داستان "مباهله پیامبر"

بنا بر منابع تاریخی، واقعه مباهله پس از هجرت پیامبر به مدینه رخ داده است؛[۱۴] اما درباره سال و روز آن نظرات مختلفی وجود دارد. شیخ مفید (درگذشت ۴۱۳ق) زمان وقوع مباهله را پس از فتح مکه (سال هشتم قمری) دانسته است.[۱۵] در تاریخ طبری (تألیف ۳۰۳ق) سال دهم قمری ذکر شده است.[۱۶] به گفته محمد محمدی ری‌شهری (درگذشت ۱۴۰۱ش) در کتاب فرهنگ‌نامه مباهله، مشهور تاریخ‌نگاران این رویداد را مربوط به سال دهم و برخی از آنها سال نهم قمری شمرده‌اند.[۱۷]

درباره روز مباهله نیز نظرات مختلفی وجود دارد؛ مانند ۲۱،[۱۸] ۲۴ [۱۹]و ۲۵ ذی‌الحجه.[۲۰] شیخ انصاری، ۲۴ ذی‌الحجه را نظر مشهور می‌داند.[۲۱] همچنین در کتاب‌های دعا، برای روز ۲۴ ذی‌الحجه اعمالی ذکر شده است.[۲۲] شیخ عباس قمی، در مفاتیح‌الجنان این اعمال را آورده است که از جمله آنها دعا، غسل و روزه است.[۲۳]

مکان

واقعه مباهله در مدینه رخ داده است؛ اما مکان دقیق آن مشخص نیست. در نزدیکی بقیع، مسجدی به نام مسجد مباهله و مسجدالاجابه شناخته می‌شود[۲۴] که زائرانْ آن را به‌عنوان مکان مباهله زیارت می‌کنند؛[۲۵] اما می‌گویند در منابع تاریخی، از مسجدی به این نام یاد نشده است.[۲۶] محمدصادق نجمی (درگذشت ۱۳۹۰ش) نویسنده شیعه، معتقد است، این مسجد ارتباطی با مباهله ندارد و این اشتباه را ناشی از تشابه مفهوم اجابه و مباهله و نیز سخن ابن‌مشهدی می‌داند که به نماز خواندن در مسجد مباهله سفارش کرده است.[۲۷] ابن‌مشهدی (درگذشت ۶۱۰ق) در کتاب المزار، از مسجد مباهله یاد کرده و به خواندن نماز در آن سفارش نموده است.[۲۸] به گفته محمدصادق نجمی، علت اینکه در مکان مباهله مسجدی بنا نشده این است که پیامبر(ص) در این مکان نماز نخوانده است و مسلمانان در مکان‌هایی که نماز خواندنِ پیامبر قطعی بوده، مسجد می‌ساختند.[۲۹مُباهله پیامبر(ص) با مسیحیان نجران، از رویدادهای صدر اسلام است که نشانه حقانیت دعوت پیامبر(ص) دانسته می‌شود. این واقعه همچنین بر فضیلت پیامبر(ص) و همراهان او در مباهله، یعنی امام علی(ع)، فاطمه(س) و حَسَنین(ع) دلالت دارد.

واقعه مباهله

نقاشی واقعه مباهله در نسخه‌ای از کتاب آثار الباقیه ابوریحان بیرونی به تاریخ کتابت ۷۰۷ق

نقاشی واقعه مباهله در نسخه‌ای از کتاب آثار الباقیه ابوریحان بیرونی به تاریخ کتابت ۷۰۷ق

نام‌های دیگر

واقعه مباهله

شرح ماجرا

مباهله پیامبر(ص) با مسیحیان نجران

طرفین

پنج‌تن (پیامبر(ص)، علی(ع)، فاطمه(س)، حسن(ع) و حسین(ع)) / مسیحیان نجران

زمان

۲۱ یا ۲۴ ذی‌الحجه سال ۹ یا ۱۰ق

دوره

قرن ۱ق

مکان

مدینه

اهداف

اثبات حقانیت پیامبر(ص) یا مسیحیان نجران

نتایج

اسلام‌آوردن برخی از مسیحیان نجران

مرتبط

آیه مباهله

آیه ۶۱ سوره آل‌عمران از رویداد مباهله سخن گفته و به آیه مباهله شهرت دارد. شیعیان معتقدند در آیه مباهله، امام علی به منزلۀ نَفْس و جان پیامبر(ص) شمرده شده و از این‌رو این آیه را از فضایل امام علی(ع) می‌دانند. این واقعه در منابع شیعه و اهل‌سنت نقل شده است.

براساس منابع، پیامبر(ص) پس از مناظره با مسیحیانِ نجران و ایمان نیاوردن آنان، پیشنهاد مباهله داد و آنان پذیرفتند؛ اما در روز موعود، مسیحیان نجران پس از مشاهده اینکه پیامبر(ص) اهل خانواده‌اش را با خود آورده، از مباهله خودداری کردند. مباهله درخواست لعن و نفرین الهی برای اثبات حقانیت است و بین دو طرفی رخ می‌دهد که هرکدام ادعای حقانیت دارند.

درباره روز و سال وقوع این رویداد، نظرات مختلفی وجود دارد. مشهور تاریخ‌نگاران وقوع آن را در سال ۱۰ قمری می‌دانند. همچنین در کتاب‌های دعا برای روز ۲۴ ذی‌الحجه به عنوان روز مباهله اعمالی ذکر شده است.

درباره این واقعه، آثار نوشتاری و هنری تولید شده است. از جمله آنها نقاشی‌ای است که در نسخه‌ای از کتاب آثارالباقیهٔ ابوریحان بیرونی (تاریخ کتابت نسخه: ۷۰۷ق) درج شده است.