ریشه تاریخی کریسمس

کریسمس که در 25 دسامبر جشن گرفته می‎شود، هم یک جشن مقدس مذهبی است و هم پدیده ای فرهنگی و تجاری در سراسر جهان محسوب می شود . این پدیده از دو هزار سال پیش توسط مردم سراسر جهان با سنت ها و آداب رسومات مذهبی و غیر مذهبی مختلف جشن گرفته می‎شود . مسیحیان، روز کریسمس را به عنوان سالروز تولد عیسی که پیامبر دینی آن ها بوده است، جشن می‎گیرند. آداب و رسوم مربوط به روز کریسمس شامل حضور یافتن در کلیسا، هدیه دادن به یکدیگر، تزئیین درخت کریسمس، دعوت خانواده و عزیزان به صرف غذا و در نهایت انتظار کشیدن برای ملاقات بابانوئل است.25دسامبر، از سال 1870 به عنوان روز کریسمس و یک روز تعطیل در ایالات متحده شناخته شده است.

واژه Christes maesse به معنی «جشن مسیح» در سال 1151 میلادی وارد زبان انگلیسی قدیم شد . واژه کوتاه تر آن یعنی Xmas برای نخستین بار در قرن سیزدهموارد زبان گردید. واژه قدیمیتر «یول» (Yule) برگرفته از واژه آلمانی jōl یا انگلوساکسونی geōl به معنای جشن انقلاب زمستانی است . واژه های دیگر زبانها مانند نَویداد (Navidad) در اسپانیایی، ناتاله (Natale) در ایتالیایی و نوئل (Noël) در فرانسوی، همه به معنای «میلاد» می باشند و واژه آلمانی «وایناختِن» (Weihnachten)، نیز به معنی «شب تقدیس شده» است.

آغاز زمستان، از مدت ها قبل با به دنیا آمدن مردی به نام عیسی در تاریک ترین روزهای زمستان جشن گرفته می‎شده زیرا تولد پیامبر در شب های طولانی زمستان، همچون نور امیدی برای به انتظار نشستن روزهای طولانی تر برای مردم بوده است.

در اسکاندیناوی، سال نو از 21 دسامبر، یعنی شروع فصل زمستان جشن گرفته می‎شده است. پدران و پسران در این روز برای به رسمیت شناختن بازگشت دوباره خورشید، کنده ای درخت با خود به خانه می‎آوردند و آن را روشن می‎کردند و خاموش شدن این کنده های درخت، چیزی حدود 12 روز به طول می‎انجامید و مردم اعتقاد داشتند که ایجاد هر جرقه در چوب، نشان دهنده تولد گوساله ای جدید، در سال جاری خواهد بود.پایان ماه دسامبر، زمان مناسبی برای جشن گرفتن در اکثر مناطق اروپا بود .

در آن زمان از سال، بیشتر مردم به ذبح کردن گاو های خود می‎پرداختند تا در طول زمستان، مجبور به تغذیه کردن آن ها نباشند. برای بسیاری از افراد، این تنها زمانی از سال بود که گوشت تازه تهیه می‎کردند.

در آلمان، مردم در طول تعطیلات اواسط زمستان، از خدای اودن تجلیل می‎کردند. مردم آلمان، از اود وحشت داشتند زیرا معتقد بودند که او در طول شب، در آسمان پرواز کرده و آن ها را رصد می‎کند و تصمیم می‎گیرد که در سال جدید به کسب و کار چه کسی رونق بخشیده و چه کسی را هلاک کند.

در روم، جایی که زمستان به اندازه شمال، سرد و طاقت فرسا نبود، جشنی به نام زحل گرفته می‎شد. با شروع هفته منتهی به زمستان، زمانی که غذا و نوشیدنی ها به وفور یافت می‎شد، روال عادی فعالیت های اجتماعی روم وارونه می‎شد. به مدت یک ماه بردگان، ارباب می ‎شدند و دهقانان در فرماندهی شهر حکومت می‎کردند. در این دوران مشاغل و مدارس تعطیل بود تا همه مردم بتوانند به فعالیت های تفریحی بپردازند.

در این دوره، همچنین رومیان روز تولد میترا، خدای خورشید را در روز 25 دسامبر جشن می‎گرفتند و اعتقاد بر این بود که میترا، خدای خردسال، از سنگ متولد شده است. برای برخی از رومیان روز تولد میترا، مقدس ترین روز سال بود.

در سال های اولیه مسیحیت، عید پاک، تعطیلات اصلی سال بود و تولد حضرت عیسی جشن گرفته نمی‎شد و در قرن چهارم مقامات کلیسا تصمیم گرفتند، تولد حضرت عیسی را به عنوان تعطیلات در نظر بگیرند اما متاسفانه روز تولد عیسی در کتاب مقدس ذکر نشده است ( واقعیتی که پوریتانی ها از آن به منظور انکار مشروعیت جشن کریسمس استفاده کردند). اگرچه برخی شواهد نشان دهنده این واقعیت است که حضرت عیسی در فصل بهار متولد شده اما با این وجود، پاپ ژولیوس اول، 25 دسامبر را به عنوان روز تولد حضرت عیسی برگزید .

این رویداد که در ابتدا با عنوان عید پاک شناخته می‎شد، در سال 432 و در اواخر قرن ششم به مصر گسترش یافت و بعد از آن، تا اواخر قرن هشتم، کریسمس تا اسکاندیناوی گسترش یافت. امروزه کلیسا های ارتدوکس یونان و روسیه، کریسمس را 13 تا 14 روز پس از 25 ام دسامبر برگزار می‎کنند و دلیل این امر این است که کلیساهای غربی از تقویم گرگوری استفاده می‎کنند، در حالی که کلیساهای شرقی از تقویم جولیان که 13-14 روز از تقویم گرگوری عقب تر است استفاده می‎کنند . هر دو کلیسای شرقی و غربی تا 12 روز پس از روز کریسمس مربوط به خود را جشن می‎گیرند و اعتقاد بر این است که در این روز 3 مرد عاقل، عیسی را درون گهواره دیده اند.

رهبران کلیسا، با برگزاری جشنواره های سنتی در زمستان محبوبیت کریسمس در نظر مردم را افزایش دادند و در قرون وسطی مسیحیت، بیشتر جایگزین دین بت پرستی بود.

در روز کریسمس مومنان ابتدا در کلیسا حضور داشتند و سپس در کارناوال های مختلف شرکت می‎کردند. در این روز فقرا به خانه افراد ثرومند می‎رفتند و از بهترین غذاها و نوشیدنی های آن ها می خوردند. در سال های بعد در روز کریسمس افراد متعلق به طبقات بالای جامعه با سرگرم کردن فقرا، دِین خود را به جامعه می‎پرداختند.

در اوایل قرن 17، موجی از اصلاحات مذهبی، نحوه برگزاری جشن کریسمس را در اروپا تغییر داد. هنگامی که الیور کرومول و نیرو های پوریتان، انگلستان را در سال 1645 به دست گرفتند، عهد کردند که انگلیس را از انحطاط درآورند و به عنوان بخشی از تلاش خود کریسمس را لغو کردند و با تقاضای مردم، چارلز دوم به تخت سلطنت بازگشت و همراه او تعطیلات عامه پسند نیز بازگشت.

جدایی طلبان انگلیسی که در سال 1620 به آمریکا آمدند، دارای اعتقاداتی مشابه پوریتانیان بودند و در نتیجه از سال 1659 تا 1681، جشن کریسمس در بوستون ممنوع اعلام شد و هرکسی که این روز را جشن می‎گرفت، جریمه می‎شد اما با این وجود در شهرک جمستان، کاپیتان جان اسمیت گزارش داد که کریسمس بدون هیچ مشکلی برگزار خواهد شد و هیچ حادثه ای در این زمینه رخ نداده است.

پس از انقلاب آمریکا، قوانین مبتنی بر آداب و رسوم انگلیسی لغو شد و در حقیقت کریسمس تا 26 ژوئن 1870 به عنوان تعطیلات فدرال اعلام نشد.

تا قرن نوزدهم مردم آمریکا کریسمس را جشن نمی‎گرفتند اما آمریکایی ها کریسمس را دوباره احیا کردند و آن را از یک تعطیلات کارناوالی به یک روز مخصوص خانه و خانواده و صلح محور تبدیل کردند .

اوایل قرن نوزدهم، دوره درگیری و آشفتگی طبقاتی بود که در این مدت، بیکاری افزایش یافته بود و این افراد، غالبا در کریسمس دست به شورش می ‎زدند اما در سال 1828، شورای شهر نیویورک در واکنش به شورشگران در کریسمس، اولین نیروی پلیس این شهر را تاسیس کرد و این امر باعث ایجاد تغییر در شیوه گرفتن جشن کریسمس در آمریکا شد.

در سال 1819، واشنگتن ایروینگ، نویسنده ای توانا، کتابی نوشت که در رابطه با مجموعه داستان هایی در مورد جشن کریسمس در یک خانه بزرگ انگلیسی بود . این کتاب در رابطه با جمع شدن طبقات مختلف جامعه در کنار هم و جشن گرفتن کریسمس و روابط صلح آمیز و خون گرم قشر های مختلف جامعه با یکدیگر بود و افراد تخیلی این داستان، از جشن کریسمس و آداب و رسوم آن لذت می‎بردند. این داستان بر اساس جشن های کریسمسی که واشنگتن در آن ها شرکت کرده بود، نبوده و حاصل تخیل وی بود.

در همین زمان نویسنده انگلیسی چارلز دیکنز، داستانی به نام تعطیلات کلاسیک را نوشت که پیام این داستان، اهمیت نیکوکاری و حسن نیت نسبت به همه انسان ها در ایالات متحده و انگلیس بود و نشان دهنده فواید این جشن نیز بود . کریسمس همچنین، روزی برای خانواده ها فراهم می‎کرد که بدون توجه به اشتباهات فرزندانشان، به آن ها توجه کرده و هدیه بدهند.

بعد از پذیرفتن کریسمس به عنوان یک تعطیلات خانوادگی توسط مردم آمریکا، مردم به دنبال آموختن آداب و رسوم قدیمی جشن کریسمس از کلیساهای کاتولیک و اسقاط بودند . در طول 100 سال بعدی، مردم آمریکا سنتی برای جشن روز کریسمس ساختند که شامل تزئین درخت، ارسال کارت های تبریک و هدیه دادن بود.

اگرچه بسیاری از مردم تصور می‎کردند که کریسمس جشنی با قدمت چند صد ساله است اما در حقیقت، این جشن روزی برای تامین نیازهای فرهنگی یک کشور در حال رشد بود.

افسانه بابانوئل را می‎توان به راهبی به نام سنت نیکلاس که در حدود سال 280 میلادی در ترکیه متولد شد، نسبت داد. سنت نیکلاس تمام ثروت موروثی خود را برای کمک به مستمندان و بیماران اختصاص داد ، به حومه شهر سفر کرد و به عنوان محافظ کودکان و کارگران شناخته شد. سنت نیکلاس برای اولین بار در اواخر دهه 18 میلادی در نیویورک وارد فرهنگ عامه مردم آمریکا شد و پس از مرگش ، در مراسم تجلیل از او نام بابانوئل از به اختصار دراوردن نام او ایجاد شد.

در سال 1822، کلمنت کلارک مور، وزیر اسکوپول، شعری مخصوص برای کریسمس سرود که در این شعر بابانوئل به عنوان مردی که در کریسمس با سورتمه و گوزن هاییش در اسمان پرواز کرده و برای کودکان اسباب بازی به هدیه می‎آورد ، شناخته شد.

نسخه نمادین بابانوئل به عنوان مردی خوشحال و مهربان با ریش های سفید و لباس قرمز که یکی کیسه پر از اسباب بازی برای کودکان بر دوش دارد، در سال 1881 توسط توماس نست، کاریکاتوریست سیاسی، جاودانه شد.

در تمام جهان درخت سرو نماد مهم کریسمس است. در فرهنگ قدیم ایران نیز این درخت ، درخت جاودانگی تلقی می شده است و به آن با نگاه تقدس می نگریستند. نکته جالب در رابطه با جشن کریسمس این است که هر ساله حدود 30 الی 35 میلیون درخت کریسمس واقعی تنها در ایالات متحده به فروش می ‎رسد. در ایالات متحده 21 هزار پرورش دهنده درخت کریسمس وجود دارد و معمولا درختان از حدود 15 سال قبل از فروش پرورش داده می ‎شوند.

برگزاری کریسمس در کشورهای مسیحی با یکدیگر متفاوت اس و بین آنها سنت و رسم و رسوم مختلفی وجود دارد. اما مشترکات این مراسم ، رفتن به کلیساها برای جشن گرفتن میلاد عیسی مسیح و تزیین و چراغانی یک درخت کاج در منزل است . همچنین بسیاری از مسیحیان در این روز به خیابان ها و کوچه ها می روند و دسته دسته سرودهای پرستشی و شکرگزاری اجرا می نمایند.

جشن کریسمس در هند نیز به دلیل نفوذ اروپا در این کشور برای مدت طولانی به عنوان یک سرگرمی و تفنن برگزار می شود. یکی از بهترین مکان های کریسمس سنتی در هند گوا ، با جمعیت بزرگ کاتولیک است . بسیاری از گردشگران داخلی و بین المللی به سواحل گوا می آیند و به تماشای گوا می پردازند.