پیشنهاد‌های علی باقری (٣٨,٨٦٥)

صدای دورگه ؛ آوازی چون آواز کسی که شب نخفته است. ( یادداشت مؤلف ) .

دورگه شدن صوت ؛ جهوری شدن آن چنانکه در نوبالغان. ( یادداشت مؤلف ) .

دورباش دوشاخی ؛ قلم نی. کلک نی که در میانه فاق دارد : ز نی دورباش دوشاخی نداشت چو من درسه شاخ بنان عنصری. خاقانی

دورباش زدن ؛ دورباش گفتن : چو در خاک چین این خبر گشت فاش که مانی برآن آب زد دورباش. نظامی. چنان می کشید آه سینه خراش که می زد به خورشید و مه دورباش ...

دورباش خوردن ؛ نیزه خوردن. هدف اصابت نیزه قرار گرفتن : ز آه صبحدم در هر خراشی خورم پوشیده در جان دورباشی. امیرخسرو ( از آنندراج ) .

خاتم دوران ؛ خاتم روزگار. ختم کننده روزگار : دور به تو خاتم دوران نبشست باد به خاک تو سلیمان نبشست. نظامی.

تازه به دوران رسیده ؛ نودولت. ندیدبدید. نوخاسته. آنکه بدون اصالت خانوادگی به مقام یا ثروتی رسیده است. ( یادداشت مؤلف ) .

هفت دوران ؛ کنایه است از ادوار هفت ستاره که دور هریک هفت هزارسال می باشد و دور آخر دور قمر است : پیش کعبه گشته چون یاران زمین بوس از نیاز و آسمان را ...

از ( ز ) دوران تک بردن ؛ در گردش و حرکت بر چرخ گردون برتری داشتن. از گردش چرخ سبق بردن : هر آن کره کز آن تخمش بود بار ز دوران تک برد و ز باد رفتار. ...

دوران عالم ؛ گردش جهان. گردش گیتی. گذشت زمان : اگر بی عشق بودی جان عالم که بودی زنده در دوران عالم. نظامی.

دوران کوکب ؛ چرخ آن. گردش آن. ( یادداشت مؤلف ) .

دوران گردون ؛ گردش آسمان. چرخ فلک : به جز بر مراد دل او نباشد نه سیر کواکب نه دوران گردون. سوزنی. مرا گفتند جمعی مهربانان چو دیدندم ز غم در اضطرابی ...

دوران الفلک ؛ جنبش پی درپی چرخ یکی پس از دیگری بدون توقف و درنگ. ( ناظم الاطباء ) .

دوران دم ؛ گردش خون. ( لغات فرهنگستان ) . گردش خون در عروق و شرایین و قلب و غیره. ( هاروه کاشف دوران دم است ) ( یادداشت مؤلف ) .

دوران دهر ؛ گردش روزگار. دور زمان. گردش زمانه : دوران دهر عاقبتم سر سپید کرد وز سر به در نمی رودم همچنان فضول. سعدی.

دوره کردن درس را ؛ درس های خوانده هفته یا ماه یا سال را بار دیگر بالتمام خواندن. دوره خواندن درس هفته یاماه را. ( یادداشت مؤلف ) .

دوره کردن ریش ؛ زیر زنخ را از بن گوشی تا بن گوش دیگر تراشیدن. ( از یادداشت مؤلف ) .

دوره کردن گیوه ؛ دورتا دور درز میان رویه و کف را از سوی بیرون چرم و از درون نوار گرفتن. دورتا دور آن یا در ملتقای رویه و کف نسیجی یا چیزی دوختن. ( یا ...

دوره کردن کسی را ؛ پیرامون او گردیدن و همه همزبان از او چیزی خواستن. به اجماع چیزی از او خواستن. ( یادداشت مؤلف ) .

به دور جام چشانیدن کسی را ؛ در باده پیمایی از روی نوبت او را شراب دادن. شراب دادن کسی را در مجلسی به نوبت. او را می دادن از روی نوبت : در گردش این سپ ...

دوره دوختن به ؛ دوختن چیزی بر درزهای جامه یا پارچه دیگر به قصد استحکام آن. ( یادداشت مؤلف ) .

دور آخر ؛ آخرین دوره گردش جام شراب برای تناول حاضران بزم : من از شراب این سخن سرمست و فضاله قدح در دست که رونده ای بر کنار مجلس گذر کرد و دور آخر در ...

دور به سر بردن ؛ به اتمام رساندن نوبت پیمانه پیمایی را در مجلس بزمی : من به چشم او را ده بار نمودم که بخسب او همی گفت به سر تا برم این دور به سر. فر ...

دور چیزی یا کسی گشتن ( یا گردیدن ) ؛ گرد او گردیدن. ( یادداشت مؤلف ) . چرخ زدن گرد چیزی : دار حول الشی ٔ؛دار به ؛ دار علیه. ( از اقرب الموارد ) .

|| قربان و صدقه وی رفتن. گردیدن بر گرد او به قصد اظهار نهایت اخلاص و برای بلاگردانی از جان وی ، چنان که مادری به هنگام بیماری فرزندش بلاگردان او شدن. ...

دور چیزی یا کسی گشتن ( یا گردیدن ) ؛ گرد او گردیدن. ( یادداشت مؤلف ) . چرخ زدن گرد چیزی : دار حول الشی ٔ؛دار به ؛ دار علیه. ( از اقرب الموارد ) .

|| قربان و صدقه وی رفتن. گردیدن بر گرد او به قصد اظهار نهایت اخلاص و برای بلاگردانی از جان وی ، چنان که مادری به هنگام بیماری فرزندش بلاگردان او شدن. ...

دور چیزی یا کسی قلم گرفتن یا خط کشیدن ؛ چیزی یا کسی را نادیده انگاشتن : فلان کارگر زرنگ و لایق هم این روزها تنبل شده باید دورش را قلم گرفت. مدتهاست د ...

دور چیزی یا کسی قلم گرفتن یا خط کشیدن ؛ چیزی یا کسی را نادیده انگاشتن : فلان کارگر زرنگ و لایق هم این روزها تنبل شده باید دورش را قلم گرفت. مدتهاست د ...

بادنجان دورقاب چین ؛ متملق و چاپلوس. آنکه برای خوش آیند صاحبان زر و زور اظهار نظرهای چاپلوسانه و غالباً دور از حقیقت بکند. خوش آمدگو. خوش رقص. ( یادد ...

دور تا دور ؛ گرداگرد. دورادور. دور و بر. محیط و گرداگرد. ( ناظم الاطباء ) . پیرامون. پیرامن. اطراف. حول : دورتا دور او جماعت نشسته بودند؛ چون دایره ا ...

دور دور کسی یا چیزی یا کاری بودن ؛ حکم حکم او بودن. از عالم دست دست او بودن. ( از آنندراج ) : در نظر آن نرگس مستانه است دور دور ساغر و پیمانه است. ق ...

دور کسی سرآمدن ؛ در تداول کنایه است از سپری شدن روزگار قدرت یا عزت او. - || به پایان رسیدن نوبت او.

دور بر کسی افتادن ؛ نوبت سرکشیدن پیاله شراب به کسی رسیدن. - || کنایه است از روزگار به مراد او شدن : ساقیا در گردش ساغر تعلل تا به چند دور چون بر عا ...

دور خلافت و حکومت به کسی رسیدن ؛ نوبت و دوران خلافت و امارت بدو رسیدن. خلیفه و حاکم شدن وی : دور خلافت چو به هارون رسید رایت عباس به گردون رسید. نظا ...

جور دور ؛ ظلم دهر و صدمه روزگار. ( ناظم الاطباء ) .

دور گوشمال ؛ زمانه پر فتنه و ظلم. - || ایام فقر و حوادث. ( ناظم الاطباء ) .

گردش دور ؛ گردش روزگار. دور چرخ : بخندید و گفت ای پسر جور نیست ستم بر کس از گردش دور نیست. سعدی ( بوستان ) .

فتنه دور قمر ؛ کنایه از معشوق است با ایهام به معنی اصطلاحی کلمه : ز زلفش خلق را جان در خطر بود همانا فتنه دور قمر بود. منیر ( از آنندراج ) .

دور کمال ؛ عصر کمال. روزگار کمال. عهدی که جهان به کمال خود رسیده است و برغم خاقانی کنایه از سال تولد اوست : دور کمال پانصد هجرت شناس و بس کآن پانصد د ...

دور هلالی ؛ دور کودکی. ( خسرو و شیرین چ وحید ذیل ص 43 ) : درین دور هلالی شاد می خند که خندیدیم ما هم روزکی چند چو بدر انجمن گردد هلالت برافروزند انجم ...

دور گیتی ؛ دور جهان. گردش چرخ.

دورمدام ؛ حرکت دایم. ( ناظم الاطباء ) .

ربح دور شرعی ؛ سود و منفعت و مرابحه شرعی. ( ناظم الاطباء ) .

دور گنبد دوار ؛ گردش آسمان. دور چرخ : زیر این دور گنبد دوار هست دی با بهار و گل با خار. سنایی.

دور گردون ؛ دور چرخ. ( ناظم الاطباء ) . و رجوع به ترکیب دور چرخ شود.

دور قمر ؛ دور قمری : تا بداند سعد و نحس بیخبر دور تست این دور نی دور قمر. مولوی. سیر سپهر و دور قمر را چه اختیار در گردشند برحسب اختیار دوست. حافظ ...

دور قمری ؛ دور آخر کواکب سیاره ، چه دور هر کوکبی را هفت هزار سال دانند هزار سال به خودی خود صاحب عمل باشد و شش هزار سال به مشارکت شش کوکب دیگر و آدم ...

دور شمسی ؛ یکبار حرکت زمین به دور خورشید که یک سال طول می کشد. مقابل دور قمری.

دور فلک ؛ چرخ گردون. گردش آسمان. ( یادداشت مؤلف ) : کار این دهر بین و دور فلک وآن دگر بازده به مردم لک. خسروی. دور فلک چون تو بسی یار کشت دست قوی ...