قرآن کریم ترجمه و تفسیر

سؤال شما از نظر زبان‌شناختی و بلاغی بسیار جالب است. در آیه آل عمران، ۳۷ که گفتگوی حضرت زکریا و حضرت مریم را بیان می‌کند، حضرت زکریا (ع) وقتی رزق را نزد حضرت مریم (س) می‌بیند، می‌پرسد:

"یَا مَرْیَمُ أَنَّى لَکِ هَٰذَا؟"

(ای مریم! این از کجا برای تو آمده است؟)

و حضرت مریم پاسخ می‌دهند:

"هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَرْزُقُ مَنْ یَشَاءُ بِغَیْرِ حِسَابٍ"

(این از جانب خداست، همانا خدا هر که را بخواهد بدون حساب روزی می‌دهد.)

چرا حضرت مریم (س) از "هو" به جای "هذا" استفاده کردند؟

۱. تبدیل اشاره حسی به معنوی و مطلق

"هذا" ضمیر اشاره‌ای است که معمولاً برای اشاره به چیزی نزدیک و محسوس به کار می‌رود.

اما "هو" ضمیر غایب است و بیشتر برای اشاره به چیزی که در سطح بالاتری از درک قرار دارد استفاده می‌شود.

با گفتن "هو من عند الله" حضرت مریم (س) تأکید می‌کنند که این رزق فقط یک شیء فیزیکی نیست، بلکه نشانه‌ای از لطف و قدرت الهی است.

۲. توجه به فاعل حقیقی رزق (الله)

اگر حضرت مریم می‌فرمودند "هذا من عند الله"، تأکید بیشتر روی خودِ رزق بود.

اما با استفاده از "هو"، تأکید را به منشأ رزق یعنی خداوند منتقل کرده‌اند.

به عبارت دیگر، ایشان می‌خواستند بگویند: اصل این رزق، فقط وابسته به خداست، نه چیزی که صرفاً قابل مشاهده است.

۳. ایجاز و بلاغت قرآنی

"هو" در اینجا به نوعی رزق را از حالت خاص به حالت عام گسترش می‌دهد. یعنی نه‌تنها این رزق، بلکه هر رزقی که به انسان می‌رسد، مستقیماً از سوی خداوند است.

این تعبیر، لطافت و عمق معنایی بیشتری نسبت به "هذا" دارد و نشان می‌دهد که رزق، مستقل از اسباب و بدون حساب از جانب خدا می‌آید.

نتیجه:

استفاده از "هو" در پاسخ حضرت مریم (س) یک نکته‌ی بلاغی مهم دارد: رزق نه صرفاً یک چیز فیزیکی، بلکه یک امر معنوی و وابسته به مشیت الهی است. درحالی‌که حضرت زکریا (ع) به چیز مشخصی که دیده بود اشاره کرد (با "هذا")، حضرت مریم نگاه را از شیء به اصل رزق و دهنده‌ی آن برد و پاسخ داد: "هو من عند الله".