فلسفه ی "ترنا بازی "

در این بازی یک نفر به عنوان حُکم دهنده حاضران را به شکل گروهی به پیش می خواند تا در جایگاه مخصوصی بنشینند. دعوت شدگان کف دست هایشان را به جلو می آورند تا حُکم دهنده به بهانه ای از شخص دیگری که وظیفه تنبیه را برعهده دارد، بخواهد که با پارچه یا همان لنگ بلند گره خورده اش بر کف دست آنها بزند. البته این مراسم فقط مخصوص آقایان است . رسم این بازی به این گونه است هر کس پیش از "ترنا" خوردن ( تا قبل از اینکه لنگ را به آنها بزنند ) نیتی می کند و بعد از خوردن "ترنا" حاضران برایش صلواتی می فرستند.

ترنا بازی یک تجربه فرهنگی و تفریحی است که معمولاً بین خانواده‌ها و دوستان انجام می‌شود؛ این بازی به تقویت روابط اجتماعی و ایجاد شادی کمک می‌کند. می‌تواند لحظات خوشی را برای شما و عزیزانتان به ارمغان آورد.بازی معمولاً با چند نفر انجام می‌شود که بازیکنان در دو تیم تقسیم می‌شوند. هدف بازی حل معماها یا چالش‌ها به صورت گروهی است. تعامل و همکاری بین بازیکنان بسیار مهم است و این بازی می‌تواند محیطی شاداب و دوستانه ایجاد کند.

ترنا بازی (یا کمربند بازی) را با نام های دیگری مانند «میرو وزیر» و «شاه و وزیر» هم می‌شناسند. این بازی یکی از بازی‌های محبوب قهوه‌خانه‌ای بوده است. در ترنابازی یک شلاق از جنس کرباس تاب خورده به نام «ترنا» و یک مهره چهار وجهی به نام «قاپ» داریم که به شکل سنتی کشکک پای گوسفند بوده. هر یک از وجوه این مهره یک نام دارند که عبارتند از: شاه، وزیر، دزد و پوچ.

در شروع بازی، بازیکنان دور هم حلقه می‌زنند و به ترتیب مهره می‌اندازند تا نقش هرکس مشخص شود. مهره‌اندازی معمولا از مسن‌ترین فرد جمع شروع می‌شده است. این فرد می‌ایستاده و شروع بازی را به باقی بازیکنان تعارف می‌کرده است. البته که کسی نمی‌پذیرفته و ریش سفید جمع، بازی را شروع می‌کرده است. در پایانِ مهره انداختنِ دست اول، کسانی که مهرۀ شاه انداختند یکی را از میان خود انتخاب می‌کردند. شاه نیز از میان کسانی که مهرۀ وزیر انداخته بودند یکی را انتخاب می‌کند. باقی بازیکنان، به جز شاه و وزیر، مجددا مهره می‌اندازند. وقتی یک نفر مهرۀ دزد بیاندازد، وزیر بلند شده اعلام می‌کند: "قبلۀ عالما، دزدی گرفته‌ام" . پس از آن شاه می پرسد: "جرمش چیست؟" و وزیر طی یک سخنرانی، مجرم را معرفی کرده و جرمش را می‌گوید. شاه براساس این جرم، مجازاتی اعلام می‌کند.

این مجازات می‌توانست سبیل کشیدن باشد که پنبه‌ای و آتشین داشت. یعنی با فشاردادن دست از پشت لب فرد تا گوش‌ها برایش سبیل می‌کشیدند. مجازات دیگر سماور کردن بود. در این مجازات وزیر پشت مجرم می‌ایستاد و گوش‌هایش را مثل دستۀ سماور به بالا می‌کشید. اطو کشیدن هم نوع دیگر مجازات بود که در آن وزیر، کف دستش را در خلاف جهت موهای مجرم به سمت پیشانی می‌کشید. اطو کشیدن هم میتوانست پنبه‌ای یا آتشین باشد.

اگر مجرم فردی مسن، سید یا نیکوکار بود، ممکن بود شاه جرم او را ببخشد یا مثلا جریمه‌هایی مانند شیرینی دادن و میوه دادن حکم کند. هدف از این بازی، بیش از هر چیز، نزدیکی افراد یک محله به یکدیگر و معاشرت با هم بوده است. در قهوهخانه‌ها، پیر و جوان جمع می‌شدند و این بازی‌ها، آنها را به هم نزدیکتر می‌کرده است. نمونۀ مدرن شدۀ این بازی ساخته شده و شما می‌توانید آن را تهیه و دور هم بازی کنید.

• ریشه‌های تاریخی:
  • برخی تاریخ‌شناسان، ریشه این بازی را به دوران عیاران و جوانمردان در ایران باستان نسبت می‌دهند.
  • به روایتی ترنا بازی از زمان یعقوب لیث صفاری مرسوم بوده‌است.
  • این بازی در دوره‌های مختلف تاریخی، به ویژه در دوره قاجار، در قهوه‌خانه‌های تهران رواج داشته است.
• عناصر فرهنگی:
  • ترنا بازی، بازتابی از فرهنگ عامه، ادبیات شفاهی، و نمایش‌های سنتی ایرانی است.
  • در این بازی، از شعرخوانی، داستان‌گویی، و اجرای حرکات نمایشی برای سرگرم کردن مخاطبان استفاده می‌شود.
  • این بازی، فضایی برای بیان انتقادات اجتماعی و سیاسی به صورت غیرمستقیم فراهم می‌کرد.

در  زبان فارسی  تُرنا به لُنگ  یا کرباس  به‌هم‌پیچیده و تاب‌داده‌شده‌ای گویند که با آن یکدیگر را می‌زنند.

به گزارش مکتوب در  

 طبقات ناصری - تأليف سال ۶۵۸ ق - 

درباره پرداختن یعقوب لیث به بازی امیر و وزیر نشانی قوی از قدمت ترنا بازی و اشاره به نام قدیم و مشهور این بازی دارد. بنا بر این گزارش، هر هفته یک روز يعقوب ليث و برادرانش و جمعی از بزرگان در موضعی بیرون از شهر سجستان چنانچه معهود جوانان باشد به لعب و تماشا مشغول بودندی و امیر و وزیرمی باختند. 

روزی" یعقوب" به لعب و بازی امیر شده بود و بر هرکس از موالی و اقربا و برادران خود اسمی از ارکان ملک نهاد.

این بازی رفته رفته در میان گروههای سنی مردان جوان و میان سال و سالخورده نیز رایج شد. 

با پیدایش نهاد اجتماعی  قهوه خانه در جامعه ایران در دوره صفویه و تجمع مردم از گروهها و صنوف گوناگون در آن این بازی به فضای قهوه خانه ها راه یافت و از سرگرمیهای قهوه خانه نشینان به ویژه در شبهای دراز زمستان و شبهای ماه رمضان شد. 

در ماه رمضان پس از  نماز  بزرگان با اهل خانواده به شب‌نشینی می‌رفتند و اگر هم تابستان بود چندین خانواده با هم به یکی از پارک‌های شهر رفته و جوانان محل هم‌راهی  قهوه‌خانه‌ها  شده و بساط بازی ترنا را فراهم می‌کردند.

 این بازی که از ساعت ۱۰ شب آغاز می‌شد گاهی تا قبل از سحر هم ادامه می‌یافت و بعد از اتمام آن همه راهی خانه‌های خود می‌شدند.در قهوه‌خانه‌هایی که پاتوق پهلوانان،  ورزشکاران  و  زورخانه‌کاران متدین و خوش‌نام بود و بزرگان و ریش‌سفیدان محله‌ها نیز شرکت می‌کردند، بازی ترنا فضایی روحانی و معنوی پدیدمی‌آورد و بازی حالتی عارفانه می‌یافت. در این مجامع بازی غالباً با فرستادن  صلوات  و  غزل‌خوانی  و  مرثیه‌خوانی و پخش شیرینی و چای همراه بود. اگر در این جمع بازیکنان اطلاع می‌یافتند که کسی از طریق پهلوانی و مردانگی و لوطی‌گری خارج شده و احیاناً خطایی در محله کرده‌است، خطای او از چشم بزرگان مجلس پوشیده نمی‌ماند و اگر قاپش دزد می‌نشست، شاه دستور به تنبیه و شلاق‌زدنش می‌داد. گاهی برای ممانعت از تنبیه، ریش‌سفیدی یا پهلوانی از میان جمع وساطت می‌کرد و ریش گرو می‌گذاشت و از جانب او ضمانت می‌کرد که دیگر کار ناشایست و ناروا نکند. برعکس این جماعت، ترنابازی درمیان  لوطیان  بزن‌بهادر و جاهلان  شریر فضایی خشونت‌آمیز پدیدمی‌آورد و هر بازیکنی که شاه یا وزیر می‌شد در صدد واکندن خرده‌حساب‌های شخصی از دیگران بود.این نمایش تنها یک ماه در سال در تمام محله‌ها اجرا می‌شد و از سر شب آغاز و تا سحر ادامه پیدا می‌کرد و تک‌تک بازیگران آن از مردم محل انتخاب می‌شدند.
در ترنا تک‌گویی بر مبنای گفت‌وشنود است نه گفت‌وگو. در این بازی همچنین حکم برگشت ندارد و هرچه حاکم حکم می‌کند باید اجرا شود. 

 ریشهٔ «ترنا بازی» به سخنوری می‌رسد، پس اگر به این بازی نگاهی منفی داشته باشیم، می‌توان گفت که در سخنوری با کلام حریف را ضربه می‌کنند، در حالی که در «ترنا بازی» با شلاق این کار را انجام می‌دهند.

 .

https://www.jadidonline.com/story/30092008/frnk/torna_in_theatre

ترنابازی یک بازی کهن ایرانی است که به نام‌های «میر و وزیر» یا «شاه و وزیر» نیز شناخته می‌شود. این بازی در گذشته در ایران رایج بود و اغلب در قهوه‌خانه‌ها، به‌ویژه در شب‌های رمضان، انجام می‌شد.

ترنا در فارسی به پارچه یا لُنگ تابیده‌شده‌ای گفته می‌شود که در بازی برای زدن استفاده می‌شود. این بازی در مناطق مختلف ایران با نام‌های گوناگونی شناخته می‌شود، مانند «دُرنَ قاپی» در آشتیان، «قاب دِرنَ» در شوشتر، و «پادشا وازی» در دامغان.

بازیکنان دایره‌وار می‌نشینند و با انداختن قاپ (استخوان قاپک گاو یا گوسفند) نقش‌هایی مانند شاه، وزیر و دزد تعیین می‌شود. شاه احکام صادر می‌کند و وزیر آن‌ها را اجرا می‌کند. مجازات‌ها شامل زدن با ترنا، غزل‌خوانی یا انجام حرکات طنزآمیز مانند «سماور کردن» (گرفتن گوش‌ها و کشیدن آن‌ها به بالا) است.

ترنابازی علاوه بر سرگرمی، فضایی برای سخنوری و بیان شوخی‌های اجتماعی ایجاد می‌کرد. این بازی در جمع‌های مردانه، اغلب در قهوه‌خانه‌ها، اجرا می‌شد و با صلوات و اشعار عرفانی همراه بود.

از  زمان صفویه هستش و تو قهوه خونه های تهران بازی میشه  
ترنا رو مهمولا بعد از افطار توی ماه رمضون انجام میشده و گلریزون میکردن برای کسی و اشتی میدادن بقیه رو کلا برای حل مشکل بقیه بوده 
ترنا هم یک پارچه ی کنفیه که ریشه در قصه های و اتفاق های عاشورا داره و درد نداره و یه سری قانون ها داره .
مثلا سیدا رو تو این بازی نمیزنن