پیشنهاد‌های علی باقری (٢٩,٤٦٦)

در و بام و کوی ، و در و کوی و بام ؛ همه جانب. اطراف. هرسوی. همه جا : چو آمد به ترمد در و بام و کوی بسان بهاران پر از رنگ و بوی. فردوسی.

طشت از بام افتادن کسی را ؛ رسوا شدن. راز او فاش شدن. کوس رسوایی او بر سر بازار زده شدن. رسوایی ببار آمدن او را : مرا ز عشق تو طشت ای پسر ز بام افتاد ...

خر بر بام بردن ؛ کار شاق و بی فایده کردن چنانکه دیگران از آن عاجز باشند و این اشاره به داستان نظامی است در بهرام نامه که گوید جوانی چارپایی برپشت می ...

دار بام ؛ چوبی که بدان بام خانه پوشند. شاه تیر. ( یادداشت مؤلف ) . و رجوع به دار شود.

بر بام شدن ؛ برشدن ببام. پشت بام رفتن. بالا رفتن بر بام. فراز بام شدن : دگر روز بندوی بر بام شد به دیوار برسوی بهرام شد. فردوسی.

پشت بام ؛ در تداول عامه برسقف برونی بام اطلاق شوددر برابر زیر بام یا سقف درونی که از اتاق دیده شود.

بام و سرای ؛ فراز خانه و فرود آن. خانه و بام. کنایه از همه جا. همه سو. همه جانب : جهان گشت پرسبزه و چارپای در و دشت گل بود و بام و سرای. فردوسی.

بام وسیع ؛ بام نهم. کنایه از عرش باشد. ( آنندراج ) ( برهان قاطع ) .

بام هفت آسیا ؛ کنایه از آسمان ، فلک : چو جغد ار برون راندم آسیابان بر این بام هفت آسیا می گریزم. خاقانی.

- بام و برزن ؛ کوی و بام. بام و کوی : و یا اندر تموزی مه ببارد جراد منتشر بر بام و برزن. منوچهری.

بام و در ؛ کنایه است از همه جوانب و اطراف خانه. در و بام. همه سوی. اطراف : به هر بام و در مردم شهر بود فردوسی.

بام نه ایوان ؛ کنایه از آسمان. کنایه از فلک است که نه باشد : چون مشبک خان زنبوران ز آه عاشقان بس دریچه کاندرین بام نه ایوان آمده. خاقانی.

بام نهم ؛ عرش مجید. ( شرفنامه منیری ) . کنایه از آسمان نهم. ( برهان قاطع ) ( ناظم الاطباء ) . فلک الافلاک.

بام و بر ؛ گرداگرد از سوی فراز و جوانب. هرسو : خونشان کرد به خم اندر و پوشید سرش پس به ساروج بیندود همه بام و برش . منوچهری.

بام نسیان ؛ طاق نسیان. ( آنندراج ) : جاه را کوس بلندآوازگی بر فراز بام نسیان می زنم. عرفی.

بام نشستن و نشستن بام ؛ کنایه از خراب شدن و ویران گردیدن است. ( از هفت قلزم ) ( برهان قاطع ) ( از انجمن آرای ناصری ) . فرود آمدن بام. فروریختن سقف خا ...

- بام گشاده رفیع ؛ کنایه از فلک عرش و کرسی است. ( برهان قاطع ) .

- بام گشاده رواق ؛ کنایه از آسمان. فلک. ( فرهنگ ضیاء ) . عرش عظیم که آسمان نهم باشد. ( آنندراج ) . آسمان نهم. ( ناظم الاطباء ) .

بام لاجوردی ؛ کنایه از آسمان : جایی است برین بام لاجوردی کانجای ترا جاودان مکان است. ناصرخسرو.

- بام مسیح ؛ کنایه از آسمان است. فلک عرش. ( فرهنگ ضیاء ) . فلک چهارم. ( شرفنامه منیری ) . کنایه از آسمان چهارم است که فلک آفتاب باشد به اعتبار بودن ع ...

بامی از بام ماکوتاهتر ندیده ای ؛ زورت به ما میرسد.

بام گردون ؛ کنایه از آسمان است : بام گردون بتوانیم شکست از تف آه راه غم را نتوانیم که در بربندیم. خاقانی.

بام کسی به کیوان رسیدن یا بام کاشانه کسی بر فلک بودن و یا بام برفلک بودن ؛ کنایه ازترقی کردن ، کاخ و مستقر او سر به آسمان سودن ، با چرخ پهلو زدن و رف ...

بام کسی را کوتاه دیدن ؛ ستم بر او روا دیدن. اجحاف روا داشتن. تحمیل روا داشتن : گرچه کوتاه دیده ای بامم دور کن سنگ طعنه از جامم. اوحدی.

- بام عرش ؛ کنایه از آسمان است. ( یادداشت مؤلف ) . برترین قسمت آسمان کنایه از فلک الافلاک : همت تو از بلندی بام عرشست از مثل گر سپهر برترین را سایه ...

بام فراخ ؛ بام وسیع و پهناور. - || عرش عظیم آن آسمان نهم باشد. ( آنندراج ) . آسمان نهم. ( ناظم الاطباء ) . - بام قصراندای : درم به جورستانان زر ب ...

بام کاشانه کسی بر فلک بودن ؛ بام او به کیوان رسیدن. حشمت و جلال و دستگاه بسیار یافتن : گر برفلکست بام کاشانه اش چون دشت شمار پست بامش را. ناصرخسرو.

بام سپهر ؛ فلک. کنایه از آسمان است : خاقانی و روی دل به دیوار سیاه کز بام سپهر ملک بیرون شد ماه. خاقانی.

بام سدره ؛ کنایه از آسمان است : بر بام سدره تا در ادنی فکنده رخت روح القدس دلیلش و معراج نردبان. خاقانی.

بام رفیع ؛ بام بلند. عرش عظیم که آسمان نهم باشد. ( آنندراج ) . آسمان نهم. ( ناظم الاطباء ) .

- بام رواق بدیع ؛ کنایه از فلک عرش و کرسی باشد. ( برهان قاطع ) .

بام زمانه ؛ آسمان. کنایه از آسمان اول است که فلک قمر باشد. ( برهان قاطع ) . فلک اول. ( انجمن آرا ) . فلک قمر. ( از آنندراج ) ( ناظم الاطباء ) .

بام دنیا ؛ اصطلاحی است جغرافیایی پامیر را در آسیا. فلات تبت ، از جهت برتری ارتفاع بر نواحی اطراف آن ناحیه.

بام چشم ؛ پلک زبرین چشم. ( مهذب الاسماء ) . پلک. جفن. لحاف چشم. ( یادداشت مؤلف ) . پلک چشم. ( از شعوری ) ( برهان قاطع ) ( آنندراج ) : الحص ؛ سخت آژن ...

بام خضرا ؛ کنایه از فلک است که رنگ سبز دارد. آسمان. ( هفت قلزم ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ) : به صور صبحگاهی برشکافم صلیب روزن این بام خضرا. خاقان ...

بام دژ ؛ بالای قلعه. فراز باره. فراز ارگ و حصن. فراز باروی دژ : بکشتند اسپان و چندی بره کشیدند بر بام دژ یکسره. فردوسی

بام بدیع ؛کنایه از فلک. عرش. ( فرهنگ ضیاء ) . عرش عظیم که آسمان نهم باشد. ( آنندراج ) . آسمان نهم. ( ناظم الاطباء ) .

بام برین ؛ بام بالایین. بام آخرین طبقه ساختمان : دوستی دشمنان دینت زیان داشت بام برین کژ شود ز کژی بنلاد. ناصرخسرو.

بام بلند ؛ بام مرتفع. بلند پایه. رفیع. - || کنایه از فلک عرش. ( فرهنگ ضیاء ) . کنایه از آسمان. ( آنندراج ) .

بام بام رفتن و بام ببام رفتن ؛ کنایه از پیوستگی شهرها و خانه ها بهم در نتیجه آبادی و عدالت : آباد گشت گیتی از خلق او چنان کز شرق تا به غرب توان رفت ب ...

از بام خواندن و از در راندن ؛ کسی را بظاهر دور کردن و به باطن خواستن. مترادف به دست پیش کردن و با پا راندن. بزبان راندن و بدل خواستن.

- بام آسمان ( خانه ٔ. . . ) ؛ که از آسمان بام دارد و آن کنایه از خانه بی سقف است. خانه خرابه ای که سقف نداشته باشد. آن خانه که آسمانش سقف بود : دید د ...

آفتاب بر لب بام یا آفتاب لبه بام ؛ کنایه از واپسین ایام عمر است. مجازاً پیر کهنسال. سالخورده.

عصای آسیا ؛ میل آسیا که آن را به دست می گیرند و آسیا را می گردانند. ( آنندراج ) : بود آوازه دولت ز روزی اهل دنیا را صدای کوس اقبال از عصای آسیا خیزد. ...

یوم العصاء و خیفق ؛ از جنگهای عرب است. ( از معجم البلدان ) .

عصای کلیم ، عصای موسی ، عصای دست موسی ؛ اشاره به چوبدست موسای نبی ( ع ) است که بفرمان خداوند تبدیل به اژدها شد. و از معجزات او بشمار میرفت : کاژدهائی ...

رأس العصا ؛ به کسی گویند که سر کوچک و خردی داشته باشد. ( از اقرب الموارد ) . || دسته. هراوة: عصاالرمح ؛ دسته نیزه. عصاالفأس ؛ دسته تیشه. ( از اقرب ...

عصای پیری ؛ کنایه از فرزند خلف. ( ازفرهنگ فارسی معین ) . فرزند برومندی که در موقع کهولت و پیری به درد شخص بخورد. ( فرهنگ عوام ) . یار و یاوردوران سال ...

عصای سه حرفی ؛ از قبیل چوب سه حرفی و چوب حرفی است ، و آن چوبی باریک است که در دست اطفال دهند تا آن را روی سطور کتاب گذاشته بخوانند برای محافظت سطور ک ...

عصا و پاافزار پیش نهادن ؛ کنایه از تهیه سفر کردن و عازم سفر بودن است. ( آنندراج ) .