اطلاعات عمومی و نام ها

هیچ زمانی مسجد الاقصی به "بیت‌المقدس" تغییر نام نداده است.
بلکه این دو نام   برای دو  مکان  متفاوت   است. 

این نام به یکی از مقدس‌ترین اماکن اسلامی در شهر قدس (اورشلیم / بیت‌المقدس) اشاره دارد.

«بیت‌المقدس» نامی تاریخی و اسلامی برای شهر قدس (Jerusalem) است، نه یک مسجد خاص.

در گذشته و در زمان صدر اسلام مسجد الاقصی با همین نام شناخته نمی‌شد بلکه بیشتر به نامهایی چون مسجد بیت المقدس، مسجد ایلیاء و...معروف بوده است.

در تایید این سخن می‌توان به روایاتی از ابن میمونه به نقل از ابن ماجه و بیهقی درکتاب سنن‌‌شان اشاره کرد.  «ابن میمونه از پیغمبر درباره بیت المقدس فتوی خواستم. پیغمبر(ص) فرمود: ارض محشر و منشر است، سرزمین رستاخیر است. به آنجا بروید و نماز در آن بگذارید. برای اینکه نماز در آن مثال هزار نماز در غیر آن است. گفتم: اگر من استطاعت آن نداشته باشم که تحمیلات رفتن به آنجا را برخود هموار کنم رای می دهید که چه کنم؟ فرمود: روغن زینتی برای آنجا اهداء کن و هدیه نما که در چراغ آن بیافروزند. هرکس این کار را بکند مثل آنستکه به آنجا آمده است.»

این گفت و گو در زمان پیغمبر و قبل از فتح بیت المقدس اتفاق افتاده و پیامبر (ص) نیز از لفظ بیت المقدس به جای مسجد الاقصی استفاده کرده‌اند، بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که ایشان به این طریق خبر از غیب می‌دادند و همچنین اینکه لفظ مسجد الاقصی در آن زمان رایج نبوده است.

در حدیث دیگری که ابن شهاب زهری محدث معروف از پیامبر اکرم(ص)روایت کرده فرمودند"جز به سوی سه مسجد ، یعنی مسجد الحرام و همین مسجد من(مسجد النبی)و مسجد بیت المقدس آهنگ سفر نکنید."لفظ مسجد بیت المقدس به جای مسجد الاقصی آمده است.

امالی صدوق از امیرالمومنین (ع) نقل کرده است که می‌فرمایند: چهار قصر از بهشت در دنیاست: مسجد الحرام، مسجد الرسول، مسجد بیت المقدس و مسجد کوفه.

 اما سوال مهمی مطرح می‌شود که پس چگونه است که با این وجود در قرآن لفظ مسجد الاقصی آورده شده است. آیا منظور از این لفظ در سوره اسراء همان مسجد بیت المقدس است؟این لفظ در قرآن تنها یک بار در آیه نخست سوره اسراء که معروف به آیه‌ معراج است آمده است.

«سُبْحانَ الَّذی أَسْرى‏ بِعَبْدِهِ لَیْلاً مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذی بارَکْنا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیاتِنا إِنَّهُ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ 

«پاک و منزه است خدایى که در مبارک شبى بنده خود (محمد) (ص) را از مسجد حرام (مکه معظمه) به مسجد اقصایى که پیرامونش را (به قدوم خاصان خود) مبارک ساخت، سیر داد تا آیات خود را به او بنمایاند که همانا خداوند شنوا و بیناست»

علامه طباطبایی(ره) در تفسیر المیزان در این آیه لفظ مسجد الاقصی را به بیت المقدس تحویل برده است.

«مسجد اقصى (که همان بیت المقدس باشد و بنائى است مرتفع‏ (هیکل) که داوود و سلیمان (ع) براى بنى اسرائیل بنا نمودند، و خدا آن را خانه مقدس ایشان قرار داد»

تاکنون چندین فرضیه برای مسجد الاقصی نامیده شدن این مسجد در قرآن ارایه شده است. طبق فرضیه نخست این مسجد به اعتبار مطلق شهر بیت المقدس در این آیه چنین نامیده شده است. فرضیه دوم تاحدی به معنای لغوی آن توجه داشته است و بیان می‌کند که این مسجد عالیترین و به یک معنا آخرین و دورترین مسجد از طرف مرز اعلای خداپرستی است. فرضیه سوم به مدارک تاریخی استناد کرده و می‌گوید این بقعه‌ای را که حالا مسجد الاقصی نامیده‌اند در آن زمان هنوز فتح نشده بود و به صورت کلیسائی بوده که از باب تطبیق بر یک مصداق نام مسجد القصی بر آن اطلاق شده است. 

فرضیات دیگری هم بیان شده‌ که یکی دیگر از آنها به آیات ۲ الی ۸  سوره اسرا که به روشنی به ویرانی معبدهای اول و دوم به عنوان حوادث مهم و تعیین کننده تاریخ بنی اسرائیل اشاره کرده است استناد می‌کند. طبق این نظر این لفظ قرآنی به حرم اورشلیم اشاره دارد که البته منظور تمام محوطه حرم و اماکن مقدس اطراف آن هم می‌شود. اما در رد این نظر استدلال شده است که در عهد پیامبر اکرم در محل معبد هیچ گونه بنایی نبوده و سرزمین مقدس در قرآن مجید در سوره روم آیه ۳ "ادنی الارض" خوانده شده نه "اقصی"

* باز نشر از سایت 👇