پیشنهاد‌های علی باقری (٣٩,٦٨٦)

تبر: در پهلوی تبرگ tabrag بوده است . ( ( چو بشناخت ، آهنگری پیشه کرد ؛ گُراز و تبر ، ارّه و تیشه کرد . ) ) ( نامه ی باستان ، جلد اول ، میر جلال ا ...

گُراز : دکتر کزازی در مورد واژه ی "گُراز " می نویسد : ( ( گراز گونه ای است از بیل که در کشاورز ی به کار برده می شود . بر پایه ی هنجارهای زبانشناختی ، ...

خارا: دکتر کزازی در مورد واژه ی " خارا" می نویسد : ( ( خارا به معنی سنگ سخت ، گرانیت، است ؛می تواند بود که این واژه از ریشه ای برآمده باشد که همتای س ...

تیشه: دکتر کزازی در مورد واژه ی " تیشه" می نویسد : ( ( تیشه در پهلوی در ریخت تیشگ tišag بکار می رفته است. ـه ( =_َ ) در آن پساوند است ، می تواند بود ...

پیشه: در پهلوی پشگ pēšag بوده است . ( ( چو بشناخت ، آهنگری پیشه کرد ؛ گُراز و تبر ، ارّه و تیشه کرد . ) ) ( نامه ی باستان ، جلد اول ، میر جلال ال ...

آهن: دکتر کزازی در مورد واژه ی " آهن" می نویسد : ( ( آهن در پهلوی در ریخت اَسَن āsan بکار می رفته است . ) ) ( ( نخستین یکی گوهر آمد به چنگ ؛ به آت ...

کمر بستن: کنایه ی فعلی ایماست از آماده ی انجام کار شدن و به کار آغازیدن . ( ( به فرمان یزدان پیروزگر به داد و دِهِش تنگ بستم کمر. ) ) ( نامه ی با ...

دهش: در پهلوی دهشن dahišn بوده است . ( ( به فرمان یزدان پیروزگر به داد و دِهِش تنگ بستم کمر. ) ) ( نامه ی باستان ، جلد اول ، میر جلال الدین کزازی ...

هفت کشور: دکتر کزازی در مورد واژه ی "هفت کشور " می نویسد : ( ( هفت کشور هفت بومی است که در اوستا از آنها سخن رفته است. نام این بوم ها در پهلوی و جای ...

زیگورات چغازنبیل : نیایشگاهی است باستانی که در زمان ایلامی ها و در حدود 1250پ . م ساخته شده است و در 35 کیلومتری شهر باستانی شوش قرار گرفته است . این ...

شاتن : در همه ی دوره های عیلام یک حوزه ی مذهبی به معبد وابسته بود ، در پایتخت کاهنان متعددی بودند و کارکنان زیادی داشتند . در راس این حوزه کاهن اعظم ...

هل تمتی : عیلامی ها خود کشورشان را به الفبای میخی تحت عنوان ”هل – تا – ام – تی ” می نوشتند که می تواند ”هل – تمپت ” هم خوانده شود . در اینجا ” هل ” ب ...

این شوشینک : بنا بر نوشته های به جا مانده از قرن 12 ق . م این شوشینک در دوران ایلام میانه خدای نگهدارنده ی شهر شوش بوده است که زیگورات چغازنبیل به او ...

خط دموتیک : خط رایج مصر باستان در زمان کتابت کتیبه ی روزتا .

مومیائی های طبیعی : - بعضی از مومیایی های خارق العاده به صورت کاملاً تصادفی به وجود آمده اند. - در سال 1991 میلادی ، یک کوهنورد آلمانی بدن منجمد شده ...

طریقه ی مومیایی کردن : هنگامی که یک فرعون می مرد ، مستخدمان بدن او را به معبدی نزدیک آرامگاهش می بردند . ابتدا کاهن حنوط کننده بدن حاکم را به آرامی ر ...

سلاطین اهرام : در پایان دودمان سوم مصر باستان ساختن اهرام آغاز و به تریج گسترش پیدا کرد . اما این معماری در زمان دودمان چهارم مصر به اوج خود رسید . � ...

عرفان و تصوف : در اصل به وجه عرفانی اسلام اطلاق می شود . صوفیان عقیده دارند توانایی نزدیکی به حقیقت مطلق در همه ی انسان ها مشترک است و مخصوص قشر خاصی ...

رسم اتابکی : در نتیجه فتوحات سلاطین سلجوقی در گرجستان تعداد غلامان ترک رو به افزایش نهاد و هر یک از سلاطین و وزرا و عمال دیوانی از این غلامان را در د ...

نبرد ملازگرد : یکی از تاثیر گذار ترین نبردهای تاریخ است زیرا سبب ورود ترکان به آسیای صغیر شد . در زمان آلب ارسلان سلجوقی به داخل قلمرو امپراتوری بیزا ...

پیل سواران ابرهه ( اصحاب فیل ) : دولت حبشه به تحریک دولت روم در سال 526 م سپاهی گران به سوی یمن فرستاد تا ذونواس آخرین پادشاه سلسله ی حمیری ها را شکس ...

بیت المدارس : خانه هایی که آئین یهود در آنجا تدریس می شد و کودکان و نوجوانان در آنها درس دینی فرا می گرفتند . بیت المدارس ، بیت الدراس هم گفته می شد .

بت های عصر جاهلیت : اعراب در دوره ی جاهلیت بت پرست بودند و هر قبیله بت مخصوصی داشت . برخی بت ها شکل خاصی نداشتند و پاره سنگی بیش نبودند مثل لات که مخ ...

حنفا : جمع کلمه ی حنیف است و معانی مختلفی ذکر گردیده از جمله کسی که از ادیان روی گردان شده و به حق گرایش پیدا می کنند . گرایش به حضرت ابراهیم و . . . ...

اقوام سامی : امروزه عمدتا برای اطلاق به اعراب و اسرائیلیان ( عبرانی ها ) به کار می رود . شناخته شده ترین زبان های سامی زنده نیز عربی ، عبری و آشوری ا ...

بندر سیراف : یا سیراب شهری باستانی واقع در بخش مرکزی شهرستان کنگان در استان بوشهر است . سیراف یکی از قدیمی ترین بنادر ایران است که زمانی دارای رونق ف ...

جاده ی ابریشم : یا راه ابریشم و شبکه ی راه های متصل شده ایی به منظور بازرگانی در قاره ی آسیا بود که شرق و غرب و جنوب آسیا را به هم و به شمال آفریقا و ...

هنیاگر : در روزگار ساسانیان در زمان شکار در بیابان دوهزار رامشگر حرکت می کردند . آنان از قبل در فرهنگستان نوای خوش را می آموختند و همگی سخن موسیقی را ...

مزدک : بنیان گذار آئینی که مبنی بر اصل اشتراک در اموال و زنان بود . او در عهد قباد ساسانی ظهور کرد و پیروانی یافت . اما انوشیروان پس از رسیدن به سلطن ...

صابئین : این کلمه از ریشه ی مشتق ” ص ب ع ” ( عبری ) به معنی فرو رفتن در آب می باشد که ” عین “ آن ساقط شده و به معنی معمدون است یعنی کسانی که تعمید را ...

آتشکده ی آذربرزین مهر : برزین مهر به معنای مهر بلند پایه است . این آتشکده مخصوص کشاورزان بوده و در خراسان ( رودخانه ی ریوند سبزوار ) قرار دارد .

آتشکده ی آذرفرنبغ : به معنی دارنده ی فر ایزدی است و بغ نیز معنای خدا می دهد . این آتشکده مخصوص موبدان بوده است و به آنان آتربانان گفته می شد . آنها ب ...

آتشکده ی آذرگشنسب : گشنسب در زبان اوستا ورشنه آمده که معنای نر و نرینه دارد ، ورشنه یی به معنای قوچ است . در ادبیات پارسی آذر گشسب به معنای تیزی و چا ...

هپتال ها : هپتالیان تا هفتالیان یا هیاطله یا هون های سفید قومی بودند که ازایالت کانسوی چین به حدود تخارستان هجوم آوردند. در دوره ی ساسانیان آنان وارد ...

مجلس مهستان : پارلمان ایران در عهد اشکانیان بود . نخستین جلسه ی خود را در نوروز سال 173 پ . م با حضور مهرداد اول – پادشاه وقت – برگزار کرد و اولین مص ...

سورنا و نبرد حران ( کاره ) : سورنا سردار بزرگ ایرانی در زمان ارد اول اشکانی می زیست . زمانی که بیش از سی سال نداشت پادشاه وی را به جنگ کراسوس سردار ب ...

مسابقات المپیک : بازی های المپیک باستانی نخستین بار 776 سال پیش از میلاد در یونان و در محلی به نام المپیا برگزار شد. نخستین دوره ی بازی های المپیک با ...

آنتی گون : ملقب به مونوفتالموس یا یک چشم بود . او نجیب زاده و جنگ سالار مقدونی بود . وی در روزگار اسکندر مقدونی یکی از ساتراپ های او بود و پس از مرگ ...

جنگ های پلوپونز : یکی از مهیب ترین جنگ های داخلی دنیای باستان است . تدابیر سردار یونانی در نبرد دریایی سالامیس سبب شد آتن به شهر اول یونان تبدیل شود ...

فرش پازیریک : باستان شناسان شوروی سابق هنگام حفاری زیر یخ های منطقه ی پازیریک در مرز مغولستان فرشی به طول دو متر و عرض یک متر و نیم کشف کردند که نقش ...

مُردْرِی: دکتر کزازی در مورد واژه ی " مُردْرِی" می نویسد : ( ( مُردْرِی ریخت کوتاه شده ی مرده ریگ است، به معنی آنچه از مرده باز می ماند ؛ می انگارم ک ...

ستوه: ستوه به معنی نیک درمانده و ناتوان شده ، در پهلوی ستوویه stōwīh بوده است و ستو stō . وارونه ی "ستوه" در پارسی "نَسْتوه" است ، به معنی پرتوان و خ ...

هُرّا: به معنی خروش و غریو ددان است . می تواند بود که این واژه از نامْ آواها باشد و برآمده از آوای درندگان . ( ( ز هُرّای درندگان ، چنگ دیو شده سست ...

برپراکندن خاک به آسمان: کنایه ی فعلی ایماست از تاختن و تگاپوی بسیار . ( ( بیامد سیه دیو با ترس و باک همی بآسمان بر پراگند خاک. ) ) ( نامه ی باستا ...

با: در پهلوی اباگ abāg بوده است . ( نامه ی باستان ، جلد اول ، میر جلال الدین کزازی ، 1385، ص 248. )

نبیره: در پهلوی نپیرگ napīrag بوده است . به معنی نوه ( ( سپاهی دد و دام و مرغ و پری سپهدار پرکین و گندآوری. ) ) ( نامه ی باستان ، جلد اول ، میر ج ...

سپاهی: در پهلوی سپاهیگ spāhig بوده است . ( ( سپاهی دد و دام و مرغ و پری سپهدار پرکین و گندآوری. ) ) ( نامه ی باستان ، جلد اول ، میر جلال الدین کز ...

سالار: دکتر کزازی در مورد واژه ی " سالار" می نویسد : ( ( سالار با همین ریخت ، در پهلوی به کار می رفته است. "سالار" ریختی از سردار می تواند بود: "د"از ...

چشم گماشتن: کنایه ای است فعلی از گونه ی ایما از گرامی داشتن و مهر ورزیدن . ( ( نیایش به جای پسر داشتی جز او بر کسی چشم نگماشتی. ) ) ( نامه ی باست ...

گماشتن: در پهلوی در همین ریخت کاربرد داشته است . ( ( نیایش به جای پسر داشتی جز او بر کسی چشم نگماشتی. ) ) ( نامه ی باستان ، جلد اول ، میر جلال ال ...