« واقف يا حاکم نمي تواندکسي را که درضمن عقد وقف، متولي قرار داده شده است عزل کند».

وضعاً به معنای آن است که دلالت یا معنا در خود متن و ساختار قانونی قرار دارد. به عبارت دیگر، وقتی می‌گوییم "وضعاً دلالتی بر مره و تکرار ندارد"، به این معناست که متن قانون به طور خاص به تکرار یا مره بودن اشاره نمی‌کند و تنها از طریق تفسیر یا مطالعه متن نمی‌توان به این نتیجه رسید.
اطلاقاً به این معنی است که قانون یا ماده قانونی به طور کلی و بدون قید و شرط به یک موضوع خاص اشاره می‌کند. وقتی می‌گوییم "اطلاقاً دال بر مره است"، به این معناست که قانون به روشنی و به صورت فراگیر به موضوع مره اشاره دارد.

اگر این ماده قانونی به وضوح و بدون قید و شرط دلالت بر عدم امکان عزل متولی داشته باشد، می‌توان گفت که "اطلاقاً دال بر تکرار است"، زیرا به تکرار بودن فعلی که منع شده، اشاره دارد.
اما اگر بتوان از این ماده تفسیر کرد که در شرایط خاص، امکان عزل وجود دارد (به عنوان مثال، در صورت تخلف یا رفتار نادرست متولی)، آنوقت باید بگوییم که "وضعاً دلالتی بر مره و تکرار ندارد".

در اصول فقه و مباحث تفسیری قوانین، دو روش برای بررسی دلالت یک لفظ بر مفهوم موردنظر وجود دارد:

1. “وضعاً”: یعنی لفظ به‌صورت ذاتی و قراردادی بر یک معنا دلالت دارد. به بیان دیگر، این دلالت از معنای لغوی و ابتدایی واژه ناشی می‌شود، بدون اینکه به سیاق جمله یا شرایط آن توجه شود.

2. “اطلاقاً”: یعنی لفظ به‌صورت کلی و بدون قید و شرط بر یک معنا دلالت دارد. این نوع دلالت معمولاً در جملات مطلق (یعنی بدون قید) وجود دارد و شامل همه حالات ممکن آن معنا می‌شود.

ماده ۷۹ ق.م. بیان می‌کند:

“واقف یا حاکم نمی‌تواند کسی را که در ضمن عقد وقف، متولی قرار داده شده است، عزل کند.”

🔹 آیا این نهی دلالت بر یک‌بار عزل دارد (مره) یا شامل تکرار عزل نیز می‌شود؟

• اگر جمله دلالت بر مره داشته باشد، یعنی تنها یک‌بار نهی از عزل وجود دارد، ولی پس از آن شاید امکان عزل وجود داشته باشد.

• اگر جمله دلالت بر تکرار داشته باشد، یعنی این نهی شامل تمام موارد و دفعات ممکن می‌شود و هیچ‌گاه امکان عزل متولی وجود ندارد.

✅ گزینه 1) وضعاً دلالتی بر مره و تکرار ندارد.

لفظ “نمی‌تواند عزل کند” در معنای لغوی خود، به‌طور ذاتی و قراردادی (وضعاً) بر تعداد دفعات دلالت نمی‌کند. یعنی از لحاظ واژه‌شناسی، مشخص نمی‌کند که این نهی برای یک‌بار است یا برای همیشه. بنابراین، این گزینه صحیح است.

❌ گزینه 2) اطلاقاً دال بر مره است.

اطلاق جمله به این معنی است که به‌طور کلی و بدون هیچ قیدی، هرگونه عزل را منع می‌کند. در این حالت، اطلاق بیشتر دال بر تکرار خواهد بود تا مره، پس این گزینه نادرست است.

❌ گزینه 3) وضعاً دال بر تکرار است.

همان‌طور که در گزینه ۱ توضیح داده شد، دلالت وضعی به‌طور مستقیم بر مره یا تکرار دلالت ندارد. بنابراین، این گزینه نیز نادرست است.

❌ گزینه 4) اطلاقاً دال بر تکرار است.

اطلاق جمله به معنای آن است که هیچ قید یا استثنایی برای نهی ذکر نشده، پس جمله شامل تمام دفعات ممکن می‌شود. اما چون از لحاظ اصولی، در مواردی که تردید میان مره و تکرار وجود دارد، اصل بر تکرار نیست، این گزینه نیز نادرست است.

در مباحث اصول فقه، اصطلاحات "وضعاً" و "اطلاقاً" برای بررسی دلالت الفاظ به‌کار می‌روند:

1. "وضعاً": به معنای دلالتی است که از معنای لغوی یا اصطلاحی واژه به دست می‌آید. یعنی خود لفظ به‌گونه‌ای وضع شده که بر معنای خاصی دلالت می‌کند، بدون نیاز به قرینه یا قاعده‌ای بیرونی.
2. "اطلاقاً": به معنای دلالتی است که از نبودن قید در جمله به دست می‌آید. یعنی وقتی یک حکم بدون ذکر قید و شرط بیان شده باشد، اطلاق آن نشان می‌دهد که حکم در همه حالات و مصادیق قابل اعمال است.

تحلیل ماده 79 قانون مدنی:

ماده 79 می‌گوید:
«واقف يا حاکم نمي‌تواند کسی را که در ضمن عقد وقف، متولی قرار داده شده است عزل کند.»

✅ از لحاظ وضعی: در متن قانون هیچ قیدی درباره تعداد دفعات عزل وجود ندارد. یعنی کلمه "عزل" به خودی خود نه بر یک‌بار بودن (مره) و نه بر تکرار (تعدد) دلالت دارد. بنابراین، از نظر "وضعاً دلالتی بر مره و تکرار ندارد".

✅ از لحاظ اطلاقی: چون هیچ قیدی در متن نیامده، این حکم به‌صورت مطلق قابل برداشت است. یعنی نه فقط یک‌بار، بلکه در تمام موارد و دفعات، عزل کردن ممنوع است. بنابراین، "اطلاقاً دال بر تکرار است".

پاسخ صحیح:

گزینه 4) اطلاقاً دال بر تکرار است.

طبق ماده ۷۹  قانون مدنی 

متولی مانند وکیل یا سایر نمایندگان قانونی که حق استعفاء دارند، نیست و استعفاء او محلی از اعراب ندارد.حتی واقف یا حاکم نمی توانند کسی را که ضمن عقد وقف ،متولی قرار داده شده است عزل کند.از آن بالاتر اینکه ،اگر خیانت در امانت متولی هم ظاهر شود، حاکم یا واقف نمی توانند درصورت فقدان شرط مخالف ،در وقفنامه وی را عزل کرده بلکه فقط می توانند ضم امین کنند.

در حقوق، واژه‌های "وضعاً" و "اطلاقاً" به دو نوع دلالت اشاره دارند که در تفسیر قوانین و مواد قانونی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

1. **وضعاً**: به معنای دلالت بر معنای ظاهری و لغوی یک عبارت است. وقتی می‌گوییم یک ماده قانونی "وضعاً" دلالت بر چیزی دارد، به این معناست که با توجه به متن و ساختار جمله، می‌توانیم به یک نتیجه‌گیری خاص برسیم. این دلالت ممکن است به صورت مستقیم و واضح باشد.

2. **اطلاقاً**: به معنای دلالت بر معنای کلی و عمومی یک عبارت است. وقتی می‌گوییم یک ماده قانونی "اطلاقاً" دلالت بر چیزی دارد، به این معناست که این دلالت شامل تمام موارد و شرایط ممکن می‌شود و محدود به یک مورد خاص نیست.

با توجه به ماده 79 قانون مدنی که اشاره به عدم امکان عزل متولی در ضمن عقد وقف دارد، می‌توان گفت:

- اگر این ماده به طور کلی و بدون قید و شرط بیان شده باشد، می‌توان گفت که "اطلاقاً" دال بر مره است، زیرا به طور کلی بیان می‌کند که هیچ‌کس نمی‌تواند متولی را عزل کند.
- اما اگر بخواهیم به دلالت‌های خاص و شرایط خاصی که ممکن است در این زمینه وجود داشته باشد توجه کنیم، ممکن است دلالت "وضعاً" بر تکرار یا مره بودن آن متفاوت باشد.

در نهایت، برای پاسخ به سوال شما، باید به متن دقیق و شرایط خاص آن توجه کرد. اما به طور کلی، این ماده به نظر می‌رسد که "اطلاقاً" دال بر مره است، زیرا به طور کلی بیان می‌کند که عزل متولی ممکن نیست.

در اصول فقه، "وضعاً" و "اطلاقاً" به روش‌های دلالت یک لفظ بر معنا اشاره دارند:

• "وضعاً" یعنی دلالت لفظ به‌صورت ذاتی و قراردادی، یعنی لفظ به‌گونه‌ای وضع شده که به خودی خود معنای خاصی را می‌رساند. مثلاً "نماز" وضعاً بر عبادت خاصی دلالت دارد.
• "اطلاقاً" یعنی دلالت لفظ بر عموم یا کلیت به دلیل عدم تقیید، یعنی اگر لفظی بدون قید بیاید، اطلاقش شامل همه حالات ممکن می‌شود. مثلاً در جمله "اکرم العالم" (دانشمند را گرامی بدار)، چون قیدی ذکر نشده، شامل همه دانشمندان می‌شود.

بررسی ماده ۷۹ قانون مدنی:

در این ماده، "نمی‌تواند عزل کند" بدون هیچ قیدی آمده است. بنابراین:

• وضع این جمله به‌گونه‌ای نیست که دلالت بر یک‌بار یا چندبار بودن (مره یا تکرار) کند.
• اما از آنجایی که قیدی ندارد، اطلاق آن شامل تمامی موارد می‌شود، یعنی حتی اگر چندین بار بخواهند متولی را عزل کنند، باز هم ممنوع است.

نتیجه:

✅ گزینه ۴ صحیح است: "اطلاقاً دال بر تکرار است."