پیشنهاد‌های علی باقری (٣٨,٢٧٠)

اسم ذات ؛ عین ، مقابل اسم معنی ، حدث. اسم ذات در تداول ادباء کلمه ای است که معنی آن در خارج موجود باشد. لیکن معنی و مفهوم اسم معنی تنها در ذهن بود.

ذات الشی ؛ قال ابن بری حقیقته و خاصیته. حقیقت چیزی. و نیز گفته اند ذات شی نفس او و عین اوست.

اسم ذات ؛ مقابل اسماء صفات اﷲ است و ابن اثیر گوید:و غیرذلک ( ای غیر کلمةاﷲ من اسمائه تعالی ) من صفات الربوبیة.

دیهیم از سر برداشتن ؛ از قبیل کلاه از سر برداشتن در ولایت ( یعنی ایران ) رسم است که چون کسی بشارتی و خبر خوشی کسی را آرد کلاه از سرش بردارد و تا مژدگ ...

دیو استنبه ؛ درشت و بی اندام. ( ناظم الاطباء ) .

خواب دیو ؛ خوابی سنگین. ( یادداشت مؤلف ) .

سرهنگ دیوان ؛ سرهنگی دولتی. سرهنگ که در دربار و اداره حکومت خدمت کند : بسرهنگ دیوان نظر کرد تیز که نطعش بینداز و خونش بریز. سعدی.

صاحب دیوان ؛ سر کار و ناظر خزانه و مالیه دولت. رجوع به صاحب دیوان شود. || نامه اعمال. ( یادداشت مؤلف ) : جز آن چاره ندید آن سرو چالاک کز آن دعوی کن ...

دیوان خلافت ؛ دربار خلافت : اما فخرالدوله ، جماعت دیلم بعد از وفات او بر پسر او مجدالدوله ابوطالب رستم جمع شدند و او را بر تخت مملکت و سریر امارت بنش ...

دیوان شاهی ؛ دربار شاهی : قد چون سروش از دیوان شاهی به گلبن داده تشریف سپاهی. نظامی.

رأس الدیوان ؛ رئیس مجلس و وزیر. ( ناظم الاطباء ) .

اهل دیوان ؛ از مستخدمین دولت. ( یادداشت مؤلف ) . درباریان. عمال حکومت : سراسر اهل دیوان همچو گرگند بحمداﷲ نه گرگی ، گوسپندی. سوزنی. گویند مرا چرا ...

دیوان اعلی ؛ دربار. - || وزیر اعظم ، صدر اعظم. ( از ناظم الاطباء ) .

دیوان وکالت ؛ محل و مستقر وکیل در : و سرائیان بجمله آنجا آمدند و غلامان و دیوانهای وزارت و عرض و رسالت و وکالت. ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 257 ) .

اصحاب دیوان ؛ دیوانیان ، اعضای دولت : و هر یک از اصحاب دیوان او صدری بود با اصل و حسب و علم. ( فارسنامه ابن البلخی ص 92 ) .

دیوان عرض ؛ محل و جایگاه متصدیان امور لشکر. دیوان سپاه : خواجه ابوالقاسم کثیر بدیوان عرض می نشست و درباب لشکر امیر سخن با وی میگفت. ( تاریخ بیهقی ) .

دیوان وزارت ؛ جایگاه وزیر اعظم. محل استقرار وزیر. وزارتخانه. جایگاه صدر اعظم و هیأت وزراء. کابینه : تا بدیوان وزارت بنشست از فزعش ملکان را نه قرار ا ...

دیوان محاسبه ؛ اواره. اوراجه. دفتر حساب که حسابهای پراکنده دیوانی را در آن نویسند. || دستگاه و مستقر و محل و مجلس حکومت یا وزارت. دیوان وزارت. وزارت ...

دیوان داشتن ؛ مجلس برپا کردن. ( ناظم الاطباء ) .

دیوان لشکر ؛ دفتر ثبت نام سپاهیان. جریده عرض : دگر روز بنشست بر تخت خویش چو دیوان لشکر بیاورد پیش همه لشکرش را ببهمن سپرد وز آنجا خرامید با چند گرد. ...

دیوان زمان ؛ دفتری که دخل و خرج ممالک اسلامی در آن ضبط میگردید. ( الموسوعةالعربیة المیسرة ) .

دیوان عمر ؛ به مجاز دفتر ایام عمر : سیاه کردم دیوان عمر خود بگناه از آنکه بر ره دیو سیاه دیوانم. سوزنی. دیوان عمر تو ز عنا بی گزند باد ای ملک را بق ...

دیوان نعمت ؛ دیوان خواسته و مال : در دیوان نعمت وی از معن یادی نتوان آورد. ( ترجمه تاریخ یمینی ) .

دیوان تنخواه ؛ در سازمان اداری صفویه کلمه �تنخواه � بمعنای مبلغ ترجمه شده ، مثلا تنخواه مواجب را، مبلغ مواجب نوشته اند یا تنخواه امراء را، مبلغ پرداخ ...

دیوان معرفت ؛ شاعر در بیت زیر معرفت را به دستگاه حکومتی تشبیه کرده و از لوازم آن دیوان را آورده است : دیباچه مروت و دیوان معرفت لشکرکش فتوت و سردار ا ...

دیوان مکاتبات . رجوع به دیوان انشاء و دیوان رسالت شود.

دیوان ممالک ( دیوان ایالات حکومتی یا استانهای کشوری ) ؛ در تشکیلات صفویه نظارت امور استانهای مملکت در این دیوان متمرکز میگردید. ( سازمان اداری حکومت ...

دیوان مظالم ؛ دیوانی که در آن رسیدگی میشود به اعمال ظالمانه حکام و امرا و رجال بزرگ دولت یعنی شخص پادشاه به آن رسیدگی میکند و اول کسی که این دیوان را ...

دیوان قیامت ؛دیوان محشر. دیوان جزا. دارالعداله و محکمه که روز قیامت موعود است. ( آنندراج ) .

دیوان کشور ؛ ( سابقاً دیوان عالی تمیز نامیده می شد ) عالیترین مرجع قضائی ایران که مقر آن در تهران و دارای شعب مختلف است که به دعاوی حقوقی ، جزائی ، ا ...

دیوان لشکر ؛ دیوان عرض. دیوان جیش. دیوان سپاه. دیوان جند. رجوع به دیوان عرض شود.

- دیوان عرض ؛ دیوان لشکر و سپاه ، دفتری بوده است که اسامی سپاهیان در آن دفتر ضبط میشده است : بدو داد دیوان عرض سپاه بفرمود تا پیش درگاه شاه. فردوسی. ...

دیوان قدر ؛ دیوان حساب ( قدر و قضا به دیوان محاسبات تشبیه شده است ) : هر براتی که شما راست ز معلوم مراد چون نرانند بدیوان قدر باز دهید. خاقانی.

دیوان قضا ؛ دیوان حساب ( تشبیه است بدیوان محاسبات ) : ساقیا عشرت امروز بفردا مفکن یا ز دیوان قضا خط امانی بمن آر. حافظ. - || اداره ٔاجرای احکام شر ...

دیوان صدقات ؛ دیوان زکات که در عهد خلفا محل و مرکز جمع و توزیع زکات بوده و در بلاد و ولایات دیگر نیز فروعی داشته است و متصدی آن عامل صدقه یا والی الص ...

دیوان ضیاع ؛ دیوان املاک خلیفه. ( از دایرة المعارف فارسی ) .

دیوان روحانی ؛ وظایف صدور ( صدرها ) در دوران سلطنت سلاطین صفویه دستخوش تغییراتی شگرف گردید. در زمان شاه طهماسب همواره دو صدر وجود داشت. ولی تفکیک و ت ...

دیوان زمام ؛ دیوان بازرسی. رجوع به ترکیب دیوان الزمام شود.

دیوان الزمام ؛ دیوان بازرسی. ( از دائرة المعارف فارسی ) . ابن خلکان در شرح حال ابوالمعالی محمدبن ابوسعد حسن بن محمدبن علی بن حمدون کاتب کافی الکفاة ( ...

دیوان داد ؛دیوان عدالت. دارالعدالة : چه وزن آورد جای انبان باد که میزان عدل است و دیوان داد. سعدی.

دیوان رسائل ؛ دیوان انشاء. دیوان مکاتبات. دیوان رسالت. دارالانشاء سلطنتی : وزیران دگر بودند زین پیش همه دیوان به دیوان رسائل. منوچهری. پدرش حسام ال ...

دیوان رسالت ؛ دیوان رسائل. دارالانشاء : هرکس که در دیوان رسالت آمدی از محتشم و نامحتشم. . . ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 139 ) . مردم حضرت چون در دیوان رسا ...

دیوان دینار دادن ؛ دیوان عطا : سپهدار روزی دهان را بخواند به دیوان دینار دادن نشاند. فردوسی. فرستاد خاقان یلان را بخواند به دیوان دینار دادن نشاند. ...

دیوان دائمی بین المللی ؛ دیوان دائمی داوری یا دادگاه جهانی یا دادگاه دادگستری دائمی بین المللی ، دادگاهی که بموجب ماده 14 میثاق جامعه ملل بوجود آمد. ...

دیوان خاصه [ خالصه ] ؛ دیوان اداره املاک سلطنتی در دوره صفویه و بررسی حسابهای آن که رئیس آن مستوفی خاصه نامیده میشد گویا مقام اخیر تا حدی تابع مستوفی ...

دیوان خالصه ؛ دستگاه محاسب و مستوفی مالیات پادشاهی. ( ناظم الاطباء ) . دیوان خاصه.

دیوان حشر ؛ محکمه عدل الهی در روز رستاخیز : امام الهدی صدر دیوان حشر. سعدی.

دیوان حرب ؛ دادگاه نظامی ، محکمه نظامی ، قسمی از محاکم اختصاصی است که طبق قانون دادرسی و کیفر ارتش ایفاء وظیفه میکند. ( فرهنگ حقوقی لنگرودی ) .

دیوان حرب عادی ؛ قسمی از دادگاه های نظامی. ( ماده 2 قانون دادرسی و کیفر ارتش ) . ( فرهنگ حقوقی لنگرودی ) .

دیوان جزاء عمال دولت ؛ دیوان کیفر کارکنان دولت ، از محاکم جزائی استثنایی است و صلاحیت آن عبارت است از رسیدگی به کلیه جرائم مستخدمان دولت و مملکت و بل ...