"رانتریسم" به چه معناست

"رانتریسم" اصطلاحی است که از علم اقتصاد وارد مباحث سیاسی و اقتصاد سیاسی شده است. رانت در علم اقتصاد، به اجاره زمین واجاره بها اطلاق می گردد و به طور کلی هرگونه درآمدی که حاصل کار و تلاش تولیدی نباشد، تحت عنوان رانت نام گذاری می شود. در اقتصاد سیاسی، رانت به درآمدهایی اطلاق می شود که از منابع خارجی (فروش مواد خام، منابع زیرزمینی) به تملک دولت در می آید و از یک فعالیت مولد اقتصاد داخلی به دست نمی آید مثل درآمدهای نفتی.

دولتی که قسمت عمده درآمد خود را از منابع خارجی و به شکل رانت دریافت کند، دولت رانتیر یا دولت تحصیلدار نامیده می شود. ماهیت دولت رانتیر به گونه ای است که در آن جامعه وزنه قابل اعتنایی به شمار نمی رود چرا که دولت در سایه دریافت رانت ها از خارج (با فروش نفت یا هر ماده خام دیگر) به منابع داخلی درآمد (مالیات ها، عوارض و صدور کالاهای صنعتی) احساس نیاز نمی کند.

رانتیریسم در دوره های تاریخی مختلف و در کشورهای مختلف حاکم بوده است. به عنوان مثال، در دوره فئودالیسم، اربابان زمیندار از طریق دریافت اجاره از کشاورزان، درآمدهای رانتی کسب می کردند. در دوره استعمار، کشورهای استعماری از طریق استخراج منابع طبیعی از کشورهای مستعمره، درآمدهای رانتی کسب می کردند. و در دوره کنونی، کشورهای صادرکننده نفت، از طریق فروش نفت، درآمدهای رانتی کسب می کنند.

برخی از کشورهایی که در حال حاضر نظام رانتیر دارند عبارتند از:

ایران عربستان سعودی قطر کویت امارات متحده عربی روسیه نروژ کانادا استرالیا 

رانتیریسم پیامدهای مختلفی برای کشورهایی که این نظام را تجربه می کنند دارد. از جمله این پیامدها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

کاهش انگیزه برای فعالیت های اقتصادی مولد افزایش فساد و رانت خواری نابرابری اقتصادی عدم توسعه پایدار 

برای برون رفت از نظام رانتیر، کشورهایی که این نظام را تجربه می کنند باید به سمت کاهش وابستگی به درآمدهای رانتی و افزایش فعالیت های اقتصادی مولد حرکت کنند. این امر مستلزم اصلاحات ساختاری در اقتصاد و سیاست های دولت است.