نظام پاتریمونالیسم

نظام پاتریمونالیسم یا حکومت پدرمیراثی، گونه‌ای از حکومت است که در آن حاکم دارای قدرت مطلق است و اختیارات خود را از طریق ارث و یا انتصاب از سوی مقامات بالاتر به دست می‌آورد. این نظام معمولاً در جوامع سنتی و کشاورزی حاکم است و ویژگی‌های زیر را دارد:

قدرت مطلق حاکم: حاکم در نظام پاتریمونالیسم دارای قدرت مطلق است و هیچ نهاد یا نهادی نمی‌تواند بر او نظارت یا محدودیتی اعمال کند. ارث و انتصاب: قدرت در نظام پاتریمونالیسم معمولاً از طریق ارث یا انتصاب از سوی مقامات بالاتر به دست می‌آید. خویشاوندسالاری: در نظام پاتریمونالیسم، خویشاوندان حاکم معمولاً در مناصب مهم حکومتی منصوب می‌شوند. فقدان تفکیک قوا: در نظام پاتریمونالیسم، تفکیک قوا وجود ندارد و قدرت‌های اجرایی، قضایی و قانونگذاری در دست حاکم یا مقامات نزدیک به او قرار دارد. فقدان شایسته‌سالاری: در نظام پاتریمونالیسم، شایسته‌سالاری اهمیتی ندارد و تنها وفاداری به حاکم یا مقامات بالا معیار گمارش افراد به مناصب حکومتی است. 

نظام پاتریمونالیسم در طول تاریخ در بسیاری از کشورها حاکم بوده است. از جمله کشورهایی که در گذشته تحت نظام پاتریمونالیسم اداره می‌شدند، می‌توان به چین، ژاپن، ایران، امپراتوری عثمانی، روسیه تزاری و بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین اشاره کرد.

در ایران، نظام پاتریمونالیسم تا قبل از انقلاب مشروطه در سال ۱۲۸۵ ه‍.ق حاکم بود. در این نظام، قدرت در دست شاه و درباریان او قرار داشت و هیچ نهاد یا نهادی نمی‌توانست بر قدرت شاه محدودیتی اعمال کند.

با وقوع انقلاب مشروطه، نظام پاتریمونالیسم در ایران به پایان رسید و نظام مشروطه جایگزین آن شد. با این حال، برخی از ویژگی‌های نظام پاتریمونالیسم، مانند خویشاوندسالاری و فقدان شایسته‌سالاری، همچنان در نظام سیاسی ایران باقی مانده است.

امروزه، نظام پاتریمونالیسم در بسیاری از کشورهای جهان، به ویژه کشورهای در حال توسعه، هنوز هم وجود دارد.