پیشنهاد‌های علی باقری (٣٩,٦٨٦)

هوشبام ؛ نمازی است که زرتشتیان در سحرگاه خوانند. این نماز از قطعات اوستا فراهم شده است. هوشبام مرکب است از هوش و بام. و هوش در اینجا همان است که در ا ...

گلبام ؛ آواز بلندی باشد که نقاره چیان و شاطران و قلندران و معرکه گیران در وقت نقاره نواختن و شلنگ زدن و معرکه بستن بیکبار بکشند. ( برهان قاطع ) . گلب ...

نوبت بام ؛ آن نوبتی که بگاه بامداد زده شود. و از نوبت مراد طبل زدن است در سه یا پنج وقت از اوقات روز. و آن سه نوبت در ابتدا بوده است از دوران سکندر، ...

وقت بام ؛ بامدادان. سحرگاهان : نغمه گلبام وقت بام برآمد. خاقانی

نماز بام ؛نماز صبح. دوگانه. مجازاً وقت نماز صبح : دیگر روز نماز بام حصار بستند و غارت فروگرفتند. ( تاریخ سیستان ) .

صبح بام ؛ صبح زود. سپیده دم. بامداد پگاه : مغنی بیا زاول صبح بام بزن زخمه پخته بر رود خام. نظامی.

خورشید بام ؛ آفتاب اول روز. آفتاب بام. کنایه از زن خورشیدچهره که بر بام آمده باشد : نه خورشید بامی که خورشید بامی نه عین روانی که عین روانی. خواجو.

سپیده بام ؛ سپیده دم. پگاه : دوش تا اول سپیده بام می همی خوردمی به رطل و به جام. فرخی.

ستاره بام ؛ ستاره صبح.

خروس بام یا خروس صبح بام ؛ خروس سحرخوان : بلبل دستانسرا صبح نشان میدهد وز در ایوان بخاست بانگ خروسان بام. سعدی.

خنده بام ؛ کنایه از سپیده دم : خلاف رسم معهودست و عادت طلوع مهر پیش از خنده بام. قاآنی

- بام بالا؛ فجر کاذب. صبح کاذب. ذنب السرحان. ( مهذب الاسماء ) . صبح نخست صبح نخستین.

بام پهنا ؛ عمودالصبح. فجرصادق. ( مهذب الاسماء ) .

بام زد ؛ کوس و نقاره. ( برهان قاطع ) . آن طبل که در بام ( بامداد ) زنند.

برکسی بام خوردن ؛ پیش دستی کردن. مبادرت کردن به انجام دادن کاری پیش از آنکه حریف همان کار در حق وی کند، نظیر آنکه گویند حلوای او را بخوریم پیش از آنک ...

آفتاب بام ، خورشید بام ؛ آفتاب اول روز : گاه از همه برهنه برآید چو آفتاب پوشد برهنگان را چون آفتاب بام. خاقانی.

ازبام تا شام ؛ از صبحگاه تا شامگاه. تمام مدت روز. از بامداد تا غروب. از آفتاب برآمدن تا آفتاب فروشدن : و مستی عادت داشتی از بام ، تا شام شراب خوردی. ...

از شام تا بام ؛ از سر شب تا صبح. از آفتاب فروشدن تا آفتاب برآمدن : و اگر چنانچه از این معانی چیزی به سمع اونرسیدی حزین و غمناک و پریشان و خاموش بنشست ...

هندوی بام ؛ پاسبان. نگهبان بام سرا. شبگرد که بربام پاسبانی کند. غلام سیاه که شب پاسداری بام سرای کند: مهر به زوبین زرد دیلم درگاه تست ماه به لون سیاه ...

هفت بام ؛ هفت طبقه فلک. کنایه از هفت آسمان : از بسکه دود آه حجاب ستاره شد بر هفت بام بست گذرها چو ششدرش. خاقانی.

گوشه بام ؛ کناربام. طرف بام. کران بام : از گوشه بام دوش رازی با من بگشاد بس نهانی. ناصرخسرو.

نرد بام ؛ پلکان که بدان بر بام شوند. رجوع به نردبان و نردبام و امثال و حکم دهخدا ص 1070 شود.

در و بام ؛ بام و در. فراز خانه و برابر یا گرداگرد آن : جهان شد پر از شادی و خواسته در و بام هر برزن آراسته. فردوسی.

در و بام و کوی ، و در و کوی و بام ؛ همه جانب. اطراف. هرسوی. همه جا : چو آمد به ترمد در و بام و کوی بسان بهاران پر از رنگ و بوی. فردوسی.

طشت از بام افتادن کسی را ؛ رسوا شدن. راز او فاش شدن. کوس رسوایی او بر سر بازار زده شدن. رسوایی ببار آمدن او را : مرا ز عشق تو طشت ای پسر ز بام افتاد ...

خر بر بام بردن ؛ کار شاق و بی فایده کردن چنانکه دیگران از آن عاجز باشند و این اشاره به داستان نظامی است در بهرام نامه که گوید جوانی چارپایی برپشت می ...

دار بام ؛ چوبی که بدان بام خانه پوشند. شاه تیر. ( یادداشت مؤلف ) . و رجوع به دار شود.

پشت بام ؛ در تداول عامه برسقف برونی بام اطلاق شوددر برابر زیر بام یا سقف درونی که از اتاق دیده شود.

بر بام شدن ؛ برشدن ببام. پشت بام رفتن. بالا رفتن بر بام. فراز بام شدن : دگر روز بندوی بر بام شد به دیوار برسوی بهرام شد. فردوسی.

بام و سرای ؛ فراز خانه و فرود آن. خانه و بام. کنایه از همه جا. همه سو. همه جانب : جهان گشت پرسبزه و چارپای در و دشت گل بود و بام و سرای. فردوسی.

بام وسیع ؛ بام نهم. کنایه از عرش باشد. ( آنندراج ) ( برهان قاطع ) .

بام هفت آسیا ؛ کنایه از آسمان ، فلک : چو جغد ار برون راندم آسیابان بر این بام هفت آسیا می گریزم. خاقانی.

- بام و برزن ؛ کوی و بام. بام و کوی : و یا اندر تموزی مه ببارد جراد منتشر بر بام و برزن. منوچهری.

بام و در ؛ کنایه است از همه جوانب و اطراف خانه. در و بام. همه سوی. اطراف : به هر بام و در مردم شهر بود فردوسی.

بام نه ایوان ؛ کنایه از آسمان. کنایه از فلک است که نه باشد : چون مشبک خان زنبوران ز آه عاشقان بس دریچه کاندرین بام نه ایوان آمده. خاقانی.

بام نهم ؛ عرش مجید. ( شرفنامه منیری ) . کنایه از آسمان نهم. ( برهان قاطع ) ( ناظم الاطباء ) . فلک الافلاک.

بام و بر ؛ گرداگرد از سوی فراز و جوانب. هرسو : خونشان کرد به خم اندر و پوشید سرش پس به ساروج بیندود همه بام و برش . منوچهری.

بام نسیان ؛ طاق نسیان. ( آنندراج ) : جاه را کوس بلندآوازگی بر فراز بام نسیان می زنم. عرفی.

بام نشستن و نشستن بام ؛ کنایه از خراب شدن و ویران گردیدن است. ( از هفت قلزم ) ( برهان قاطع ) ( از انجمن آرای ناصری ) . فرود آمدن بام. فروریختن سقف خا ...

- بام گشاده رفیع ؛ کنایه از فلک عرش و کرسی است. ( برهان قاطع ) .

- بام گشاده رواق ؛ کنایه از آسمان. فلک. ( فرهنگ ضیاء ) . عرش عظیم که آسمان نهم باشد. ( آنندراج ) . آسمان نهم. ( ناظم الاطباء ) .

بام لاجوردی ؛ کنایه از آسمان : جایی است برین بام لاجوردی کانجای ترا جاودان مکان است. ناصرخسرو.

- بام مسیح ؛ کنایه از آسمان است. فلک عرش. ( فرهنگ ضیاء ) . فلک چهارم. ( شرفنامه منیری ) . کنایه از آسمان چهارم است که فلک آفتاب باشد به اعتبار بودن ع ...

بامی از بام ماکوتاهتر ندیده ای ؛ زورت به ما میرسد.

بام گردون ؛ کنایه از آسمان است : بام گردون بتوانیم شکست از تف آه راه غم را نتوانیم که در بربندیم. خاقانی.

بام کسی به کیوان رسیدن یا بام کاشانه کسی بر فلک بودن و یا بام برفلک بودن ؛ کنایه ازترقی کردن ، کاخ و مستقر او سر به آسمان سودن ، با چرخ پهلو زدن و رف ...

بام کسی را کوتاه دیدن ؛ ستم بر او روا دیدن. اجحاف روا داشتن. تحمیل روا داشتن : گرچه کوتاه دیده ای بامم دور کن سنگ طعنه از جامم. اوحدی.

- بام عرش ؛ کنایه از آسمان است. ( یادداشت مؤلف ) . برترین قسمت آسمان کنایه از فلک الافلاک : همت تو از بلندی بام عرشست از مثل گر سپهر برترین را سایه ...

بام فراخ ؛ بام وسیع و پهناور. - || عرش عظیم آن آسمان نهم باشد. ( آنندراج ) . آسمان نهم. ( ناظم الاطباء ) . - بام قصراندای : درم به جورستانان زر ب ...

بام کاشانه کسی بر فلک بودن ؛ بام او به کیوان رسیدن. حشمت و جلال و دستگاه بسیار یافتن : گر برفلکست بام کاشانه اش چون دشت شمار پست بامش را. ناصرخسرو.