زبان فارسی شعر و ادب

اساسِ توبه که در محکمی چو سنگ نُمودببین که جامِ زُجاجی چه طُرفه‌اش بشکست

بیار باده که در بارگاهِ استغناچه پاسبان و چه سلطان، چه هوشیار و چه مست

از این رِباط دو در، چون ضرورت است رَحیلرِواق و طاقِ معیشت، چه سربلند و چه پست

۱. اساس توبه که در محکمی چو سنگ نمود

ببین که جام زجاجی چه طرفه بشکست

آن توبه‌ای که گویی چون سنگ سخت و استوار بود،

بنگر چگونه چون جام شیشه‌ای، ظریف و شکننده شکست.

معنا:

انسان با ادعای توبه و پایداری می‌آید، اما در برابر وسوسه یا جلوه‌ای از عشق یا لذت، توبه‌اش به سادگی می‌شکند. حافظ با طنز می‌گوید: این چه توبه‌ای بود که چنین راحت شکست؟!

---

۲. بیار باده که در بارگاه استغنا

چه پاسبان و چه سلطان، چه هوشیار و چه مست

باده بیاور که در درگاه بی‌نیازی (خدای بی‌نیاز)،

پاسبان با سلطان، هوشیار با مست، هیچ تفاوتی ندارند.

معنا:

در برابر خدای بی‌نیاز و در نظام هستی، جایگاه‌های ظاهری هیچ ارزشی ندارد. مست و هشیار، پادشاه و نگهبان، همه یکی‌اند. تنها دلِ عاشق است که می‌ماند.

---

۳. از این رباط دو در چو ضرورت است رحیل

رواق و طاق معیشت چه سربلند و چه پست

چون ناگزیر باید از این کاروان‌سرای دو در (دنیا) کوچ کرد،

دیگر چه فرق می‌کند سقف زندگی‌ات بلند باشد یا کوتاه، نازک باشد یا فاخر.

معنا:

زندگی دنیایی گذراست و رفتن از آن حتمی. پس شکوه و جلال یا فقر و سادگی در زندگی، حقیقت را تغییر نمی‌دهد. همه مسافرند، بی‌تفاوت به شکوه رباط.