سفر وزیر دفاع عربستان به ایران و دیدار با رهبر در حین مذاکرات با ایران

سفر وزیر دفاع عربستان به ایران و دیدار با رهبر جمهوری اسلامی ایران در شرایط کنونی، چندین بعد مهم دارد که می‌توان به آن‌ها اشاره کرد:

• تاریخچه تنش‌ها: روابط ایران و عربستان سعودی در سال‌های اخیر تحت تأثیر تنش‌های سیاسی و نظامی قرار داشته است. سفر وزیر دفاع عربستان می‌تواند نشانه‌ای از تلاش برای کاهش تنش‌ها و بهبود روابط باشد.
• گفت‌وگوهای امنیتی: این دیدار می‌تواند به منظور بحث در مورد مسائل امنیتی منطقه، همکاری‌های نظامی و همچنین تبادل نظر در مورد تهدیدات مشترک انجام شده باشد.

• مذاکرات ایران و آمریکا: سفر وزیر دفاع عربستان ممکن است به نوعی به مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا مرتبط باشد. عربستان به عنوان یکی از بازیگران کلیدی در منطقه، ممکن است بخواهد از نزدیک با ایران در مورد مسائل هسته‌ای و امنیتی گفتگو کند تا نگرانی‌های خود را مطرح کند.
• توافقات احتمالی: این دیدار می‌تواند به عنوان یک فرصت برای بررسی توافقات احتمالی در زمینه مسائل هسته‌ای و امنیتی باشد که می‌تواند بر روی مذاکرات هسته‌ای تأثیر بگذارد.

• تغییر در رویکردها: سفر وزیر دفاع عربستان به ایران می‌تواند نشان‌دهنده تغییر در رویکردهای منطقه‌ای عربستان باشد. این کشور ممکن است به دنبال ایجاد یک سیاست خارجی متوازن‌تر باشد که شامل تعامل با ایران نیز می‌شود.
• تأثیرات اقتصادی: بهبود روابط با ایران می‌تواند به نفع هر دو کشور باشد و به ایجاد ثبات اقتصادی و امنیتی در منطقه کمک کند.

سفر وزیر دفاع عربستان به ایران و دیدار با رهبر جمهوری اسلامی می‌تواند نشانه‌ای از تلاش برای بهبود روابط دوجانبه و کاهش تنش‌ها باشد. این سفر همچنین ممکن است به مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا مرتبط باشد و نشان‌دهنده تغییر در رویکردهای منطقه‌ای عربستان باشد. در نهایت، این تحولات می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر امنیت و ثبات منطقه داشته باشد.

احتمال اول : پیش بینی های حکومت عربستان ازآینده سیاسی ایران - امریکا پس از مذاکره روز شنبه این دو کشور (با دیدگاه مثبت بودن مذاکرات) با توجه به ارزیابی مثبت از نتیجه آن توسط نماینده کشور امریکادر توییت خبری .

احتمال دوم:  عدم توانایی عربستان در تحقق خواسته های امریکا با توجه به سبقه این کشور در تامین امنیت منطقه(به عنوان حافظ صلح منطقه) چرا که با پیشینه ایران در حفظ صلح در منطقه و ایجاد امنیت در کشورهای همسایه و همچنین اعتماد دیرینه کشورهایمنطقه   به کشورعزیزمان ایران در سالهای متمادی روند افزایش اعتماد ایجاد شده است.

احتمال سوم: این است که این کشور به عنوان نماینده امریکا در پی کشف میزان قدرت نظامی و همچنین میزان تسلیحات ایران باشد. 

گمانه زنی های دیگر مبنی بر اینکه احتمال ایجاد روابط  سیاسی ، اقتصادی ایران- امریکا باعث سرخوردگی کشورهای حاشیه از جمله عربستان خواهد شد زیرا ادعای تمدن و تجدد و پیشرفت در سالهای اخیر داشته و ترس از کنار گذاشته شدن توسط امریکا دارند. 

احتمال چهارم : از نظر برخی این احتمال قویتری است----وجود  عناصر منفی در ایران (فرصت طلبان و آب گل آود کن ها) که تاکنون از این آب گل آلود تحریم خوب بار خود را بسته اند . با توجه به هماهنگی ها و آشنایی دیرین با عناصر نزدیک به نظام و همچنین عناصر ضد نظام (ارتباط دو جانبه) باعث دعوت از یک قطب منفی در منطقه یعنی عربستان شده اند که در بر هم زدن برجام در سال های قبل دارای سابقه می باشند .

فرضیه پنجم:  ماجرای حوثی ها در یمن که جنگ میان یمن و اسراییل را به منطقه نکشانده اند و به عربستان و مواضع انرژی و نفتی هیچ گونه تعدی  نکرده اند موجب اعتماد عربستان به ایران شده است. 

فرضیه ششم: عربستان با تغییر  سیاست حکام خود از جمله محمد بن سلمان با هرگونه تخاصم و رقابت بر سر قدرت در منطقه  که موجب هزینه و جلوگیری از پیشرفت کشورش بشود مخالف است و از موج حملات سیاسی و نظامی کناره گیری می کند. 

در غیاب حس همدلی میان مردم و مسوولین  و اینکه بازهم مردم نامحرم شمرده شدند،سناریو های رنگارنگی پیشنهاد شده:

*میانجی گری محمد بن سلمان: گفته می شود محمد بن سلمان پیامهای  ترامپ را به گوش رهبران ایران خواهد رساند.حتا گفته شده او  درخواست کرده پزشکیان و ترامپ یکدیگر را در عربستان ببینند و سنگها را وا بکنند! نکته عجیب  گردش180درجه ای هر  دوطرف است. ایران در پشتیبانی حوثی ها چیزی کم نگذاشت و عربستان  هم قول داد که آشوب را به درون مرزهای ایران بکشد و رویدادهای 1401نیز به پای بن سلمان و فرزندش نوشته شد. در تلویزیون   هر دو سوی کار خطابه ها خوانده شد و  اتهامات رد و بدل شد.حالا  دلیل این گردش چیست فقط خدا می داند!

*تحلیل آبکی مدعی بود که عربستان برای ابراز نگرانی از جنگ غزه به ایران آمده که آنقدر این تحلیل آبکی و خنده دار بود به کل قابل اعتنا بنظر نمی رسد!بن سلمان صراحتا گفته بود که آرمان فلسطین آرمان او نیست و آرمان او کشور و مردمش هستند.(همین عبارت را سرچ کنید و...)

*تعامل با ایران و ایجاد توازن منطقه ای:سووال اینست که اکنون که حداقل به تصور سایرین ایران نیروهای نیابتی خود را از دست داده و یمن هم زیر بمباران تقریبا هرروزه آمریکاست ، ایران چه گرهی را می تواند باز کند؟ و چرا این سفر در اوج جنگ یمن وعربستان و حملات به آرامکو انجام نشد ، یعنی وقتی که نفوذ ایران می توانست حوثی ها را آرام کند.

*در صورت ایجاد تنش جدی در منطقه ،عربستان خواستار خویشتن داری ایران و نکشانده جنگ به کشورهای عربی است. همه می دانیم که آمریکا پایگاه های پرشماری در منطقه دارد و  و ایران نیز تهدیده به  حمله به آنها نموده، از طرفی  این پایگاه ها خاک این کشورهای عربی نیز هست و در صورت پاسخ آتش جنگ شعله و ر تر می شود و در صورت عدم پاسخ دیگر کشورهارا حری می کند.

به باور بنده که صد البته دستی در سیاست ندارم و صرفا مثل دیگران مطالب را دنبال می کنم تحلیل آخری دلنشین تر بنظر می رسد.رفت و آمدهای این روزها در منطقه نیز گویای  این امر است که منطقه آبستن  رویدادهای بزرگی است. اینقدر بزرگ که حتا  در زمان حمله به عین الاسد،ترورهای آمریکایی-اسراییلی نظامیان و فرمانده هان ایرانی،فلسطینی و ...  

انجام نپذیرفت ولی حالا انجام می شود.   چشم انتظار تحلیل های دوستان آگاه و  مطلع  هستم.

این سفر کاملا به درخواست شخص محمدبن سلمان بوده و اگر توافقی صورت گیرد علاوه بر کشور های قبلی برجام، عربستان نیز در آن حضور دارد.

۱. زمان‌بندی سفر: چرا حالا؟

سفر وزیر دفاع عربستان به ایران در حالی انجام شده که:

مذاکرات غیررسمی بین ایران و آمریکا (چه از طریق واسطه‌ها یا در سطح امنیتی) دوباره فعال شده.

جنگ غزه همچنان در جریانه و منطقه در وضعیت بحرانیه.

روابط ایران و عربستان تازه از سر گرفته شده، اما هنوز شکننده‌ است.

بنابراین این سفر، یه پیام روشن داره:

 عربستان می‌خواد در معادلات جدید منطقه‌ای جا نَمونه و سعی کنه از نزدیک با ایران در مورد امنیت، یمن، و شاید حتی تحولات هسته‌ای هم‌راستا یا حداقل هماهنگ باشه.

۲. دیدار با رهبری: نشونه سطح بالای پیام؟

بله. اینکه وزیر دفاع عربستان مستقیماً با رهبر انقلاب دیدار کرده، نشونه اینه که پیامش خیلی جدی یا مهم بوده و فقط در حد دیدار دیپلماتیک معمول نبوده.

ممکنه عربستان:

پیشنهادهایی امنیتی یا منطقه‌ای مهمی داشته باشه (مثلاً درباره مرزهای دریایی، امنیت حج، یمن، یا حتی در مورد حضور نظامی آمریکا در منطقه).

یا حتی بخواد نقش واسطه‌گری با آمریکا یا دیگر کشورها رو مطرح کنه.

۳. آیا به مذاکرات ایران و آمریکا ربط داره؟

احتمال زیاد بله. اما نه لزوماً مستقیم. بلکه:

عربستان نگرانه که اگر ایران و آمریکا به توافق موقتی یا جدیدی برسن، دوباره سهم منطقه‌ای خودش کمرنگ بشه.

ممکنه برای هماهنگی یا تأثیرگذاری بر مسیر مذاکرات به ایران نزدیک‌تر شده باشه.

و از طرفی هم برای ارسال پیام غیرمستقیم به آمریکا باشه: اینکه ایران و عربستان به‌هم نزدیکن و منطقه ممکنه بدون آمریکا هم به تفاهم برسه.

جمع‌بندی تحلیلی:

این سفر:

هم امنیتی‌ست (با توجه به مقام وزیر دفاع)،

هم سیاسی‌ست (با توجه به دیدار با رهبر)،

و هم منطقه‌ای و راهبردی‌ست (در بستر مذاکرات ایران با غرب و تحولات غزه/یمن).

در یک جمله:

 عربستان داره بازی چندجانبه می‌کنه؛ با آمریکا مذاکره داره، با اسرائیل درگیر مسأله نرمال‌سازی بوده، و حالا با ایران هم مسیر گفتگو رو باز کرده — برای اینکه در هر سناریویی، جای خودش رو محکم کنه.

این نشون از نیت عربستان در جهت حفظ حاکمیت فعلیه. علت این سفر هم در این زمان خاص اینه که سعی کنه مذاکرات به نحو احسن انجام بشه طوری که آمریکا حرف آخر رو نزنه. بنابراین برای پیشبرد مذاکرات به نفع جمهوری اسلامی اونها هم پیشقدم شدن.

بله ربط دارد .امید وارم بهتربشه .مچکر...

سفر وزیر دفاع عربستان سعودی به ایران در آستانه دور جدید مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا، دارای ابعاد و پیام‌های مهمی است که می‌توان آن را در چند محور تحلیل کرد:

تحلیل سفر و دلایل آن

• گسترش روابط دوجانبه و تقویت همکاری‌ها: وزیر دفاع عربستان در دیدار با رهبر ایران بر توسعه روابط و همکاری‌های منطقه‌ای، به ویژه در حوزه‌های امنیتی و دفاعی تأکید کرد. این سفر نشان‌دهنده تمایل دو کشور به کاهش تنش‌ها و ایجاد چارچوب‌های همکاری است.
• پیامی به منطقه و جهان: این سفر حامل پیام واضحی از سوی عربستان است که ریاض به دنبال تقابل نظامی یا استفاده از خاک خود علیه ایران نیست و می‌خواهد نقش سازنده‌ای در ثبات منطقه ایفا کند.
• بازتعریف نظم منطقه‌ای: حضور وزیر دفاع سعودی در تهران پس از سال‌ها، نشان‌دهنده تلاش برای ایجاد معماری امنیتی و اقتصادی جدید در خاورمیانه است که به جای تقابل، بر همکاری و منافع مشترک تأکید دارد.
• نگرانی کشورهای عربی از تشدید تنش‌ها: سفر در زمانی انجام شده که کشورهای عربی نگران احتمال تشدید مناقشات منطقه‌ای در صورت شکست مذاکرات ایران و آمریکا هستند و این اقدام می‌تواند بخشی از تلاش‌ها برای کاهش ریسک درگیری باشد.

ارتباط با مذاکرات ایران و آمریکا

• زمان‌بندی همزمان با مذاکرات: سفر وزیر دفاع عربستان درست چند روز قبل از دور جدید مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا انجام شده است که نشان می‌دهد عربستان می‌خواهد پیام‌هایی را به تهران و واشنگتن ارسال کند. این پیام‌ها حاکی از تمایل عربستان به ثبات و جلوگیری از تشدید تنش‌ها است.
• پیام عدم مداخله و حمایت از راه‌حل دیپلماتیک: تحلیل‌گران نزدیک به دربار عربستان معتقدند که این سفر نشان می‌دهد عربستان از تلاش‌های دیپلماتیک آمریکا برای حل بحران هسته‌ای حمایت می‌کند و خواهان جنگ نیست4.
• تلاش برای کاهش تنش‌های نیابتی: همکاری‌های امنیتی و دفاعی بین ایران و عربستان می‌تواند به کاهش رقابت‌های نیابتی در منطقه مانند یمن کمک کند و فضای بهتری برای مذاکرات هسته‌ای و منطقه‌ای فراهم آورد.

جمع‌بندی

سفر   اخیر   وزیر دفاع عربستان سعودی، شاهزاده خالد بن سلمان، به تهران تحولی مهم در ژئوپلیتیک خاورمیانه به شمار می‌رود. این رویداد که اندکی پیش از دور دوم مذاکرات حساس  میان ایران و ایالات متحده آمریکا روی داد، بر  مناسبات در حال تحول میان قدرت‌های منطقه‌ای و تأثیر آن‌ها بر روابط بین‌الملل تأکید دارد.سفر شاهزاده خالد بالاترین سطح از حضور یک هیئت رسمی سعودی در ایران پس از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ محسوب می‌شود. وی در این سفر با رهبر معظم انقلاب اسلامی، آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، و رئیس‌جمهور، دکتر مسعود پزشکیان، دیدار کرد. محور اصلی مذاکرات، گسترش همکاری‌های دفاعی و تقویت ثبات منطقه‌ای بود. این دیدار حاکی از تمایل متقابل دو کشور به کاهش تنش‌ها و بررسی مسیرهای همکاری در حوزه‌های امنیتی و دفاعی است.  در منطقه‌ای که با رقابت‌های عمیق، ائتلاف‌های در حال تغییر و بی‌ثباتی‌های ژئوپولیتیکی مداوم شناخته می‌شود، سفر وزیر دفاع عربستان سعودی، شاهزاده خالد بن سلمان، به تهران در آوریل ۲۰۲۵ به‌عنوان یک نقطه عطف دیپلماتیک احساس می شود. این رویداد که در آستانه مذاکرات پر تنش ایران و ایالات متحده رخ می دهد، بیشتر از یک آشتی دوجانبه را نشان می‌دهد. این امر    منعطف بودن استراتژیک در خاورمیانه را منعکس می‌کند و پرسش‌های قابل توجهی در مورد نظم منطقه‌ای در حال تحول و نقش قدرت‌های خارجی، به‌ویژه ایالات متحده، ایجاد می‌کند.

رقابت سعودی-ایران ریشه در تفاوت‌های ایدئولوژیک – وهابیت سنی در مقابل اسلام سیاسی شیعی – و آرزوهای متضاد هژمونی منطقه‌ای دارد. از زمان انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹، تهران به دنبال یک برنامه ایدئولوژیک ضد غرب و ضد سلطنتی بوده که با موضع غرب-طرفدار   و محافظه‌کارانه ریاض در تضاد است. این اختلافات به درگیری‌های نیابتی در سراسر منطقه – در یمن، سوریه، لبنان و عراق – بدل شده است.

شکاف در سال ۲۰۱۶، پس از اعدام روحانی شیعه، نمر النمر توسط مقامات سعودی و حمله به سفارت سعودی در تهران، منجر به قطع روابط دیپلماتیک شد. این روابط تا توافق مارس ۲۰۲۳ که توسط چین میانجی‌گری شد، راکد  بود و این توافق امکان احیای روابط دیپلماتیک را فراهم کرد و ممکن است نشانه‌ای از تغییر به سمت آشتی باشد. با این حال، تردیدهای عمیق و منافع امنیتی متضاد همچنان پابرجا بود.

زمان‌بندی سفر شاهزاده خالد بن سلمان قابل توجه است. این سفر که چند روز قبل از دور دوم مذاکرات  ایران و ایالات متحده در رم انجام شد، به‌طور تلویحی یک تلاش دیپلماتیک حساب‌شده برای تأثیرگذاری بر مناسبت های منطقه‌ای و بین‌المللی در حال تغییر است.

این بازدید را می‌توان به‌عنوان یک حرکت پیشگیرانه از سوی عربستان سعودی برای شکل‌دهی به محیط امنیتی پس از مذاکرات تفسیر کرد. اگر ایران و ایالات متحده به توافق برسند، بازگشت ایران به سیستم بین‌المللی می‌تواند  معادلات  منطقه‌ای را تغییر دهد و احتمالاً نقش  عربستان را به حاشیه براند . از طریق تعامل مستقیم با تهران، ریاض قادر خواهد بود تا همچنان نقش خود را حفظ کرده و در چارچوب جدید منطقه‌ای حرفی برای گفتن داشته باشد.

این بازدید می‌تواند به‌عنوان پیامی  ظریف و هوشمندانه  به ایالات متحده نیز تعبیر شود: عربستان سعودی دیگر تنها به وساطت ایالات متحده وابسته نیست و قادر است تا امور منطقه‌ای را به‌طور مستقل مدیریت کند. این امر نشان‌دهنده روندی است که کشورهای حوزه خلیج فارس برای به‌دست آوردن خودمختاری استراتژیک بیشتر در پی آن هستند، که به‌ویژه به‌دلیل نوسانات سیاست ایالات متحده در دهه گذشته ایجاد شده است.

عربستان سعودی در حال تجربه یک تحول اقتصادی و اجتماعی چشمگیر تحت «چشم‌انداز ۲۰۳۰» است. یک محیط منطقه‌ای باثبات برای موفقیت این ابتکار بسیار حیاتی است. به‌طور مشابه، ایران با فشارهای داخلی ناشی از   دشواری های  اقتصادی و ناآرامی‌های سیاسی مواجه است که باعث می‌شود کاهش تنش‌ها انتخابی استراتژیک به نظر برسد. هر دو کشور به‌طور مشترک در پی جلوگیری از آسیب های احتمالی درگیری‌های منطقه‌ای هستند که می‌تواند به چشم اندازهای  آنها آسیب برساند.

محتوای بازدید و نمادگرایی آن: طبق گزارش‌های منتشر شده از سوی رویترز و رسانه‌های دولتی ایران، شاهزاده خالد پیامی از سوی پادشاه سلمان به آیت‌الله علی خامنه‌ای منتقل کرد و آیت الله خامنه‌ای خود را آماده غلبه بر «موانع» روابط دوجانبه اعلام کرد. اگرچه محتوای این پیام هنوز فاش نشده است، اما نمادگرایی آن  بسیار ملموس است.

الف. نهادینه کردن گفت‌وگو:    دیدار با   رهبری ایران و مقامات بلندپایه نظامی،   نشان‌دهنده تلاش برای نهادینه کردن گفت‌وگوهای نظامی و امنیتی است. در منطقه‌ای که با سوء‌تفاهم‌ها و رفتارهای عاصی مواجه است، تأسیس کانال‌های مستقیم میان نظامیان می‌تواند به‌عنوان یک مکانیزم جلوگیری از درگیری عمل کند.

ب. اقدامات اعتمادساز:  تأسیس روابط مستحکم‌تر، به‌ویژه در عرصه نظامی، به‌عنوان یک اقدام اعتمادساز ،بسیار حائز اهمیت است. رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران، محمد باقری، اظهار داشت که روابط از زمان توافق ۲۰۲۳ پکن بهبود یافته است – نشانه‌ای از اینکه دیپلماسی دفاعی به یک مسیر کلیدی برای آشتی تبدیل شده است.

مذاکرات هسته‌ای ایران و ایالات متحده: پیامدهای این بازدید: سایه مذاکرات ایران و ایالات متحده بر این بازدید حاکم است. اگرچه پیوند مستقیمی میان این دو وجود ندارد، اما   قرابت  زمانی آن نشان‌دهنده تعامل دقیق میان دیپلماسی دوجانبه و چندجانبه است.

الف. انعطاف‌پذیری استراتژیک از سوی ریاض:عربستان سعودی ممکن است در تلاش باشد تا در پیش‌بینی نتایج مختلف از مذاکرات رم اقداماتی پیشگیرانه انجام دهد. چه توافقی حاصل شود یا مذاکرات به شکست انجامد، ریاض در پی تضمین منافع خود است. در صورت رسیدن به توافق، عربستان سعودی می‌خواهد اطمینان حاصل کند که رفتار منطقه‌ای ایران – به‌ویژه حمایت از گروه‌های نیابتی – محدود خواهد شد. اگر مذاکرات شکست بخورد، حفظ کانال‌های باز با تهران می‌تواند از درگیری مستقیم جلوگیری کند.

ب. تقویت اهرم دیپلماتیک: با نشان دادن آمادگی برای گفت‌وگو با ایران، ریاض همچنین قدرت دیپلماتیک خود را در برابر ایالات متحده و متحدانش تقویت می‌کند. عربستان سعودی می‌تواند خود را به‌عنوان یک بازیگر تثبیت‌کننده معرفی کند که قادر است روابط با دشمنان سنتی را مدیریت کرده و در هر چارچوب منطقه‌ای جدید نقشی فعال ایفا کند.

ج. تغییر در استراتژی ایالات متحده: برای واشنگتن، اعتماد به نفس فزاینده قدرت‌های منطقه‌ای مانند عربستان سعودی می‌تواند منجر به تغییر استراتژی ایالات متحده  در خاورمیانه منجر شود. اگر ایالات متحده رابطه سعودی-ایرانی را معتبر ببیند، ممکن است مشارکت مستقیم خود را در امور خاورمیانه کاهش دهد و بیشتر بر رقابت‌های جهانی با چین و روسیه تمرکز کند.

الف. بازچیدمان بلوک‌های منطقه‌ای:خاورمیانه مدت‌هاست که با بلوک‌های رقیب قدرت مشخص شده است: ایران-سوریه-حزب‌الله در برابر عربستان سعودی-امارات-مصر. این بازدید ممکن است به بازچیدمان‌هایی یا حداقل کاهش تنش‌ها میان این  بلوک ها   اشاره داشته باشد. در حالی که اختلافات ایدئولوژیک همچنان پابرجا است، همکاری‌های عملی در مسائلی مانند امنیت دریایی، مبارزه با تروریسم و انرژی می‌تواند در آینده احساس شود.

ب.تأثیر بر درگیری‌ها در یمن، سوریه و لبنان : آشتی سعودی-ایرانی پتانسیل دستیابی به پیشرفت در درگیری‌های طولانی‌مدت منطقه‌ای را دارد. در یمن، جایی که حوثی‌ها با ایران هم‌پیمان هستند و ائتلاف سعودی جنگ پرهزینه‌ای را به راه انداخته است، فضا برای مذاکره وجود دارد. در سوریه و لبنان، جایی که هر دو قدرت از گروه‌های رقیب حمایت می‌کنند، گفت‌وگوهای مستقیم می‌تواند به محدود کردن تنش‌ها کمک کند، حتی اگر نتواند به طور کامل آنها را حل کند.

محدودیت‌ها و عدم قطعیت‌های استراتژیک: با وجود جذابیت‌های نمادین، چندین عامل محدودیت و عدم قطعیت ساختاری همچنان باقی می‌ماند.

الف. عمق نهادینگی نداشتن: اگرچه بازدیدهای سطح بالا از اهمیت نمادین برخوردارند، اما فقدان مکانیسم‌های نهادی – کمیته‌های مشترک، چارچوب‌های امنیتی منطقه‌ای یا توافق‌های دفاعی – به این معناست که آشتی هنوز شکننده است و ممکن است قابل برگشت باشد.

ب. درگیری‌های نیابتی: شبکه وسیع ایران از نمایندگان نیابتی در سراسر منطقه همچنان باعث نگرانی ریاض است. تا زمانی که  تهران نشان دهد که آماده است تا نفوذ خود را در مکان‌هایی مانند یمن، عراق و لبنان محدود کند، بدبینی سعودی‌ها ادامه خواهد یافت.

ج. محدودیت‌های سیاسی داخلی: هر دو کشور با فشارهای داخلی مواجه هستند که می‌تواند موجب توقف آشتی شود. در ایران، گروه‌های تندرو ممکن است با آشتی  آل سعود مقابله کنند. در عربستان سعودی نیز، محافظه‌کاران، ملی‌گرایان افراطی و تندروهای دینی ممکن است تعامل با ایران را خیانت بدانند.

وزیر دفاع عربستان در دیدار  با رهبر  دستور کار سفر خود را گسترش روابط با ایران اعلام کرد و از برخی ها  همچون رژیم صهیونیستی گفت که مخالف گسترش روابط کشورهای اسلامی بویژه ایران و عربستان هستند.رهبر  هم  بر لزوم فائق آمدن بر این انگیزه‌های خصمانه تاکید کردند و گفتند ما آماده‌ایم

قطعا مشکل ایران و آمریکا به تمام منطقه  خاورمیانه مربوط میشه و شکی در این نیست.

🛬 سفر وزیر دفاع عربستان به ایران: چرا الان؟

۱. تحکیم روابط بعد از عادی‌سازی با میانجیگری چین

بعد از توافق تهران و ریاض در سال ۲۰۲۳ (با میانجی‌گری چین)، طرفین وارد فاز بازسازی روابط شدن. حالا سفر وزیر دفاع نشون می‌ده روابط دیگه صرفاً دیپلماتیک نیست، بلکه نظامی-امنیتی هم داره می‌شه. یعنی سطح تعامل بالا رفته.

اما چرا دقیقاً الان؟

🎯 تحلیل زمان‌بندی سفر: چرا همزمان با مذاکرات ایران و آمریکا؟

۲. نشانه‌ای از «حضور منطقه‌ای» عربستان در معادلات بین‌المللی

عربستان دقیقاً وقتی وارد تهران می‌شه که صحبت‌ها درباره توافق احتمالی یا «تفاهم موقت» بین ایران و آمریکا شدت گرفته. این یعنی:

🔍 ریاض نمی‌خواد از بازی بیرون بمونه.
در واقع سعودی‌ها دارن می‌گن: اگر قراره توافقی بشه، ما هم باید در جریان و در معادله باشیم.

۳. پیام غیرمستقیم به واشنگتن؟

ممکنه این سفر از سوی سعودی‌ها پیامی به آمریکا باشه:

"ما آماده‌ایم نقش منطقه‌ای بیشتری ایفا کنیم – حتی در گفت‌وگو با ایران."

سعودی‌ها به دنبال توازن‌اند. اون‌ها از یک سو به آمریکا تکیه دارن، از سوی دیگه نمی‌خوان قربانی تنش ایران و آمریکا باشن. پس با ایران هم گفت‌وگو می‌کنن که اگر توافقی در کار بود، منافع عربستان هم حفظ بشه (مثلاً در یمن، لبنان، یا امنیت انرژی).

۴. نشانه‌ای برای اسرائیل هم هست

در شرایطی که اسرائیل درگیر جنگ غزه‌ست و روابطش با کشورهای منطقه ضربه خورده، سفر وزیر دفاع سعودی به ایران یه پیام دیگه هم داره:

"ما دیپلماسی رو ترجیح می‌دیم، نه درگیری."

در واقع عربستان داره فاصله‌اش با مدل تقابلی اسرائیل رو نشون می‌ده.

📌 دیدار با رهبر ایران: یعنی چه؟

دیدار یک مقام سعودی با رهبر ایران (که بسیار نادره)، به‌شدت بار نمادین و سیاسی بالایی داره.

یعنی این دیدار صرفاً نظامی یا امنیتی نیست، بلکه عربستان پیام آورده به بالاترین سطح قدرت در ایران.

احتمال زیاد، گفتگوها شامل مواردی مثل:

• یمن و نقش حوثی‌ها
• امنیت خلیج فارس
• کاهش تنش‌های منطقه‌ای
• و البته تحولات احتمالی در روند مذاکره با آمریکا

🔗 آیا این سفر به مذاکرات ایران و آمریکا ربط داره؟

بله — و بسیار زیاد!

به چند شکل:

1. آمادگی برای «روز بعد از توافق»: اگر توافقی انجام بشه، عربستان می‌خواد جزو اولین کشورهایی باشه که از مزایای اون بهره‌مند بشه یا از تبعاتش در امان بمونه.
2. اطمینان از نقش منطقه‌ای خودش: عربستان می‌خواد مطمئن شه که ایران در مذاکرات، مسائل منطقه رو دور از چشم ریاض حل نمی‌کنه.
3. تلاش برای تضعیف نقش اسرائیل: با تقویت روابط با ایران، عربستان نشون می‌ده که به جای اتحاد امنیتی ضدایرانی (مثل ناتوی عربی یا ائتلاف ابراهیم)، دنبال همزیستی منطقه‌ایه.

🔚 جمع‌بندی

🔵 سفر وزیر دفاع عربستان به ایران، هم‌زمان با مذاکرات ایران و آمریکا، به‌شدت معناداره و:

• پیام روشنی برای آمریکا، اسرائیل و سایر بازیگران منطقه‌ای داره
• نشون می‌ده عربستان دنبال توازن و بازیگری فعال در معادلات آینده منطقه است
• از سوی ایران هم نشانه‌ای از گشودگی در فضای منطقه‌ای برای مهار فشارهای بین‌المللیه

تحلیل سفر وزیر دفاع عربستان به ایران و دیدار با رهبر انقلاب، به‌ویژه در شرایطی که مذاکرات ایران و آمریکا نیز به‌صورت غیررسمی یا پشت‌پرده جریان دارد، از منظر راهبردی چند نکته کلیدی دارد:

دیدار وزیر دفاع عربستان با رهبر ایران، فراتر از سطح دیپلماتیک است و پیامی نمادین دارد:
ریاض و تهران پس از سال‌ها تقابل، اکنون وارد مرحله‌ای از تعمیق روابط و اعتمادسازی امنیتی شده‌اند. دیدار در این سطح بالا نشان‌دهنده آن است که دو طرف می‌خواهند این روند صِرفاً در حد وزارت خارجه باقی نماند و وارد حوزه‌های کلیدی مثل امنیت و دفاع شود.

رافائل ،گروسی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی این مذاکرات را در مرحله ای بسیار حساس» توصیف کرده است. بازدید گروسی از تهران و دیدارهایش با مقامات ایرانی نیز نشان دهنده اهمیت این مقطع زمانی است.

هم‌زمانی این سفر با مذاکرات ایران و آمریکا (چه در قالب مذاکرات غیررسمی یا از طریق واسطه‌ها مثل عمان و قطر) چند پیام مهم دارد:

پیام به آمریکا: عربستان به آمریکا نشان می‌دهد که در تعامل با ایران صرفاً تماشاچی نیست، بلکه یک بازیگر منطقه‌ای مؤثر است که می‌خواهد در شکل‌دهی به آینده منطقه نقش داشته باشد.

پیام به ایران: سعودی‌ها می‌خواهند از نزدیک مطمئن شوند که توافق احتمالی ایران و آمریکا، امنیت و نفوذ منطقه‌ای آن‌ها را تضعیف نکند (مثلاً 
در یمن یا خلیج فارس)
در همین ارتباط، علی شهابی، تحلیلگر سعودی نزدیک به دربار پادشاهی عربستان، گفت: «سعودی به وضوح به تهران پیام می‌فرستد که به هیچ وجه مجرای حمله به ایران نخواهد بود.»
.

همچنین ممکن است عربستان نقش واسطه غیرمستقیم را هم بازی کند، یا حداقل از خطوط ارتباطی بین ایران و آمریکا باخبر باشد.

در شرایطی که تنش در غزه، لبنان و یمن ادامه دارد و امکان درگیری‌های نیابتی وجود دارد، سفر وزیر دفاع عربستان می‌تواند نوعی مدیریت بحران پیش‌دستانه باشد؛ یعنی دو کشور می‌خواهند از طریق گفت‌وگو، از ورود به فاز تقابل جدید منطقه‌ای جلوگیری کنند.

جمع‌بندی:

این سفر تنها یک رویداد دوجانبه نیست، بلکه نشانه‌ای از شکل‌گیری نظم جدید منطقه‌ای است. عربستان و ایران در حال تطبیق با تحولات ژئوپلیتیکی تازه‌اند:

از یک‌سو تعامل با چین و روسیه،

از سوی دیگر مذاکره با آمریکا،

و هم‌زمان مدیریت رقابت‌ها در خاورمیانه.
دادن این پیام که عربستان اجازه حمله‌احتمالی در آینده به ایران از خاک خود را نخواد داد.

سفر وزیر دفاع عربستان به ایران و دیدار با رهبر انقلاب، آن هم در شرایطی که مذاکرات غیررسمی یا غیرمستقیم میان ایران و آمریکا در حال پیگیری است، قطعاً پرمعناست و نشانه‌ای از تحرکات دیپلماتیک هماهنگ و یا حداقل همزمان در منطقه‌ست. بیایم چند زاویه به این سفر نگاه کنیم:

1. زمان‌بندی سفر: تصادفی یا حساب‌شده؟

قطعاً حساب‌شده‌ست. عربستان به ندرت چنین سفرهایی در این سطح بالا انجام می‌ده، مخصوصاً در شرایط حساس. همزمانی این سفر با روند مذاکرات ایران-آمریکا (هرچند پشت پرده و در سطوح میانی) می‌تونه نشون‌دهنده‌ی این باشه که:

• عربستان می‌خواد جایگاه خودش رو در معادله‌ی ایران و غرب تثبیت کنه.
• شاید عربستان نگرانی‌هایی داره از توافق احتمالی ایران با آمریکا (در مورد برنامه هسته‌ای یا تحریم‌ها)، و داره تلاش می‌کنه با نزدیکی به ایران، از منافع خودش دفاع کنه.

2. دیدار با رهبری: فراتر از پروتکل؟

دیدار مقام بلندپایه نظامی سعودی با رهبری ایران پیام مهمی داره:

نشون‌دهنده‌ی سطح بالای اهمیت این سفر برای دو طرفه.
• احتمالاً عربستان می‌خواد نشون بده که قصد داره روابط را در سطح راهبردی‌تر و بلندمدت‌تری تنظیم کنه.
• ممکنه سعودی‌ها دارن از یک توافق بزرگ‌تر منطقه‌ای حمایت می‌کنن که به کاهش تنش‌های ایران با همسایگان و حتی با آمریکا کمک کنه.

3. ارتباط با مذاکرات ایران و آمریکا؟

بله، احتمال بسیار زیادی وجود داره که این سفر به نوعی با مذاکرات ایران و آمریکا ارتباط داشته باشه. از چند جهت:

• آمریکا احتمالاً با عربستان هماهنگه؛ اگر قرار باشه گشایشی در روابط ایران و آمریکا شکل بگیره، کشورهای کلیدی منطقه باید در جریان باشن.
• عربستان خودش نفع داره که ایران در وضعیت پایدار‌تری باشه، مخصوصاً اگر قرار باشه پروژه‌های مشترک اقتصادی یا امنیتی پیش بره.
• شاید عربستان تلاش می‌کنه میانجی‌گری نرم کنه یا به آمریکا نشون بده که با ایران می‌شه مذاکره و همکاری کرد.

4. زمینه‌ی استراتژیک منطقه‌ای

با بازگشت سوریه به اتحادیه عرب، آشتی ایران و عربستان، و نزدیکی‌های اخیر منطقه‌ای، فضا آماده‌ی کاهش تنشه.
• این سفر ممکنه بخشی از تلاش بزرگ‌تری برای شکل‌دهی به یک نظم جدید امنیتی-سیاسی در خاورمیانه باشه، با نقش پررنگ‌تر عربستان، ایران و حتی چین.

جمع‌بندی:

سفر وزیر دفاع عربستان به ایران رو نباید فقط در سطح روابط دوجانبه دید؛ این یه سفر تاکتیکی در چارچوب یه بازی بزرگتره:
احتمالاً عربستان داره نقشش رو به‌عنوان یک بازیگر میانجی و تعدیل‌کننده در روابط ایران با غرب تقویت می‌کنه.