درس خارج از فقه چیست
درس خارج از فقه چیست و به چه مطالبی میپردازه و مدرسانش چه کسانی هستن ؟
٢ پاسخ
درس خارج، عالی‌ترین سطح دروس حوزه علمیه است. این دوره به صورت سنتی، پس از طی دو دوره مقدمات و سطح آغاز می‌شود. درس خارج، کانون ارائه آخرین دستاوردهای علمی استادان و نیز فرصتی برای آموختن روش اجتهاد و ورزیده شدن در آن است.
درس خارج را می‌توان این‌گونه تعریف کرد: «ارائه استدلالی درس، بدون تکیه بر متن خاص.» در این درس، استاد نظرات مختلف دربارهٔ موضوع مورد بحث را مطرح کرده و ادله آن را بازگو و نقد می‌نماید و در آخر نظر خود را ارائه می‌دهد.
از آن جایی که درس خارج، متن محور نیست و ارائه درس توسط استاد خارج از متن خاصی صورت می‌گیرد، یا بر اساس نظم وترتیبِ متن خاصی، مطالب خارج از متن در سطح تخصصی گقته می‌شود؛ به آن درس خارج گفته می‌شود. مشخص نیست که از چه زمانی عنوان «درس خارج» به این مرحله نهایی از تحصیلات حوزوی گفته شده است، اما به‌طور قطعی می‌توان گفت که در یک قرن اخیر از این عنوان استفاده می‌شده است. تصویر درس خارج فقه آخوند خراسانی که آیت‌الله محمدحسین غروی اصفهانی، آیت الله بروجردی و آقا بزرگ تهرانی در آن دیده می‌شوند، قدیمی‌ترین تصویر از درس خارج در یک حوزه علمیه شیعه است (ضمیمه شده است).
نظام آموزشی حوزه، نظامی فقه‌محور است. این نظام به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده است که هدف آن تربیت مجتهد و فقیه باشد. دروس اصلی در دوره مقدمات و سطح، همه متون فقه و اصول است. دیگر دروس مانند تفسیر، کلام، فلسفه و… همه به صورت جنبی ارائه می‌شود و بسیاری از طلاب به صورت غیرحضوری آن‌ها را فرا می‌گیرند. از این جهت دروس خارج غالباً حول دو محور فقه و اصول فقه می‌چرخند.
در سال‌های اخیر با رونق گرفتن حوزه‌های علمیه پس از انقلاب اسلامی ایران، برخی علوم دیگر مانند تفسیر و فلسفه نیز کرسی تدریس خارج را به خود اختصاص داده‌اند. درس تفسیر آیت الله جوادی آملی نمونه‌ای از دروس خارج غیر از فقه و اصول است، که با استقبال طلاب مواجه شده است.
برخی از طلاب علوم دینی پس از اتمام مرحله سطح، تحصیلات خود را پایان می‌بخشند، ولی کسانی که به دنبال فراگیری سطح بالاتری از دانش و رسیدن به مرتبه اجتهاد باشند، وارد مرحله خارج می‌شوند. این مرحله عالی‌ترین دوره دروس حوزوی محسوب می‌شود که با هدف مجتهد شدن طلاب در دو رشته فقه و اصول و توان استنباط احکام از منابع اصیل (کتاب، سنت، عقل، اجماع) برپا می‌شود و معمولاً متن درسی خاصی ندارد. برخی ازطلابی که به مرتبه علمی معینی یا درجه اجتهاد نایل می‌شوند، براساس رسم رائج حوزه‌ها از استادان خویش یادداشتی به نام اجازه اجتهاد دریافت می‌کنند که در آن به تحصیلات وتوانایی‌های علمی آنان اشاره می‌شود. این اجازه به عنوان گواهی معتبر در حوزه‌ها شناخته می‌شود
اساتید درس خارج از مجتهدان شناخته شده یا مراجع تقلید هستند.
* باز نشر از سایت: 👇
سلام.
خارج «از» فقه، نه؛ «خارج فقه». این درسها بخشی از سطوح عالی درسهای حوزوی هستش. (درس خارج رشته های دیگه مثل تفسیر، فلسفه، اخلاق، عقاید هم وجود داره اما فعلا مد نظر سئوال و پاسخ مانیست؛ اما کلّیت همه اینها اینطوریه که میگم.) در س خارج، به عبارتی عمومی تر، یعنی درسهای تخصصی و فوق تخصصی در رشته هایی مانند فقه و اصول فقه. این دو رشته از رشته های اصلی دینی هستند و اساسا معارف دینی به این دو رشته وابستگی شدید دارند و در حقیقت، رشته های اصلی ای هستند که فقهای دین روش کار میکند و در واقع یک مجتهد در چند رشته (نزدیک به ده دوازده رشته) باید تخصص داشته باشه؛ در میان این ده دوازده رشته، این دو رشته فقه و اصول فقه، اصلی هستند.
«خارج» دراینجا یعنی درسی که استادش (که معمولا مجتهدین و مراجع و اساتید سطوح عالی هستند) در ش صاحب تحقیق و نظر هستند و به متن خاصی از کتاب وابسته نیست، بلکه خارج از متن کتاب خاص هستش. البته، ممکنه به عنوان منبع مطالعه و تحقیق، متنی رو بررسی کنند یا ملاک قرار بدهند، اما اون منبع و کتاب، کتاب درسی تلقی نمیشه، فقط برای مطالعه و تحقیق هستش؛ ممکنه یه عالمی یک کتاب مهم رو منبع قرار بده ویکی هم چند کتاب رو در هر درس و رشته یا در هر موضوع؛ اما اون متن ملاک اصلی درس استاد نیست؛ بلکه نظرات تخصصی خود استاد ملاک هستش و شاگردها باید برن تحقیق و مطالعه کنند از منابع مختلف و تفکر و استدلال رو به کار ببرند. لذا بهش میگن خارج (یعنی خارج از کتاب درسی و بر اساسا تخصص استاد و مطالعات تخصصی و تحقیقی شاگردان.)
ممنون از شما