه دیگری مثلا ایهام یا مبالغه یا هر آرایه دیگری استفاده شده یا نه!
در بین مورد نظر هم دقت کنید با استفاده از آرایه کنایه میگه ای شیخ پاکدامن ( در حقیقت فرد رو به چالش میکشه به معنی ساده داره بهش غیرمستقیم تیکه میندازه) و و ابن نشان گر تلخند یا طنز هم میتونه باشه .
پاسخ شما
