پیشنهاد‌های علی باقری (٢٩,٤٦٦)

دست برداشتن از ؛ ترک آن کردن. رها کردن آن. ( یادداشت مرحوم دهخدا ) . رجوع به این ترکیب در ردیف خود شود.

دست بر خون کسی داشتن ؛ آلوده داشتن دست به خون کسی : دست بر خون عاشقان داری حاجت تیغ برکشیدن نیست. شیخ شیراز ( از آنندراج ) .

دست بر دامان کسی دادن ؛ بدو پناهیدن. در اطاعت او درآمدن : سر همه بر اختیار او نهیم دست بر دامان و دست او دهیم. مولوی.

دست بر چوب بستن ؛ عاجز گردانیدن و بی دخل کردن. || نوعی از سیاست مقرری است. ( آنندراج ) : بر چوب بسته غیرت من دست شانه را دست این چنین به زلف نسیم صب ...

دست [ کسی را ] بر خاک مالیدن ؛ از او سر آمدن. بر او فائق شدن. رجوع به ترکیب دست در خاک مالیدن شود.

دست برخدا ( یا خداوند ) بودن ؛ در دعا بودن به خداوند از جور و بیداد کسی. نالان بودن به خداوند از ستم وبیداد کسی. مستغاث بودن به خدا از ظلمی : اطفال ع ...

دست بر ترکش زدن ؛ مهیای جنگ شدن. ( غیاث ) ( آنندراج ) . - || کنایه از خودآرائی باشد یعنی آرایش و زینت کردن و خود آراستن. ( برهان ) . خودآرائی و ادع ...

دست بر چشم نهادن ؛ کنایه از قبول کردن. ( آنندراج ) : از او چون نوا جسته صاحب اصول نهاده ست بر چشم دست قبول. ملاطغرا ( در تعریف طنبور، از آنندراج ) .

دست بر پای زدن ؛ دست و پا زدن : بسان گوسپند کشته بر جای فرو افتاد و می زد دست بر پای. نظامی.

دست بر پشت چنبر کردن ؛ به معنی دست بر پشت حلقه کردن یعنی هر دو دست مجرم در پس پشت او بهم بستن. ( غیاث ) ( آنندراج ) .

دست [ کسی یا چیزی را ] برپیچیدن ؛ تافتن. مقهور کردن : که من دست قدرت ندارم بهیچ به سرپنجه دست قضا برمپیچ. سعدی.

دست بر بر زدن ؛ دست به برزدن. آماده و مهیا شدن : همه لشکرش دست بر بر زدند همی هرکسی رای دیگر زدند. فردوسی.

- دست بر بر نهادن ؛ به معنی سلام کردن ، و سلام مردم ولایت چنین باشد که دست به سینه نهند. ( غیاث ) ( آنندراج ) .

دست برباد ؛ مبذر. دست به باد. مسرف. باددست.

دست بر بالای ابرو گرفتن ؛ تاب نظاره نیاوردن. ( آنندراج ) : پی نظاره مهر از تاب آن رو گرفته دست بر بالای ابرو. زلالی ( از آنندراج ) .

دست بر بالای یکدیگر نهادن ؛ کنایه از بیکاری و بی شغلی. معطل و بیکار بودن. ( آنندراج ) : خفته در راه تو از عجز ای غزال شیرگیر دست بر بالای یکدیگر نهاد ...

دست برآوردن ؛ دست به دعابرداشتن : چو شاخ برهنه برآریم دست که بی برگ زین بیش نتوان نشست. سعدی.

استیضاح ؛ دست به ابرو نهادن تا به چیزی نیک نگریسته شود. و رجوع به ترکیب دست بر بالای ابرو گرفتن شود.

دست بر ابرو گرفتن یا نهادن ؛ تاب نظاره نیاوردن. ( غیاث ) ( آنندراج ) : خورشید در مشاهده آفتاب تو بی اختیار دست بر ابرو گرفته است. نجات ( از آنندراج ...

- دست برآوردن ؛ آماده شدن. رجوع به این ترکیب در ردیف خودشود.

استشراف ؛ دست بالای چشم داشتن برای نگریستن. دست بر ابرو نهادن تا آفتاب بر چشم نتابد و چشم را خیره نسازد تا چیزی را توان دید. استکفاف ؛ دست بر ابرو نه ...

دست برّ ؛ اضافه استعاری : بزرگوارادانی که بنده را هر سال به دست برّ تو باشد مبرتی مرسوم. سوزنی.

دست بر آسمان داشتن ؛ دست به سوی آسمان بلند کردن به دعا یا نالیدن از کسی.

دست بده داشتن ؛ کریم بودن. ( یادداشت مرحوم دهخدا ) . - دست بده نداشتن ؛ خسیس بودن. - || در ادای قرض سهل انگار بودن. بدحساب بودن.

دست بداشتن ؛ دست برداشتن. رجوع به این ترکیب در ردیف خود شود.

دست بالین کردن ؛ دست را خم داده بزیر سرگذاشتن ، چنانکه مردمان مفلس بسبب نابودن تکیه به این نوع دراز می کشند. ( آنندراج ) : عرش و کرسی معنی در زیر پا ...

دست با هم دادن ؛ دست بهم دادن : نیاز و ناز را با هم حسابی در میان باشد به گردش دست با هم داد زو چشمی ز من رنگی. صائب ( از آنندراج ) .

دست بدار! ؛ نوعی بازی است. خودداری کن. رجوع به این ترکیب ذیل دست بداشتن شود.

دست بالا کردن ؛ پیشقدم شدن در کاری چنانکه برای پیدا کردن زنی جهت مردی. - || تظلم و فریاد کردن. ( غیاث ) ( آنندراج ) . دست برآوردن : بوستان از شاخ گ ...

دست باف ؛ بافته با دست. - || آسان. ( آنندراج ) . و رجوع به این ترکیب در ردیف خود شود.

دست بالا زدن ؛ دست بالا کردن. - || آستین جامه درنوردیدن. آماده شدن برای انجام کاری.

دست بازی ؛ انبساط و ملاعبت. رجوع به این ترکیب در ردیف خود شود.

دست بازگرفتن ؛ متوقف شدن. از ادامه دادن بازایستادن : چون جان رسول ( ص ) به زانو رسید گفت ای ملک الموت دست بازدار، عزرائیل دست بازگرفت. ( قصص الانبیاء ...

دست [ به کسی ] بازدادن ؛ با او بیعت کردن. از در موافقت و اطاعت با او درآمدن : هرکه با هرکسی تواند نشست. . . . بدو طمع نیکی مدار، که نفس او دست به شیط ...

دست بازداشتن ؛دست برداشتن. باز ایستادن. رجوع به این ترکیب در ردیف خود شود.

دست بازکشیدن ؛ دست برداشتن. خودداری کردن از : پسر دریافت دست از طعام بازکشید. ( گلستان سعدی ) .

دست با پادشاه ؛ کنایه از برابری کردن با پادشاه باشد. ( برهان ) ( آنندراج ) .

دست بادپیما ؛ کنایه از دستی که حرکتش لغو بود. ( آنندراج ) : چون نسایم دست بر هم کز شمار نقد عمر رنگ افسوسی بدست بادپیما مانده است. صائب ( از آنندراج ...

دست بادست ؛ دست به دست. بسیار نزدیک. ( آنندراج ) : ز هر شاخش که برده از صبا دست رهی باشد به گردون دست با دست. سعید اشرف ( در تعریف چنار، از آنندراج ...

دست انسانیت ؛ اضافه استعاری : بنده سرزده حیرت گشت ، از پای وجود درآمد و از دست انسانیت برون رفت. ( منشآت خاقانی چ دانشگاه ص 330 ) .

- دست ایام ؛ اضافه استعاری : سرزلف گره گیر دلارام به دست آورد و رست از دست ایام. نظامی.

دست با برکت داشتن ؛ خجسته دست و میمون و مبارک و فرخ و فرخنده و سعید و مسعود و همایون و خشنان و خوش و انوشه بودن.

دست اندر کار شدن ؛ شروع کردن. آغاز کردن.

دست اندرزدن به ؛ متمسک شدن به. استمساک کردن به. تمسک کردن به. تمسک. توسل. ( یادداشت مرحوم دهخدا ) . دست درزدن. متشبث شدن. رجوع به دست درزدن در ردیف خ ...

دست اندر کار بودن ؛ دست در کار بودن. رجوع به دست در کار بودن در همین ترکیبات شود.

دست امتحان ؛ کنایه از زورآزمائی. ( آنندراج ) . قوت آزمائی. ( ناظم الاطباء ) .

دست انداختن کسی را ؛ او را استهزا کردن. ( یادداشت مرحوم دهخدا ) . رجوع به این ترکیب در ردیف خود شود.

دست افتادن ؛ بدست افتادن. رجوع به این ترکیب در ردیف خودشود.

دست افسوس ؛ مرادف کف افسوس. ( آنندراج ) : چون نباشد گوهر دندان صدف خمیازه ایست دست افسوسی بود بی گوهر دندان صدف. صائب ( از آنندراج ) .

دست از میان برآوردن ؛ خود را ظاهر کردن. آشکارا شدن : ای هجر مردمی کن پای از میان برون نه تا وصل بی تکلف دست از میان برآرد. خاقانی.