پیشنهاد‌های علی باقری (٣٥,٥٨٢)

خفض و رفع ؛ برداشت و فروداشت. فرودآوردن و بالا بردن. ترقی دادن و تنزل دادن : تو به کدخدایی قیام کن چنانکه حل و عقد و خفض و رفع، و امر و نهی بتو باشد. ...

رفع دعوی به حاکم ؛ برداشتن قصه بدو. دادن عرض حال بدو. ( یادداشت دهخدا ) .

گناه و حدیث رفته ؛ مذکور. بر زبان جاری شده. واقعشده : مگر شاه آن شفاعت درپذیرد گناه رفته را بر وی نگیرد. نظامی. شکنج شرم در مویش نیاورد حدیث رفته ب ...

روزفرورفته ؛ روزغروب کرده. - || به مجاز آنکه روز او به شب بدل شده. کنایه از کسی که خوشبختی او به بدبختی مبدل گردیده. بدبخت. تیره روز : برفروزید چرا ...

دل از دست رفته ؛ عاشق. شیدا. مفتون. دلداده : آن شنیدی که شاهدی بنهفت با دل از دست رفته ای می گفت. سعدی ( گلستان ) .

قلم رفته ؛ قضای نبشته. تقدیر. ( یادداشت مؤلف ) : قلم رفته را چه چاره بود. ( امثال و حکم دهخدا ج 3 ص 1166 ) .

سخن رفته ؛ سخن گفته شده. سخن مذکور. سخنی که گفته آمده است : گر به مستی سخنی گفتم و رفت سخن رفته ز سر باز مگیر. خاقانی.

از جای رفته یا ( رفته ز جای ) ؛ از مکان برخاسته. از جای حرکت کرده. تغییر مکان داده. کوچیدن. ( از فرهنگ فارسی معین ) : درفشی پس پشت پیکر همای همی رفت ...

بخشم رفته ؛ خشمگین. خشمناک. غضبناک شده. درخشم شده. بحالت غضب عزیمت کرده : مرحبای ای نسیم عنبربوی خبری زآن بخشم رفته بگوی. سعدی. کاش آن بخشم رفته ما ...

رفته بودن ؛ مقدر بودن. معین بودن : در ازل رفته بود که مدتی بر سریر غزنین و خراسان و هندوستان نشیند [ محمدبن محمود غزنوی ]. . . ناچار بباید نشست. ( تا ...

در فکر فرورفتن ؛ فکر کردن. بسیار در فکر شدن.

در فکرت فرورفتن یا بفکرت فرورفتن ؛ در فکر رفتن. بسیار فکر کردن : نیوشنده شد زین سخن تنگدل بفکرت فرورفت چون خر به گل. سعدی. شیخ در فکرت زمانی فرورفت ...

گرد فرورفتن از چیزی ؛ گردگیری کردن از آن چیز. ستردن گرد و غبار از آن چیز : گرد از سر این نمد فروروب پایی بسر نمد فروکوب. نظامی.

مغز کسی رفتن ؛ سخنان بیهوده در نزد وی گفتن. از پر حرفی کسی را خسته و فرسوده کردن. چنانکه در تداول عامه گویند: سرم را خالی کردی : مگو چندین که مغزم را ...

در فکرت فرورفتن یا بفکرت فرورفتن ؛ در فکر رفتن. بسیار فکر کردن : نیوشنده شد زین سخن تنگدل بفکرت فرورفت چون خر به گل. سعدی. شیخ در فکرت زمانی فرورفت ...

- به آستین خون مژگان رفتن ؛ پاک کردن. ستردن : همی به آستین خون مژگان برفت بر او آفرین کرد و پرسید و گفت. فردوسی. همان دردبندوی با او بگفت همی به آس ...

خانمان کسی رفتن ؛ بر باد دادن آن : به دوستان گله آغاز کرد و حجت خواست که خانمان من این شوخ دیده پاک برفت. سعدی ( گلستان ) .

انگبین رفتن ؛ اشتیار. ( یادداشت مؤلف ) . پاک کردن کندو از عسل. برگرفتن و پاک کردن کندو از انگبین چنانکه خانه را از خاک و خاشاک : گر از شمشیر برگردی ...

یاد یا ذکر رفتن ؛ پیچیدن و شایع شدن و منتشر شدن. گفته شدن : نه ذکر جمیلش نهان می رود که صیت کرم در جهان می رود. سعدی ( بوستان ) . تا به افسوس به پا ...

نام یا صیت کسی رفتن ؛ ذکر او رفتن. یاد شدن از وی. مذکور افتادن نام او : نام تو می رفت و عارفان بشنیدند هر دو به رقص آمدند سامع و قایل. سعدی. بگفت ا ...

نام یا صیت کسی رفتن ؛ ذکر او رفتن. یاد شدن از وی. مذکور افتادن نام او : نام تو می رفت و عارفان بشنیدند هر دو به رقص آمدند سامع و قایل. سعدی. بگفت ا ...

یاد یا ذکر رفتن ؛ پیچیدن و شایع شدن و منتشر شدن. گفته شدن : نه ذکر جمیلش نهان می رود که صیت کرم در جهان می رود. سعدی ( بوستان ) . تا به افسوس به پا ...

قربان صدقه رفتن ؛ در تداول عامّه گفتن به کسی قربانت شوم ، تصدقت شوم. ( یادداشت دهخدا ) .

مسأله رفتن ؛ مطرح شدن آن. طرح شدن مسأله. مورد بحث قرار گرفتن آن : بوصادق را نشست و خاست افتاد با قاضی بلخ و. . . و دیگر علما و مسأله های خلافی رفت ...

ناسزا رفتن ؛ حرف ناسزا گفته شدن. حرف زشت بر زبان آمدن یا سخن ناخوب و حرکت ناشیرین : از سخن چینان ملامتها پدید آمد ولی گر میان هم نشینان ناسزایی رفت ر ...

سخن رفتن ؛ گفته شدن سخن. گفتگو شدن. ( یادداشت مؤلف ) : سخن کز دهان بزرگان رود چو نیکو بود داستانی بود. ابوشکور. پرآواز شد سندلی چارسوی سخن رفت هر ...

ذکر رفتن ؛ ذکر شدن. مذکور افتادن. یاد شدن : نام ایشان در آخر این کتاب ذکر رفته است. ( فارسنامه ابن بلخی ) .

بر لفظ یا به لفظ کسی رفتن ؛ گفتن وی سخنی را. ( یادداشت مؤلف ) : بر لفظ امیر رفت که هر چه ترا از دزدان زیان شده است همه بتو بازداده آید. ( تاریخ بیهق ...

بر لفظ یا به لفظ کسی رفتن ؛ گفتن وی سخنی را. ( یادداشت مؤلف ) : بر لفظ امیر رفت که هر چه ترا از دزدان زیان شده است همه بتو بازداده آید. ( تاریخ بیهق ...

حدیث رفتن ؛ گفتگو شدن. گفته شدن. سخن بمیان آمدن : به حدیثی که رود بند بر ابرو چه زنی همچو گرگان نتوان بست به یکبار دهان. فرخی. به تشریفم حدیث از گن ...

اگر مگر رفتن در چیزی ؛ مورد شک و تصور قرار گرفتن آن. مورد تردید واقع شدن آن چیز : درین اگر مگری می رود حقیقت نیست کجا حقیقت باشد اگر مگر نبود. سوزنی.

ر زبان کسی رفتن یا بر زبان رفتن ؛ گفتن سخنی را: مگر وقتی بر زبان او رفته بود. ( یادداشت مؤلف ) . جاری شدن بر زبان کسی : در همه عمر نرفته ست و ازین پ ...

رفتن درم و دینار و زر ؛ رواج یافتن آن. ( آنندراج ) : ما دل ناسره داریم به بازار غمت درم قلب ندانم برود یا نرود. سلمان ساوجی ( از آنندراج ) .

از زبان رفتن ، یا از زبان بیرون رفتن ؛ گفته شدن. بر زبان رفتن. بر زبان جاری شدن. ( یادداشت مؤلف ) :هر چه از زبان شکربار آن مهتر بیرون رفت همه نیکو ر ...

کارزار رفتن ؛ جنگ شدن. واقع شدن کارزار : برآویخت با هرمز شهریار فراوان برین رفتشان کارزار. فردوسی.

تقصیر رفتن ؛ واقع شدن آن. ( آنندراج ) . کوتاهی شدن. قصور شدن : گفت پیغمبری کار عظیمی است ترسیدم که تقصیری رود. ( قصص الانبیاء ص 176 ) . تقصیر و تقاعد ...

قلم رفتن ؛ نوشتن قلم. ( آنندراج ) . کنایه از معین شدن سرنوشت. مقدر شدن سرنوشت : قلم به آمدنی رفت اگر رضا به قضا دهی وگر ندهی بودنی بخواهد بود. سعدی. ...

رفتن کاری ، یا کار از کسی رفتن ؛ انجام شدن آن. واقع شدن آن. اتفاق افتادن آن. از دست کسی کار برآمدن. ( یادداشت مؤلف ) : بدانید کز کردگار جهان چنین رف ...

رفته شدن ؛ رفتن. جاری شدن. انجام گرفتن. واقع شدن : بموجب آنکه بر دست و زبان ملوک هر چه رفته شود. . . هر آینه به افواه گفته شود. ( گلستان ) .

رفتن قضا یا تقدیر ؛ حتم شدن قضا و قدر. ( یادداشت مؤلف ) . مقدر شدن. پیش آمد کردن : قضا رفت و قلم بنوشت فرمان ترا جز صبر کردن چیست درمان. ( ویس و ر ...

رفتن کار وشغل برکسی ؛ یا بر دست کسی یا از کسی ؛ گشادن از او. برآمدن بدست او. انجام گرفتن آن بوسیله او. ( یادداشت مؤلف ) . انجام کار بر عهده او قرار ...

رفتن کار وشغل برکسی ؛ یا بر دست کسی یا از کسی ؛ گشادن از او. برآمدن بدست او. انجام گرفتن آن بوسیله او. ( یادداشت مؤلف ) . انجام کار بر عهده او قرار ...

جفا یا جور رفتن ؛ واقع شدن آن. ( آنندراج ) : مالکان از سر ملکها برفته بودند بیشترین از جور و قسمتها که بر ایشان می رفت. ( فارسنامه ابن بلخی ص 182 ) . ...

جنگ رفتن ؛ درگرفتن جنگ. واقع شدن : میان او و ترک بسیار جنگ رفت. ( فارسنامه ابن بلخی ص 40 ) . چون گودرز به لشکر افراسیاب رسید جنگهای عظیم رفت. ( فارسن ...

حال یا حالت رفتن ؛ حال پیش آمدن. وضع پیش آمدن. ذوق و حال دست دادن. واقعه رخ دادن : اما پیغمبر ( ع ) همان روز خبرداد که آنجا این حال رفته بود. ( فارسن ...

نشاط رفتن ؛ به سرور و شادمانی طی شدن : دیگر روز بسیار نشاط رفت و نماز دیگر بپراکندند. ( تاریخ بیهقی ) . امیر در شراب بود خواجه را و مرا [بونصر] بازگر ...

تعبیر رفتن ؛ تعبیر کرده شدن. ( یادداشت مؤلف ) . تعبیر شدن : دیدم به خواب دوش که ماهی برآمدی کز عکس روی او شب هجران سر آمدی تعبیر رفت یار سفر کرده می ...

راز رفتن ؛ واقع شدن راز. شدن آن : هماندم که در خفیه این راز رفت حکایت به گوش ملک باز رفت. سعدی ( بوستان ) .

محابارفتن ؛ ملاحظه شدن. رعایت گردیدن : می شنودم از علی پوشیده وقتی مرا گفت که از هر چه بوسهل مثال داد از کردار زشت در باب این مرد از ده یکی کرده آمدی ...

رفتن آب ؛ بی رونق شدن و پژمرده گشتن. ( ناظم الاطباء ) . زایل شدن. دور شدن. یکسو شدن. برطرف شدن.