معنی واقعی خودشناسی از نگاه امام علی علیه السلام چیست

از نگاه امام علی علیه السلام، خودشناسی یکی از مهم‌ترین اصول در مسیر رشد و تعالی انسان است. در نهج البلاغه، امام علی علیه السلام بر اهمیت شناخت نفس و خودسازی تأکید بسیاری دارند. ایشان معتقدند که خودشناسی مقدمه‌ای برای خداشناسی است و کسی که خود را بشناسد، خدا را نیز خواهد شناخت.

برخی از اصول اساسی خودشناسی و خودسازی از دیدگاه امام علی علیه السلام عبارتند از:

• تزکیه و تهذیب نفس: پاکسازی و تربیت نفس از صفات ناپسند و آراستن آن به صفات پسندیده.
• محاسبه نفس: بررسی و ارزیابی اعمال و رفتارهای خود به منظور اصلاح و بهبود آنها.
• رعایت تقوا: پرهیز از گناهان و انجام واجبات دینی.
• تعقل و اندیشه: استفاده از عقل و تفکر برای درک بهتر مسائل و تصمیم‌گیری‌های صحیح.
• عبادت و توبه: انجام عبادات و بازگشت به سوی خداوند در صورت ارتکاب گناه.
• یاد مرگ: یادآوری مرگ و ناپایداری دنیا به عنوان انگیزه‌ای برای انجام اعمال نیک و پرهیز از دنیادوستی.

امام علی علیه السلام در یکی از سخنان خود می‌فرمایند: “مَن عَرَفَ نَفسَهُ فَقَد عَرَفَ رَبَّهُ” (کسی که خود را بشناسد، خدا را نیز خواهد شناخت). این بیان نشان‌دهنده ارتباط عمیق بین خودشناسی و خداشناسی است.

سلام

اساسا خود شناسی در معارف دینی یعنی اینکه انسان جایگاه خودش رو در این نظام هستی بشناسه؛ یعنی  «شناخت مبدا خودش، توانایی و استعدادها و ابعاد وجود خودش  و کمال و مقصد خودش.  در یک بیان امام علی علیه السلام میفرماد: بهترین شناختها، شناخت انسان از نفس خودشه. انسان تا خودش رو نشناسه نمیدونه چیکار کنه؛  ضمن اینکه همین امام میفرماد کسی که قدر وقیمت خودش رو ندونه، خودش رو ارزون میفروشه؛ یعنی انسان وقتی جایگاه خودش رو نشناسه، به کارهای پست مشغول میشه؛ ضمنا می فرمایند که کسی که خودش رو بشناسه، پروردگارش رو میشناسه: مَن عَرَفَ نَفسَه...»؛ این یعنی منشأ و مقصد خودش و آنچه خدا درش قرار داده رو میشناسه. اساسا شناخت پروردگا رو از روی نشانهایی که قرار داده، انجام میدیم. به طور کلی، در همه جهان نشانه های پروردگار هستش؛ اما این که انسان با خودشناسی به خداشناسی میرسه، یعنی یه نشانه خاص در انسان هستش. از جمله ای که خداوند در مورد آفرینش انسان در قرآن میفرماد مبنی بر این که «من چیزی از خودم رو در او قرار داد: وَ نَفَختُ ...» میشه برداشت کرد که انسان در شناخت خودش به چیزی  میرسه که شناخت نزدیکتری از خداوند رو نصیبش میکنه نسبت به نشانه های که در مخلوقات دیگه هستش. 

میشه گفت در معارف اسلامی، از جمله از دیدگاه امام  علی علیه السلام، خودشناسی بنیادین، منشأ همه حرکتها، تحوّلات و کمالات در انسان هستش و احتمالا اگر در خودشناسی مشکل پیدا کنه، در خودسازی هم مشکل پیدا میکنه و لذا نه تنها ممکنه به کمال واقعی نرسه بلکه ممکنه به سقوط برسه.