اولین دستورات الهی در حجه الوداع

آیه اکمال نام بخشی از آیه سوم سوره مائده پنجمین سوره قرآن، که در روز غدیر بر پیامبر نازل شد که با خطاب قرار دادن پیامبر، دین اسلام را تکمیل شده اعلام کرد. شیعیان بر این باورند که آیه اکمال دربارهٔ واقعه غدیر نازل شده و منظور از کامل‌شدن دین، اعلام ولایت و خلافت علی بن ابی طالب بر مسلمانان است؛ اما اکثر اهل سنت نزول آیه را در روز عرفه می‌دانند و معتقدند منظور از کامل‌شدن دین، بیان همه احکام اسلام است.

البته امینی در الغدیر و میر حامد حسین در عبقات الانوار شواهد بسیاری نیز از کتاب‌های اهل سنت، در تأیید و اثبات نزول این آیه درخصوص ولایت علی و واقعه غدیر آورده‌اند.

شیعه و سنی دربارهٔ زمان نزول اتفاق‌نظر دارند که آیه اکمال در حجةالوداع نازل شده‌است؛ اما در اینکه زمان دقیق آن روز عرفه بوده‌است یا پس از حج و در غدیر خُم، گزارش‌ها و دیدگاه‌های متفاوتی دارند. طبق برخی منابع اهل سنت، ازجمله دو کتاب تفسیری و تاریخی ابن کثیر، نزول آیه در روز عرفه بوده‌است. در حالی که اجماع شیعه این است آیه اکمال در روز غدیر یا اندکی پس از آن نازل شده‌است.

در برابر این دو دیدگاه برخی معتقدند آیه اکمال دو بار نازل شده‌است: بار نخست در روز عرفه که پیامبر به علتی از اعلام آن نگران بود. به همین علت آیه تبلیغ نازل شد و خداوند در آن به پیامبر ضمانت داد که مشکلی پیش نخواهد آمد. سپس در روز غدیر دوباره آیه اکمال نازل شد.

قسمت مورد نظر در زیر با حروف بزرگ نوشته شده‌است:

«حُرِّمَتْ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَةُ وَ الدَّمُ وَ لَحْمُ الْخِنْزیرِ وَ ما أُهِلَّ لِغَیْرِ اللَّهِ بِهِ وَ الْمُنْخَنِقَةُ وَ الْمَوْقُوذَةُ وَ الْمُتَرَدِّیَةُ وَ النَّطیحَةُ وَ ما أَکَلَ السَّبُعُ إِلاَّ ما ذَکَّیْتُمْ وَ ما ذُبِحَ عَلَی النُّصُبِ وَ أَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلامِ ذلِکُمْ فِسْقٌ قلی الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذینَ کَفَرُوا مِنْ دینِکُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً ج فَمَنِ اضْطُرَّ فی مَخْمَصَةٍ غَیْرَ مُتَجانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحیمٌ»

«گوشت مردار، و خون، و گوشت خوک، و حیواناتی که به غیر نام خدا ذبح شوند، و حیوانات خفه شده، و به زجر کشته شده، و آنها که بر اثر پرت‌شدن از بلندی بمیرند، و آنها که به ضرب شاخ حیوان دیگری مرده باشند، و باقیمانده صید حیوان درنده- مگر آنکه (بموقع به آن حیوان برسید، و) آن را سر ببرید- و حیواناتی که روی بتها (یا در برابر آنها) ذبح می‌شوند، (همه) بر شما حرام شده‌است و (همچنین) قسمت کردن گوشت حیوان به وسیله چوبه‌های تیر مخصوص بخت آزمایی تمام این اعمال، فسق و گناه است امروز، کافران از (زوال) آیین شما، مأیوس شدند بنا بر این، از آنها نترسید! و از (مخالفت) من بترسید! امروز، دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آیین (جاودان) شما پذیرفتم-امّا آنها که در حال گرسنگی، دستشان به غذای دیگری نرسد، و متمایل به گناه نباشند، (مانعی ندارد که از گوشتهای ممنوع بخورند) خداوند، آمرزنده و مهربان است.»