زبان فارسی شعر و ادب

زدند و به دارش آويختند و آن روز، جمعه صلبوت است. و يوسف جسد عيسى را از فيلاطس خواست و آن را گرفته و در گورى كه براى خويش تهيه كرده بود، دفن كرد14 و شب شنبه پس از جمعه صلبوت كه به قدوم مسيح مردگان زنده شدند و غروب اين روز عيد قيامت است كه بر اين گمانند مسيح يك روز و دو شب در قبر ماند و در صبح روز سوم كه يكشنبه‏اى كه فطر است، زنده شد و از قبر برخواست و دو دزد را هم با او در كوه صهيون كه جمجمه نام دارد به دار آويختند و چنانكه گفته‏اند مسيح در ساعت نهم بدرود زندگى گفت .

براى شنبه قيامت حكايتى نقل كرده‏اند كه مرد طبيعیدان را نه مبهوت مي‌سازد، بلكه او را وامي­دارد كه اقرار و اعتراف به صحت آن نكند ولى چون همه خصوم و دشمنان اعتراف كرده‏اند كه آنرا به چشم ديده‏اند و مردمى فاضل هم آن را در كتب و نوشته‏هاى خويش ثبت و ضبط كرده‏اند از اين رهگذر انسان تسكين قلب يافته و قضيه را تصديق مى‏كند و من هم از روى كتاب­ها به آن واقف گشتم و هم اينكه از فرج­بن صالح بغدادى شنيدم و حكايت اين است كه وسط كنيسه­القمامه در بيت­المقدس قبر مسيح در دل يك سنگ است كه روى آن سنگ گذاشته‏اند و بر روى آن قبّه‏اي است كه قبّه‏اى ديگر بزرگ­تر آن را فراگرفته و در اطراف قبر خانه‏ى برمات؟ است كه مسلمانان و مسيحيان و حاضرين از آنجا به‏جاى قبر مي­روند و در اين روز به درگاه خداوند تضرع نموده از نصف‌النهار تا پايان روز اوراد خوانند و مؤذن جامع و امام و امير آن شهر آمده و كنار قبر مى‏نشينند و قنديل‏هايى مى‏آورده روى قبر مى‏نهند و آويزان مى‏كنند و مسيحيان پيش از آن، قناديل و چراغ­هاى خويش را خاموش كرده و مى‏ايستند تا آتش خالص و سپيد رنگ را به بينند كه قنديلى را روشن سازد كه يكى از قناديل آن جامع و كليساها است و براى خلفا مى‏نگارند كه در چه وقت اين آتش پيدا شد و از سرعت نزول آن و قرب آن به نصف النهار به فراوانى و خرمى سال استدلال مى‏كنند و از تأخير آن تا هنگام عشا و پس از آن بر خشکسالى و قحط آن سال پى مي­برند. اين مخبر مى‏گويد كه يكى از سلاطين جاى فتيله مس گذاشت تا آنكه آتش را نپذيرد ولى چون آتش نازل گشت آن مس آب شد و نزول اين آتش در روزى خاص و مدتى نامعلوم، جاى شگفتى است و حدوث آن بدون ماده‏اى قابل احتراق شگفت­آور [است]. (بیرونی، 1363: 486-492)

جمال­الدين بامخرمه حميري در النسبه إلى المواضع و البلدان نیز به این قندیل اشاره­ای درخور توجه دارد، وی در باب قمامه آورده­است: و فيها قبر يزعمون أن عيسى مدفون فيه و عليه قنديل معلق، و لهم موسم في كل سنه يقصدونه مره في جميع الجهات فيتوقد لهم في بعض ليالي زيارتهم ذلك القنديل من غير سبب ظاهر فيتبركون بالاقتباس منه و يرجعون بها إلى كنائس بلادهم و دارهم، قال البايزيدي: و قد تحققت أن ذلك يصنع و يعمل، انتهى ما ذكره القاضي مسعود. (بامخرمه حمیری، بی­تا: 113)

صاحب نزهه­الأمم فی العجائب و الحکم در باب اعیاد مسیحیان مصر می­نویسد: أعیادهم أربعه عشر عیداً فی کل سنه من سیهم القطبیه منها سبعه أعیاد یسمونها أعیاداً کباراً و سبعه یسمونها أعیاداً صغاراً. فالأعیاد الکبار: و هم عید البشاره و عید الزیتونه و عید الفسح و عید الأربعین و عید الخمسین و عید المیلاد و عید الغطاس. و الأعیاد الصغار: و هم عید الختان و عید الأربعین الصغیر و عید خمیس العید و سبت النور و حد الحدود و البجلی و عید الصلیب. (ابن­إیاس، 1995: 235)؛ وی سپس در باب سبت النور می­نویسد: و سبت النور و هو قبل عید الفسح بیوم و یزعمون أن النور یظهر علی قبر المسیح فی هذا الیوم و لهم فی کنیستهم التی فی بیت­المقدس فی لیله سبت النور حرکات یعلمونها فی القنادیل فتقدمن من غیر فاعل لذلک و یزعمون أنه أمر إلی و کان بمصر  هذا الیوم من جمله المواسم. (همان: 239)

منبع: مهدوی‌فر، سعید، (1392)، «خاقانی و بیت المقدس»، شعرپژوهی (بوستان ادب)، سال پنجم، شماره‌ی اول، بهار: ص 128-131