پیشنهاد‌های علی باقری (٣٩,٦٨٦)

دامن چیزی یا کسی کشیدن ؛ به او متوسل شدن ، در او آویختن : چند درین بند بکشّی چنین دامن دنیا بکشی و آستین. ناصرخسرو.

دامن چاک بودن ؛ دامن دریده داشتن. دارای دامن دریده بودن. - || منسوب بودن دختر یا پسر. ( غیاث ) . در صحرا نشینان ایران معمولست چون دختر خود را بیکی ...

دامن چاک زدن یا چاک زدن دامن ؛دریدن دامن. پاره کردن دامن.

دامن چیزی از کف گذاشتن ؛ رها کردن آن. از کف نهادن آن. روی تافتن از آن. غافل ماندن از آن : دامن دریا ز کف مگذار تا گوهر شوی قطره را از گوهر ذاتی بها گ ...

دامن پوشیدن بر. . . ؛ افکندن دامن بر آن. زیردامن قرار دادن آن. - || مجازاً در حفظ و حمایت خودگرفتن. سرپوش بر آن نهادن. نگذاردن که فاش شود. نگذاردن ...

دامن جمع کردن ؛ دامن برگرفتن. دامن برچیدن. ( آنندراج ) : فغان که خار ملامت ز تیزدستیها امان نداد که سازیم جمع دامن را. صائب.

- || اعراض کردن. ( آنندراج ) .

دامن بکمر زدن ؛ تشمیر. دامن بر میان زدن. دامن بر کمر زدن. دامن در کمر زدن. دامن بکمر درزدن. تشمر. تهلز. آماده و مهیا و عازم شدن.

دامن بکمر درزدن ؛ دامن بکمر زدن : چشم و گوش و سخن و عقل و زبان دادت بر مکافاتش دامن بکمر درزن. ناصرخسرو. بر طلب طاعت و نیکی و زهد چون که نه دامن بک ...

دامن پر کردن ؛ انباشتن دامن : روز گلستان و نوبهار چه خسبی خیز که تا پر کنیم دامن مقصود. سعدی.

دامن بر میان گره کردن ؛ بند کردن قسمتهای فروهشته دامن بکمربند. - || مجازاً، مهیا شدن عازم و قاصد شدن. آهنگ کردن : در گام اولین کمر راه بشکند رهرو ک ...

دامن بر میان محکم کردن ؛ دامن بر کمر سخت کردن. ( از آنندراج ) .

دامن بکشی کشیدن ؛ خرامیدن. بناز رفتن : تا کی کشی بناز و کشی دامن دامن دمی ز ناز و کشی درچین. ناصرخسرو. رجوع به دامن برمیان زدن شود.

دامن بر کمر زدن کاری را ؛ مهیا شدن. دامن برتافتن. آماده شدن. احتفاز. ( منتهی الارب ) : چون کشی خنجر بقتلم بر میان دامن مزن دامن آلودن بخونم خونبها خو ...

دامن بر میان زدن ؛ دامن بکمر زدن : چو رستم ورا دید و گرز گران بزد دامن پهلوی بر میان. فردوسی.

دامن بر کمر سخت کردن ؛ دامن بر میان محکم کردن. ( از آنندراج ) .

دامن برگرفتن ؛ دامن برچیدن. دامن جمع کردن. بر کمر زدن دامن. بالا گرفتن دامن. ورچیدن دامن. برمیان زدن دامن : دامن ز پای برگیر ای خوبروی خوشخو تا دامنت ...

دامن برفشاندن ؛ ول کردن. رها کردن. فروهشتن دامن. سردادن دامن. فروگذاردن دامن. - || اعراض کردن از چیزی. ترک کردن آن. اجتناب کردن از آن : زین خرابات ...

دامن برکشیدن ؛ برکشیدن دامن. دامن بالا گرفتن. دامن برچیدن. بسوی قسمت بالای بدن بربردن دامن : خفته مرو نیز بیش ازین و چو مردان دامن باآستینت برکش و بر ...

دامن بر کمر پیچیدن ؛ گرد میان درآوردن دامن. گرد کردن دامن دور کمر : جان ز لب در فکر دامن بر کمر پیچیدن است گر حلالی خواهی از بیمار ما وقتست وقت. صائ ...

دامن برچیدن ؛ دامن فراهم گرفتن. دامن برکشیدن. دامن بخود باززدن. جمع کردن دامن. ( آنندراج ) . برگرفتن دامن. تهلز. تشمیر. ( از منتهی الارب ) . برچد بن ...

دامن برزدن ؛ دامن بالا گرفتن. تسمیر. ( منتهی الارب ) .

دامن بر زمین کشیدن ؛ بغرور راه رفتن و رعونت و رعنایی. ( غیاث ) . عرض رعنائی دادن. ( آنندراج ) : از عادات صنادید قریش عرب چنان بود که جامه های دراز می ...

دامن برداشتن از ؛ برگرفتن دامن از. بالا زدن دامن از. بیرون افکندن آنچه بدامن پوشیده است با برداشتن دامن : دامن بهر که میرسم از عضو خویش بر میدارم و ب ...

دامن برافکندن ؛ دامان برافکندن. فروهشتن دامن.

دامن برتافتن ؛ دامن برزدن. دامن بر میان زدن.

دامن بر چراغ پوشیدن ؛ کنایه از محافظت چراغ کردن بدامن تا آسیب باد باو نرسد : چه شد آن لطف که گر برگ گلی می چیند زلف دامن به چراغ دل ما می پوشید. صائ ...

دامن بدندان گرفتن ؛ دامن بدندان کردن. کنایه از عجز و فروتنی است. ( آنندراج ) : بغالب تر از خود مینداز تیر چو افتاد دامن بدندان بگیر. سعدی. ساحت صدر ...

دامن بر اخگر زدن ؛ دامن بر آتش زدن. کنایه از روشن کردن آتش و اخگر. ( آنندراج ) : نگاه گرم تو زد دامنی بر اخگر من که همچو شعله برافروخت پای تا سر من. ...

دامن بر آتش زدن ؛ دامن بر اخگر زدن. کنایه از روشن کردن آتش و اخگرست. ( آنندراج ) : گر نسوزیم چو عود جگر خویش رواست تا که بر آتش دل از مژه دامن زده ای ...

- دامن بدامن یا دامن بر دامن یا دامن با دامن گره زدن ، یا دامن گره زدن به دامن ، یا دامن بدامن گره افکندن ؛ دامن بدامن دوختن. دامن بدامن بستن. متحد ش ...

دامن بدندان کردن ؛ دامن بدندان گرفتن. کنایه از عجز و فروتنی است. ( آنندراج ) . کنایه از فروتنی و عجز نمودن باشد. ( برهان ) .

دامن بدامن یا دامان کسی بستن ؛ دامن در دامن کسی بستن. دامن بدامن او گره بستن. موافقت و معاونت هم کردن ( آنندراج ) : غنچه میرفت از چمن چون گل بدو پیون ...

دامن بدامن کسی گره دادن ؛ دامن بدامن کسی گره زدن. دامن بدامن او بستن. و نیز رجوع به مجموعه مترادفات ص 347 شود.

دامن بخود باززدن ؛ جمع کردن و برچیدن دامن. بخود پیچیدن دامن. بالا گرفتن اطراف دامن و باندام چسباندن آن تا بزمین یا چیزی نیالاید یا نساید.

دامن بدامن بستن ؛ دامن بدامن دوختن. دامن بدامن گره زدن. متحد شدن. هم پیمان شدن. بر کردن کاری اتفاق کردن. همداستان شدن بر انجام کاری : ببندیم دامن یک ...

دامن با دامن دوختن ؛ دامن بدامن دوختن. دامن در دامن دوختن. دامن بدامن گره زدن. دامن با یکدیگر بستن. متحد شدن. هم پیمان شدن. همداستان گشتن : هرچه تو خ ...

دامن با یکدیگر بستن ؛ دامن بدامن بستن. متحد شدن. یار و هم پشت شدن : ز بهر بر و بوم و فرزند خویش همان از پی گنج وپیوند خویش ببندید با یکدگر دامنا ممان ...

دامن بالا زدن ؛ بالا گرفتن اطراف دامن. برچیدن دامن. دامن برکشیدن. - || برگرفتن دامن فروهشته از اطراف قسمت سفلای بدن تا بزمین نیالاید یا در حرکت بپا ...

دامن اندرکشیدن یا درکشیدن ؛ رفتن. گذشتن : چنان تا سپیده دمان بردمید شب تیره گون دامن اندرکشید. فردوسی. چو خورشید تیغ از میان برکشید شب تیره زو دامن ...

دامن اندیشه گرفتن ؛ باندیشه و تفکر درشدن. ( از آنندراج ) .

دامن از دست کسی ستاندن ؛ دوری خواستن کردن. روی ازو گرداندن. از او مفارقت کردن خواستن. اعراض کردن از وی : چو من بدام هوای تو پای بسته شدم مکش سر از من ...

دامن افشردن ؛ مقابل دامن گشادن. رجوع به همین ترکیب در ردیف خود شود.

دامن آه سحر گرفتن ؛ به آه سحرگاهی روی کردن. ( آنندراج ) . با آه صبحگاهی قرین شدن : دامن شب را ز غفلت گر نیاوردی بدست در تلافی دامن آه سحر باید گرفت. ...

دامن از بدی نگاه داشتن ؛ کنایه از پرهیزگاری کردن است.

دامن از دست برفتن ؛ بس بیخود شدن. سخت مست شدن : بوی گلم چنان مست کرد که دامنم از دست برفت. ( گلستان سعدی ) .

دامن خالی ؛ ( بصورت اضافه ) که در آن چیزی نباشد. دامن خشک. ( برهان ) . - || و کنایه از بی چیزی و تهی دستی است. ( از لغت محلی شوشتر، نسخه خطی کتابخا ...

دامن در زیر پا ؛ کنایه از مضطرب و سراسیمه است : از بس افزونی غم و ماتم شد دامن در زیر پای دل عالم شد . ؟ || گاه کلمه دامن با کلمات دیگر آید و ترکیبا ...

دامن پاک ؛ ( با اضافه ) مقابل دامن آلوده ، دامن پاکیزه. ذیل مطهر. عصمت و صلاح. ( آنندراج ) . - || ( با فک اضافه ) که عصمت و صلاح دارد. صالح. خشک دا ...

دامن پهلودار ؛ کنایه از دامن فراخ که عالمی از او فایده بردارند و در ظاهر فارغ باشد. ( آنندراج ) .