پیشنهاد‌های علی باقری (٣٨,٧٩٧)

زله آمدن ؛ به ستوه آمدن. عاجز شدن. به تنگ آمدن. زله شدن. بجان آمدن.

زله آوردن ؛ عاجز کردن. به تنگ آوردن. به ستوه آوردن.

زله. [ زِل ْ ل َ / ل ِ ] ( اِ ) در تداول ، بمعنی ستوه و عجز می آید. زله شدن ؛ زله آمدن. عاجز شدن. در تنگنا قرار گرفتن. به تنگ آمدن. ستوه شدن.

زله ربای ؛ زله کش. رباینده ریزه های خوان. برگیرنده پس مانده طعامی از خوان : انس و پریش چون ملک ، زله ربای مائده دام و ددش چو مورچه هدیه فزای مملکت. ...

زله کش ؛ برگیرنده پس مانده طعامی از خوان. زله ربای. رباینده ریزه های خوان : با خویشتن آورده بهر مائده ای بر کاسه شکنان زله کشان لقمه ربایان. سوزنی.

زله بستن ؛ عمل زله برگرفتن از خوان : ز خواب سردر منزل تواند زله ها بستن سبکسیری که جای توشه دامن بر کمر بندد. صائب ( از آنندراج ) .

زله بند ؛ کسی که طعام پس مانده یک وقت را به وقت دیگر نگاهدارد. ( غیاث ) ( از آنندراج ) : که زله بند نباشند مردم اوباش . ؟ ( یادداشت بخط مرحوم دهخدا ...

زله خوار ؛ زله خور. ریزه خوار. آنکه پس مانده طعامی را از خوان برگیرد : زله خوار تیغ و مور خوان اوست وحش و طیر و انس و جان در شرق و غرب. خاقانی. ما ...

زلق الکلیة ؛ ذیابیطس است. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) . دیابیطوس. ( ناظم الاطباء ) . صاحب ذخیره خوارزمشاهی گوید: بیماری دولاب یعنی دیابیطس را زلق الا ...

زله برداشتن ؛ ریزه طعام برداشتن. پس مانده ٔطعامی را جمع کردن و بردن : مائده از آسمان شد عائده چونکه گفت انزل علینا مائده باز گستاخان ادب بگذاشتند چون ...

زلق الامعاء ؛ بیماریی است مر معده یا روده ها را. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ) . ملاست معده. درنگ نکردن طعام در امعاء و آن نقصان یا بط ...

زلف و چتر ؛ آرایشی که زنان تازه عروس از گیسوهای خود بر پیشانی و شقیقه های خود نماید. ( ناظم الاطباء ) . پیراستن موهای پیشین سر به شکل نیم دائره بر رو ...

زلف و خال ؛ گیسو و خال. ( فرهنگ فارسی معین ) . معروف است. ( برهان ) ( انجمن آرا ) ( آنندراج ) .

زلف کشیدن ؛ دست در زلف معشوق زدن. او را بسوی خود کشیدن : تا بود در تو ساکنی بر جای زلف کش گاز گیرو بوسه ربای. نظامی.

زلف گاه ؛ جای روییدن زلف و آنرا به تازی صدع گویند. ( آنندراج ) . آنجای که زلف می روید از آن. ( ناظم الاطباء ) .

زلف گسستن ؛ از هم جدا شدن. ( آنندراج ) : زلف دلبند تو یارب بگسلاد زآنکه صد دل زیر هر خم بگسلد. حسن دهلوی ( از آنندراج ) .

زلف گلخن ؛ کنایه از شعله آتش : بدستی زلف گلخن تاب داده بدستی شعله را سرخاب داده. حکیم زلالی ( از آنندراج ) .

زلف عقار ؛ پرهای عقار و آن طائری است که پرهایش پیچ در پیچ و شکن برشکن باشد، مانند زلف و از آن جیقه سازند و اسکندر بیک منشی در عالم آرای عباسی آورده : ...

زلف عنبرین ؛ گیسوی معطر و به رنگ عنبر. ( ناظم الاطباء ) .

زلفک ؛ زلف کوتاه. ج ، زلفکان. ( یادداشت بخط مرحوم دهخدا ) : از گیسوی او نسیم مشک آید وز زلفک او نسیم نسترون. رودکی ( یادداشت بخط مرحوم دهخدا ) . ای ...

زلف صبا ؛ استعاره مقرری است در کلام فصحا بسیار واقع شده. ( آنندراج ) . کنایه از باد صبا است به جهت مشابهت در لطافت زلف خوبان و ملازم بودن باگل و ارغو ...

زلف عروس ؛ نام گلی است شبیه به زلف مجعد که در کشمیر گل کند. ( آنندراج ) : دل از زلف عروسش در کمند است ز جوش لاله اش آتش بلند است. داراب بیگ جویا ( ا ...

زلف عروسان ؛ تاج خروس. ( یادداشت بخط مرحوم دهخدا ) ( فرهنگ فارسی معین ) .

زلف ساختن ؛ کنایه از آرایش دادن زلف را. ( آنندراج ) : زلف می ساختی و موی به مویش می گفت حیف و صد حیف که شایسته زنارشدم. باقر کاشی ( از آنندراج ) .

زلف شکستن ؛ زلف شوراندن. ( آنندراج ) . رجوع به ترکیب بعد و زلف بر شکستن شود.

زلف شوراندن ؛ کنایه از زلف خم کردن. ( آنندراج ) : بشوران زلف و آشوبی بمغز نوبهار افکن بکش بند نقاب و آتشی در لاله زار افکن. طالب آملی ( از آنندراج ) ...

زلف سا ؛ در صفات عارض. ( آنندراج ) . رخسار فرسوده شده از زلف. ( ناظم الاطباء ) .

زلف زمین ؛ کنایه از شب است که به عربی لیل خوانند. ( برهان ) . شب. لیل. ( فرهنگ فارسی معین ) . کنایه از شب. ( انجمن آرا ) ( آنندراج ) . شب. ( شرفنامه ...

زلف دار ؛ از عالم خالدار. ( آنندراج ) . کله ای که دارای زلف باشد. ( ناظم الاطباء ) . دارنده زلف : چو رخساره اش زود شد زلف دار نباشد چرا خال او از شرا ...

زلف در پس گوش نهادن ؛ معروف. ( آنندراج ) : بر سر دوش فکنده ز کشی جعد بخم در پس گوش نهاده بخوشی زلف دوتا. عبدالواسع جبلی ( از آنندراج ) .

زلف چنگ ؛ بجای گیسوی چنگ. ( آنندراج ) . تارهای چنگ که سازی است کهن : ما به ناخن تار و پود جسم از هم کنده ایم خواه تار سُبحه گردان خواه زلف چنگ ساز. ...

زلف چین ساختن ؛ کنایه از آرایش دادن زلف را و چین دار کردن آنرا. ( آنندراج ) : به عزم صید، چین سازدچو زلف صیدبندش را رم آهو به استقبال می آید کمندش را ...

زلف خطا ؛ بمعنی خطا. گناه و تقصیر باشد. ( برهان ) . به اضافت تشبیهی همان خطا و گناه وتقصیر باشد. ( آنندراج ) . یعنی گناه. ( شرفنامه منیری ) . خطا. گن ...

زلف بستن ؛ کنایه از نمودن معشوق است خود را به عاشق و دل او را بکمند خود آوردن. ( برهان ) ( از آنندراج ) ( از انجمن آرا ) ( از ناظم الاطباء ) ( از فره ...

زلف تابدار ؛ گیسوی پیچیده و مجعد. ( ناظم الاطباء ) .

زلف پریشان ؛ گیسوی پریشان و آشفته. ( ناظم الاطباء ) .

زلف بر رخ کشیدن ؛ زلف شکستن. کنایه از زلف خم کردن و حلقه شدن. ( آنندراج ) .

زلف برشکستن ؛ کنایه از تاب دادن و افشاندن و خم کردن موی : چو برشکست صبا زلف عنبرافشانش بهر شکسته که پیوست ، زنده شد جانش. خاقانی ( از آنندراج ) . ر ...

زلف بر قفا شکستن و زلف بر کمر بستن ؛ معروف. ( آنندراج ) . زلف برشکستن : زره زلف بر قفا شکنی آه بر جان آشنا شکنی. خاقانی ( از آنندراج ) . رجوع به زل ...

زلف بخون کسی کشیدن ؛ به خیال قتل کردن وی. ( آنندراج ) . رجوع به ترکیب قبل شود.

زلف بر رخ شکستن ؛ زلف بر شکستن : دست حسنش باز بر رخ ، زلف پیچانی شکست سنبلستانی در آغوش گلستانی شکست. طالب آملی ( از آنندراج ) . .

زلف بچه ؛ قسمتی از موی سر که زنان چون حلقه بر صدغ می نهادند. ( یادداشت بخط مرحوم دهخدا ) .

زلف بخاری ؛ منسوب به زیبارویان بخارا : شادی زبتان خیزد و در پیش بتان دار با جعد سمرقندی و با زلف بخاری. فرخی. بر دو بناگوش خود ز شاخه جدا کرد یک ز ...

زلف بخون کسی شکستن ؛ زلف بخون کسی کشیدن. به خیال قتل کردن وی. ( از آنندراج ) : گفتمش زلف بخون که شکستی گفتا حافظ این قصه دراز است به قرآن که مپرس. خ ...

زلف از عارض کشیدن ؛ زلف به انگشت کشیدن. ( آنندراج ) . روی را از زیر موی بیرون آوردن. روی را نمایاندن : سخن ز صورت چین می گذشت در مجلس کشید زلف ز عارض ...

زلزله افتادن ؛ زلزله فتادن. زلزله درافتادن. لرزان و جنبان شدن. جنبش و لرزه افتادن در چیزی : زلزله در زمین فتاد و خروش از تکاپوی آن کُه رهبُر. فرخی. ...

زلزله داشتن ؛ لرزان بودن. با طپش بودن : هر خشت ز سر منزل امید به جایی است از بس که زمین دل ما زلزله دارد. طبعی سیستانی ( از آنندراج ) .

زلزله صور ؛ کنایه از برانگیختگی دنیا وپیدایش روز قیامت است که با دمیده شدن صور اسرافیل مردگان از خاک برآیند و آماده قیامت گردند : جهدی بکن چو زلزله ص ...

زلزله گرفتن ؛ گرفتار آشوب و ویرانی شدن : آنکه را خیمه به صحرای قناعت زده اند گر جهان زلزله گیرد غم ویرانی نیست. سعدی.

زلزال افکندن ؛ لرزه افکندن. لرزاندن. سخت جنباندن. حرکت شدید دادن : حسام او به جهان اندر افکند فریاد نهیب او به زمین اندر افکند زلزال. فرخی. بگاه حم ...