آیات 190 تا 193 سوره بقره در مورد جهاد

آیات ۱۹۰ تا ۱۹۳ سوره بقره از مهم‌ترین آیاتی هستند که چارچوب جهاد، جنگ و صلح در اسلام را بیان می‌کنند. این آیات نه‌تنها فرمان جهاد را صادر می‌کنند، بلکه اصول اخلاقی و محدودیت‌هایی را برای آن مشخص می‌سازند. 

متن و ترجمه آیات (خلاصه‌شده):

آیه ۱۹۰:

«با کسانی که با شما می‌جنگند بجنگید، ولی از حد تجاوز نکنید، که خدا تجاوزگران را دوست ندارد.»

آیه ۱۹۱:

«آنها را هر جا یافتید بکشید... و آنان را از جایی که شما را بیرون کردند بیرون کنید، و فتنه (آزار دینی و شرک) بدتر از کشتار است...»

آیه ۱۹۲:

«اگر دست برداشتند، بی‌گمان خدا آمرزنده و مهربان است.»

آیه ۱۹۳:

«با آنان بجنگید تا فتنه‌ای نمانَد و دین تنها از آنِ خدا باشد؛ اما اگر باز ایستادند، پس هیچ دشمنی نیست مگر با ستمکاران.»

---

اصول و چارچوب‌های جهاد و صلح در این آیات:

1. مشروعیت جهاد دفاعی:

اسلام اجازه جنگ را تنها در برابر کسانی می‌دهد که ابتدا دشمنی و جنگ را آغاز کرده‌اند:

> «قاتِلوا فی سبیل الله الذین یقاتلونکم»

این نشان می‌دهد که جهاد در اصل جنبه دفاعی دارد، نه تهاجمی.

2. نهی از تجاوز و خشونت بی‌حد:

در ادامه همان آیه ۱۹۰ آمده:

> «ولا تعتدوا إن الله لا یحب المعتدین»

یعنی حتی در جنگ، مرز اخلاقی حفظ شود؛ کشتن بی‌گناهان، ویران‌سازی کور و رفتارهای خشونت‌بار ممنوع است.

3. فتنه‌ستیزی نه جنگ‌طلبی:

در آیه ۱۹۱ آمده:

> «والفتنة أشد من القتل»

یعنی فتنه (محروم‌کردن از آزادی دین یا آزار مؤمنان) بدتر از کشتار است. این بیانگر آن است که هدف جهاد، پایان دادن به ظلم و آزار دینی است، نه سلطه‌طلبی.

4. دعوت به صلح در صورت عقب‌نشینی دشمن:

در آیه ۱۹۲ آمده که اگر دشمن دست از جنگ بردارد، باید صلح کرد، چون:

> «فإن انتهوا فإن الله غفور رحیم»

پس اصل، آشتی و مهربانی است و جنگ فقط ابزار ناچار است.

5. محدود شدن دشمنی به ستمگران:

در آیه ۱۹۳ آمده:

> «فإن انتهوا فلا عدوان إلا علی الظالمین»

یعنی اگر دشمنی نکنند، نباید هیچ خصومتی ادامه یابد؛ جنگ فقط با ستمگران جایز است.

---

جمع‌بندی:

این آیات، جهاد را در چارچوبی اخلاقی، محدود و عدالت‌محور تعریف می‌کنند:

جنگ، فقط برای دفاع از جان، دین و آزادی است؛

از تجاوز، خشونت بی‌هدف یا گسترش بی‌دلیل جنگ نهی شده؛

اصل، صلح و گذشت است، نه انتقام؛

دشمنی تنها با ظالمان جایز است، نه با عموم مردم.

این اصول نشان می‌دهند که اسلام جنگ را به‌عنوان آخرین راه‌حل می‌پذیرد، آن هم در خدمت عدالت و رفع ظلم، نه گسترش سلطه.