آزمودم عقل دور اندیش را/////// بعد از این دیوانه سازم خویش را

سلام و وقت به خیر

عقل اگرچه ابزار بسیار مناسبی برای رسیدن به حقیقت و راه درست است، اما دوراندیشی بیش از حد و این که آرزوهای دست نایافتنی داشته باشی ، حتی دست یافتنی دور، باعث میشه تمام عمرت رو فدای یک چیز بی پایه کنی. مثلا یکی سال های سال عمرش رو وقف می کنه، خطر می کنه، دچار آسیب و نقص عضو میشه، یاران ش رو از دست می ده، مردم بی گناه رو حتی احتمالا می کشه، تا بشه پادشاه یک کشور، اما وقتی پادشاه شد. "گدایی و شاهی مقابل ببینم". فرقی با گدا که نداره هیچ، حتی نمی تونه مثل یک گدا، فارغ از هیاهوی دنیا یک گوشه خلوت کنه ، یک میوه از درخت بکنه و با محبوب ش بخوره. یک قدرتمند همیشه ترس از دست دادن قدرتی رو داره که یک عمر براش زحمت کشیده، اما یک دیوانه (این مراد از تارک دنیا است) ، همیشه با همون اندک دارایی خودش خوش هست! سرش رو روی سنگ می گذاره و می خوابه، در حالی که پادشاه روی بالش پر قو هم نمی تونه خواب راحت داشته باشه و هر لحظه از کودتا می ترسه.

می بینیم که بعضا از ترس، مثل نادرشاه، فرزند خودشون رو کور می کنند، یا می کشند! در حالی که یک بچه چوپان سال ها خدمت پدرش رو می کنه و آخر هم با عشق پدرش رو در خاک میگذاره.

این البته بی ربط به تفکرات ضد فلسفه مولوی هم نیست چون مولوی در جایی می گه: "پای استدلالیون چوبین بود، پای چوبین سخت  بی تمکین بود".

البته که ما  حدیث هم در این خصوص داریم:

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند: "إیّاکم و التّسویف و طول الأمل فإنّه کان سببا لهلاک الامم؛". "از اهمال و طول امل بپرهیزید که موجب هلاکت اقوام است.". طول امل یعنی آرزوی دراز، یا همون عقل دوراندیش

این بیت از مولانا در مثنوی معنوی، به معنای تجربه و آزمایش عقل دوراندیش و سپس تصمیم به رها کردن آن به نفع دیوانگی است. مولانا در این بیت بیان میکند که پس از آزمودن عقل و دوراندیشی، به این نتیجه رسیده که بهتر است خود را از قید عقل رها کند و به سمت دیوانگی برود . این بیت نشاندهنده تمایل مولانا به رهایی از محدودیتهای عقلانیت و گرایش به حالتی از وجد و شور است که در آن، عشق و احساسات بر منطق و تفکر غلبه دارند . این مفهوم، بخشی از تعالیم عرفانی مولانا است که بر اهمیت تجربه مستقیم و عمیق عشق الهی تأکید دارد.

عقل دور اندیش اشاره به آرزوهای دور و دست نیافتنی آدمی دارد که باعث می شود فرد لحظه ی حال را از دست بدهد و دچار زیان شود همانگونه که فردی که با فکر گذشته زندگی می کند زیان می بیند و لحظه را از دست می دهد اما دیوانه نه غم حال دارد و نه حسرت گذشته و همواره در لحظه زندگی می کند. در واقع پندی که مولانا در این بیت نهفته است توصیه به لحظه را دریافتن است.