پیشنهاد‌های دکتر احمد. ع. معینی (٢,٧٢٧)

معذرت خواه پوزش طلب عذر تقصیر خواستن وگر پیش اقبال باز آمدی کجا عذر اگر عذر ساز آمدی ✏ نظامی

عهدشکن سست پیمان پیمان گسل بدعهد چو دادم کسی را به خود زینهار نگشتم بر آن گفته زنهار خوار ✏ �نظامی�

مرد دانا مرد کاشف فرد محقق بررسی کننده خبر دادش آن مرد پنهان پژوه که شاهی ست با شوکت و با شکوه ✏ نظامی

جاسوس نفوذی جاسوس پنهانی جاسوس مخفی نهان رفته جاسوس را باز جست که تا حال او بازگوید درست ✏ �نظامی�

آسایش یافت استراحت کرد تفریح نمود یکی هفته از خرمی یافت بهر بر آسود با پهلوانان دهر ✏ �نظامی�

خاک به رنگ زعفران خاک هم رنگ زعفران چو بر اوج تبت رسید افسر ش به خنده درآمد همه لشگر ش بپرسید که این خنده از بهر چیست به جایی که بر خود بباید گریس ...

مانند زعفران به رنگ زعفران چو بر اوج تبت رسید افسر ش به خنده درآمد همه لشگر ش بپرسید که این خنده از بهر چیست به جایی که بر خود بباید گریست نمودند ...

خوش نبرد خوش پیکار همیشه پیروز نبرده جهاندار فرخ نبرد خبر ده که با فور فوران چه کرد ✏ �نظامی�

پناه گیرد پناهنده شود نیارد ز کس جز به نیکی به یاد نگردد به اندوه کس نیز شاد پناهد به ایزد به بی گاه و گاه نیفتد به بد مرد ایزد پناه ✏ �نظامی�

زرهی از جنس سنگ خارا کنایه از زرهی غیرقابل نفوذ نشستند بر تازی تیز جوش همه خاره خفتان و پولاد پوش ✏ �نظامی�

اسب عربی تندرو تازی تکاور اسبان تیزتک نشستند بر تازی تیز جوش همه خاره خفتان و پولاد پوش ✏ �نظامی�

مکان خوب جای باصفا نقطه خوش آب و هوا سکندر چو دید آن سواد بهی ز سودای هندوستان شد تهی ✏ �نظامی�

مرد بد مرد نابکار آدم پست فرومایه پناهد به ایزد به بی گاه و گاه نیفتد به بد مرد ایزد پناه ✏ �نظامی�

صبور بردبار صبرکننده فراوان شکیب است و اندک سخن گه راستی راست چون سرو بن ✏ �نظامی�

جاسوس خبرچین نیروهای مخفی خبر دادش آن مرد پنهان پژوه که شاهی ست با شوکت و با شکوه ✏ نظامی

پنهانی نهانی جاسوس خبرچین نهان رفته جاسوس را باز جست که تا حال او بازگوید درست ✏ نظامی

شاهان چین چو فارغ شد از غارت فوریان کمر بست بر کین فغفور یان ✏ �نظامی�

آخور علوفه طویله زدند آخر انگیختند به سبز آخران بر علف ریختند ✏ نظامی

عالم گیر فاتح جهان شه عالم آهنج گیتی نورد در آن خاک یک ماه کرد آبخورد ✏ نظامی

کنایه از خورشید چو خاتون یغما به خلخال زر ز خرگاه خلخ برآورد سر ✏ نظامی

پیکان دوشعبه تیر دوشعبه به مقراضهٔ تیر پهلو شکاف بسی آهو افکنده با نافهٔ ناف ✏ نظامی

اسبان راهوار اسبان تکاور جهاندار چون دید کان آب و خاک ز پوینده اسبان برآرد هلاک ✏ نظامی

رزمنده جنگنده جنگاور اهل نبرد پیکارجو رزمجو نبرده جهاندار فرخ نبرد خبر ده که با فور فوران چه کرد ✏ نظامی

تدارک کننده بسیچ کننده آماده کننده چو شد هفته و کار شد ساخته به سیچنده ازکار پرداخته ✏ نظامی

طعن زننده ای عیبجوئی ایرادگیری خربطی ناگاه از خرخانه ای سر برون آورد چون طعانه ای ✏ مولانا

شرح داد توصیف کرد وصف نمود صفت کرد از آن چار پیکر به شاه که کس را نبود آنچنان دستگاه ✏ نظامی

بیماران ناخوشان مریضان دردمندان چهارم پزشگی خردمند و چست که نالندگان را کند تندرست ✏ نظامی

غیب گو رازگشا ستاره شناس همه چیز دان سوم فیلسوفی نهانی گشای که باشد به راز فلک رهنمای ✏ نظامی

ستارگانند ستارگان هستند دهم چار چیزش که بی پنجمند به نوباوگی برتر از انجمند ✏ نظامی

واژگونه برعکس سرنگون وگر باژگونه بود داوری که شه میل دارد به کین آور ی ✏ نظامی

هنگام کینه هنگام نبرد گه کینه با شاه دارا چه کرد ز حد حبش تا بخارا چه کرد ✏ نظامی

سوزنده تر تندتر فرو گفت با او سخن های تیز گدازان تر از آتش رستخیز ✏ نظامی

خراج مالیات باژ باج ساو مخور عبرهٔ هند بی یاد من که هندوتر از توست پولاد من ✏ نظامی

تاخت و تاز کردن فرش گستردن کنایه از تدارک دیدن گر از بهر گنج آرم آنجا فریش به مغرب زر مغربی هست بیش ✏ نظامی

سر جنگ داری اهل جنگ هستی قصد نبرد داری که گر جنگ رایی برون کش سپاه که اینک رسیدم چو ابر سیاه ✏ نظامی

تنها یکه بی همراه جریده یکی قاصد تیزگام فرستاد و دادش به هندو پیام ✏ نظامی

نیکی رسان خوبی رسان گر آید به خدمت چو دیگر کسان نباشم بر او جز عنایت رسان ✏ �نظامی�

خوشتر کمی خوشتر اندکی بهتر قدری دلپذیرتر فَرَس خوشترک ران که صحرا خوش است عنان در مکش ، بارگی دلکش است ✏ �نظامی�

علاوه بر معانی ذکر شده مخفف ( از او ) هم می باشد به من ده که تا زو دوایی کنم مس خویش را کیمیایی کنم ✏ نظامی به من ده که تا زو جوانی کنم گل زرد را ...

گداخته تافته بیا ساقی آن زر بگداخته که گوگرد سُرخست ازو ساخته ✏ �نظامی�

انباشته کردی پر نمودی آگنده کردی زمین را به گنجی بینباشتی گذشتی و در خاک بگذاشتنی ✏ �نظامی�

دشمنان معاندین مخالفان خصومتگران گشته در خاک پست هنوز آن خصومت در آن خاک هست ✏ �نظامی�

آوردگاه جنگ گاه میدان گاه خصومت گهی ساخت تا نفخ صور که از سازگاری شد آن شهر دور ✏ �نظامی�

میدان گاه آوردگاه جنگ گاه چنان رایتی را به ناموس شاه برانگیختندی به ناموسگاه ✏ �نظامی�

زبان پهلوی به هرای گنجش چو بد رام کرد به پهلو زبانش هری نام کرد ✏ �نظامی�

پوشش حریر بسیار نازک به معنی غنچه تازه هم آورده شده چو گل پیچ یک روزهٔ ماه نو به خلخال یک هفته شد بر گرو ✏ �نظامی�

پوشش گل غنچه گل ز گلبام شبابهٔ زند باف دریده صبا شعر گل تا به ناف ✏ �نظامی�

نوعی نی موسیقی ز گلبام شبابهٔ زند باف دریده صبا شعر گل تا به ناف ✏ �نظامی�

می پیمودند طی می کردند به صید افکنی می نبشتند راه که هم صید خوش بود و هم صیدگاه ✏ �نظامی�

شکار کردن به نخچیر رفتن به صید افکنی می نبشتند راه که هم صید خوش بود و هم صیدگاه ✏ �نظامی�

کینه توز کینه کش کینه ای چنین فتنه ای را که شد گرم کین اگر خرده بینی بخردی مبین ✏ �نظامی�

فرماندهی جلوداری ریاست خیل به معنی گله اسب است و سرخیلی به معنی رئیس به سرخیلی فتنه بربست موی سوی تاجگاه تو آورد روی ✏ �نظامی�

نوعی پیکان تیر که بسیار پهن است و شبیه به بیلچه می باشد همان بیل زن مرد آلت شناس کند بیلکش را به بیلی قیاس ✏ �نظامی�

حمله ور مهاجم گزاینده عفریتی آشوبناک شتابنده چون اژدها بر هلاک ✏ �نظامی�

دیو آسیب رسانی کنایه از: دشمنی سرسخت دشمنی قوی گزاینده عفریتی آشوبناک شتابنده چون اژدها بر هلاک ✏ �نظامی�

آسیب رساننده اذیت کننده آزار رساننده گزاینده عفریتی آشوبناک شتابنده چون اژدها بر هلاک ✏ �نظامی�

آزار و اذیتی مزاحمتی چنان داشتم ملک را پیش و پس که آزارشی نامد از کس به کس ✏ �نظامی�

نایب وکیل جانشین مباشر که تا شاه برحل و عقدی که داشت نیابت کن خویشتن را گماشت ✏ �نظامی�

چست و چالاک رفتن سریع السیر رفتن تندروی کردن که چون خسرو از تخت کیخسروی سوی لشگر آمد به چابک روی ✏ �نظامی�

پر آشوب پر از شر و شور گزاینده عفریتی آشوبناک شتابنده چون اژدها بر هلاک ✏ �نظامی�

شهر استخر که بر آستان بوسی بارگاه ز تخت سطخرآمدم نزد شاه ✏ �نظامی�

کنایه از تاریخ دان مورخ تاریخ نگار پیر گزارندهٔ تختهٔ سالخورد چنان درکشد نقش را لاجورد ✏ �نظامی�

خانه آتشین زندگی سخت و پر از تعب کنایه از دنیا جهنم ازین آتشین خانه سخت جوش کسی جان برد کو بود سخت کوش ✏ �نظامی�

دستگاه مال و منال حکومت بدان دستگه دست شه بوسه داد به نوبتگه خویشتن رفت شاد ✏ �نظامی�

چاق ران چاق و گرد صد اشتر قوی پشت و مالیده ران عرق کرده در زیر بار گران ✏ �نظامی�

مالیده شده روکش شده چرب شده اندود شده با دهن ( روغن ) پوشیده شده یکی نصفی لعل مدهون به زر به از نار دانه چو یک نارتر ✏ نظامی از افکندنیهای دیبا ه ...

مشت ومال دهنده ماساژ دهنده کیسه کش تنی کانهمه مالش و تاب یافت به مالشگر آسایش و خواب یافت ✏ �نظامی�

تافتن گرم کردن گرم شدن فعالیت نمودن رنج کشیدن برآسوده از آن تفتن و تافتن هراس دز و رنج ره یافتن ✏ �نظامی�

می تابید فروزنده چاهی درو دید ژرف که می تافت زان چاه نوری شگرف ✏ �نظامی�

رازهای مخفی رازهای سری سبب جستن پردگیهای راز کند کار جویندگان را دراز ✏ �نظامی�

مخفی سری رازآلود سبب جستن پردگیهای راز کند کار جویندگان را دراز ✏ �نظامی�

اسطرلاب سطرلاب دوری که فرزانه ساخت برآیین آن جام شاهانه ساخت ✏ �نظامی�

استاد دانا به شاه و به فرزانهٔ اوستاد عددهای خط را گرفتند یاد ✏ �نظامی�

نبندد بسته نکند مسدود ننماید فلک تا بود نقش بند زمی مبنداد بر تو در خرمی ✏ �نظامی�

یکی از پادشاهان دوده شروانشاهان اگر شد سهی سرو شاه اخستان تو سرسبز بادی دراین گلستان ✏ �نظامی�

عیاشان خوشگذران ها تو شادی کن ار شاد خواران شدند تو با تاجی ار تاجداران شدند ✏ �نظامی�

خوشگذران ها عیاشان تو شادی کن ار شاد خواران شدند تو با تاجی ار تاجداران شدند ✏ �نظامی�

افسونگران دلربایان عشوه گران منه دل برین دل فریبان به مهر که با مهربانان نسازد سپهر ✏ �نظامی�

جاه و جلال چو آن کوکب از برج خود شد روان توئی کوکبه دار آن خسروان ✏ �نظامی�

پایگاه جایگاه مقام بارگاه شها شهریارا جهان داورا فلک پایگه مشتری پیکرا ✏ �نظامی�

در گویش شوشتری به معنی: پر و متراکم کردن لبریز نمودن فشرده کردن

کنایه از فرار کردن ترک کردن مهاجرت نمودن کفل گرد کردند گوران دشت مگر شیر از این گورگه در گذشت ✏ �نظامی�

محل گورخر کفل گرد کردند گوران دشت مگر شیر از این گورگه در گذشت ✏ �نظامی�

نگهبانان دژ مراقبین دژ عروسان ِ دز شربت آمیختند در آن شربت از لب شکر ریختند ✏ �نظامی�

هم پایه هم اندازه همراه هم شأن هم رتبه دزی دید با آسمان هم نورد نبرده کسی نام او در نبرد ✏ �نظامی�

تخت گاه پایتخت مقر حکمرانی سوی تخت خانه زمین در نَبَشت به بالا شدن ز آسمان برگذشت ✏ �نظامی�

مهارت چابکی گشاده دستی کمر بندد و چرب دستی کند به صد مهر مهمان پرستی کند ✏ �نظامی�

دژ دار نگهبان دژ فرمانده دژ فرستاد پنهان به دزدار خویش که پیش آورد برگ از اندازه بیش ✏ �نظامی�

بی جان غیر جاندار غیر زنده وز آن جام نا جانور بشنوم درودی کزین جانور بر شوم ✏ �نظامی�

پادشاه بر تخت پادشاه بنام سریر سریری ملک پاسخش داد باز که ای ختم شاهان گردن فراز ✏ �نظامی�

پالتو پوست پالتو خز وشق نیفه هایی چو برگ بهار بنفشه بر او ریخته صد هزار ✏ �نظامی�

نوعی حیوان که پوست و خزی گرانبها دارد سمور سیه روبه سرخ تیغ همان قاقم و قندز بی دریغ ✏ �نظامی�

کنایه از پادشاه کسی که تکیه بر سریر قدرت نموده صاحب سریر و تخت و بارگاه سریری خبر یافت کان تاجدار برآن تختگه کرد خواهد گذار ✏ �نظامی� سریری ز گفت ...

تخت گاه پایتخت پادشاهی فرمانروایی سریری خبر یافت کان تاجدار برآن تختگه کرد خواهد گذار ✏ �نظامی�

کنایه از بر پشت ستور خرامیدن حیوانات راه پیمودن با اسب و حیوانات بارکش زمین خسته کرد از خرام ستور گران کوه را در سرافکند شور ✏ �نظامی�

کوه بزرگ کوه سترگ کوه بلند زمین خسته کرد از خرام ستور گران کوه را در سرافکند شور ✏ �نظامی�

کنایه از سربلندی کردن و سر بر آسمان نهادن سر تاج بر زد به سفت سپهر برافراخت رایت برافروخت چهر ✏ �نظامی�

به معنی وزنده و وزیده شده و وزیدن هم بکار رفته به عزلت کمر بسته باد خزان نسیم بهاری ز هر سو وزان ✏ �نظامی�

سر بر آورده نمایان شده آشکار شده واضح شده پیدا شده فروزنده روزی چو فردوس پاک برآورده سرْ گنجِ قارون ز خاک ✏ �نظامی�

شب سیاه شب تیره شب تاریک چو روز سپید از شب زاغ رنگ برآمد چو کافور از اقصای زنگ ✏ �نظامی�

دژ قلعه فرستاد شه تا به دز تاختند از آن رهزنان دز بپرداختند خرابیش را یکسر آباد کرد دز ظلم را خانهٔ داد کرد اگر آشکارا بدی گر نهان بر آن دز شدی ت ...

قبر آرامگاه آرمستان گور همان گور خانه ز غاری گزید کز آتش در آن غار نتوان خزید ✏ �نظامی�

تاج گاه پادشاهی محل حکمرانی چو کیخسرو از ملک پرداخت رخت نهاد اندران تاج گه جام و تخت ✏ �نظامی�

داستان شب داستانهایی که شبها برای رفع خستگی بگویند تنی چند را از رقیبان راه ز بهر شب افسانه بنشاند شاه از ایشان خبر های آن کوه و دشت بپرسید و آگه ...

خستگی راه ماندگی راه فرسودگی از راه شه و لشگر از رنج ره سودگی رسیدند لختی به آسودگی ✏ �نظامی�

محکم کاران کار بلدان مستحکم کاران ز خارا تراشان احکام کار که بر کوه دانند بستن حصار ✏ �نظامی�

اهل خزران مگر ز آفت آن بیابانیان به راحت رسد کار خزرانیان بفرمود شه تا گذرگاه کوه ببندند خزرانیان هم گروه ✏ �نظامی�

پاسگاه دژ قلعه درین پاس گه رخنه هایی که هست عمارت کند تا شود سنگ بست ✏ �نظامی�

قحطی نایابی فقر و فاقه ازین روی ما را زیان ها رسد ز نان تنگی آفت به جان ها رسد ✏ �نظامی�

بریدگی خرابی آفت نقصان چو هر گه کزین سو شتاب آورند برینش درین کشت و آب آورند ✏ �نظامی�

ساکنین ساکنان حاشیه نشینان حومه نشینان نواحی نشینان آن کوهسار تظلم نمودند هنگام بار ✏ �نظامی�

که از بیم قفچاق وحشی سرشت درین مرز تخمی نیاریم کشت ✏ �نظامی�

معماری. ساختمان سازی بنا سازی عمران و آبادی در آن سنگ بسته دز اوج سای عمارت گری کرد بسیار جای ✏ �نظامی�

به هر دونفر ما به هر دوی ما خدای آهنی را به دو نیم کرد به ما هر دوان آن دو تسلیم کرد ✏ �نظامی�

به معنی افرادی که رفت و آمد میکنند هم ذکر شده است بود سال ها کز سر آیندگان ندیدم کسی جز تو ز آیندگان ✏ �نظامی�

سنجیدم اندازه گرفتم محاسبه کردم چو برسختم اندیشهٔ کار خویش همین گوشه دیدم سزاوار خویش ✏ �نظامی�

از کجا دانستی از کجا میدانی چطور فهمیدی چه دانستی ای زاهد هوشیار ؟ که اسکندرم من درین تنگ غار ؟ ✏ �نظامی�

نیکو قامت نیکو خصال فرخ همال خوش قامت بدو گفت شخصی بهی پیکری گمانم چنانست که اسکندری ✏ �نظامی�

نیکوخصال خوش قامت فرخنده صورت بدو گفت شخصی بهی پیکری گمانم چنانست که اسکندری ✏ �نظامی�

دیوان قوی دیوان تنومند دیوان سرکش عروسک زنانی چو دیوان شموس خجل گشته زان قلعه چون عروس ✏ �نظامی�

منجنیق انداز متصدیان منجنیق مباشر منجنیق عروسک زنانی چو دیوان شموس خجل گشته زان قلعه چون عروس ✏ �نظامی�

منجیق اندازان متصدیان منجنیق کاربران منجنیق عروسک زنانی چو دیوان شموس خجل گشته زان قلعه چون عروس ✏ �نظامی�

خشمگین خشمناک عصبانی غضب به خر سنگ غضبان خرابش کنند به سیلاب خون غرق آبش کنند ✏ �نظامی�

1_مفصل 2_دربند بندرگاه همان چاره دید آن خردمند شاه که بردارد آن بند از بندگاه ✏ �نظامی�

پادشاه فاتح سلطان ظفرمند حاکم پیروز اگر خواندشان داور دور گیر به رفتن نگشتند فرمان پذیر ✏ �نظامی�

کوره راهها تنگ راهها گذرگاهها به دهلیزهٔ رهگذر های سخت ز شروان چو شیران همی برد رخت ✏ �نظامی�

زاهد گوشه نشین عابدی تنها کجا زاهدی خلوتی یافتی به خلوت گه ش زود بشتافتی ✏ �نظامی�

پادشاهان حاکمان فرمانروایان سلاطین ز کشور خدایان و شه زادگان نظر بیش کردی به افتادگان ✏ �نظامی�

عبا قبا به دراعهٔ در گریزد تنش که آن درع باشد نه پیراهن ش ✏ �نظامی�

درو کردن محصول را چیدن محصول را برداشت کردن مغی ارغوان کشته بر جای جو بنفشه دروده به وقت درو ✏ �نظامی�

بجای جایگزین معوض مغی ارغوان کشته بر جای جو بنفشه دروده به وقت درو ✏ �نظامی�

چراغ و شمع روشنی پیشاپیش فرد حرکت دادن ره از شب چو روز بد اندیش بود وشاقی و شمعی روان پیش بود ✏ �نظامی�

غلامی خدمتکاری ره از شب چو روز بد اندیش بود وشاقی و شمعی روان پیش بود ✏ �نظامی�

گوشه نشینان کنایه از: افراد زاهد افراد سالک غارنشین که از گوشه داران در این گوشه کیست ؟ که بر ماتم ِ آرزو ها گریست ✏ �نظامی�

فاتحان بازکنندگان دروازه شهر ولایت گشایان گردن فراز نشستند و بردند شه را نماز ✏ �نظامی�

نوبتگاه محل اتراق محل اردو بارگاه درگاه به نوبت گه شاه نشتافتند سر از خدمت بارگه تافتند ✏ �نظامی�

کنایه از می گلگون شراب به من ده که این هر دو گم کرده ام قناعت به خوناب خم کرده ام ✏ �نظامی�

دستمزد حق زحمت بیایند و آن گنجدان بشکنند وزان گنج پا رنج خود برکنند مگر داد دولت مرا پای رنج که پایم فرو رفت ازینسان به گنج ✏ �نظامی�

نیایش گاه طاعت گاه محل عبادت یکی دیگ سنگین برافراختند به جمهور طاعت گهش ساختند ✏ �نظامی�

راه دیگر طریق دیگر مسبر دیگر ز هنجار دیگر درآمد به روم فرو ماند گنج اندر آن مرز و بوم ✏ �نظامی�

گرسنه تهیدست بی چیز دگر آنکه ناسیری آید به جنگ دو دستی زند تیغ بر بوی رنگ ✏ �نظامی�

کره گلی کره زمین چو در خاطر آمد جهانجوی را که در چنبر آرد گلین گوی را ✏ �نظامی�

دریای خزر دریاچه خزر دریای کاسپین دریای قزوین تماشای دریای خزران کنم ز جرعه بر او گوهر افشان کنم ✏ �نظامی�

گراینده به جواهر گوهر خیز ازان کان چو گوهر گرای آمدند چو گنجی روان باز جای آمدند ✏ �نظامی�

خلعت شاهی لباس هدیه شاه بپوشید نوشابه تشریف شاه چو تشریف خورشید رخشنده ماه ✏ �نظامی�

زنگوله طلایی جرس از جنس زر عماری و اشتر به هرای زر عماری کشان جمله زرین کمر ✏ �نظامی�

حمل کننده های کجاوه حاملان هودج حمالان تخت روان عماری و اشتر به هرای زر عماری کشان جمله زرین کمر ✏ �نظامی�

نوعی شیرینی شکر بوزه با نوک دندان دراز شکر خواره را کرده دندان دراز ✏ �نظامی�

نوعی شیرینی شکر بوزه با نوک دندان دراز شکر خواره را کرده دندان دراز ✏ �نظامی�

ستار نواز ستا زن برآورده بانگ سرود سرودی نوآیین تر از صد درود ✏ �نظامی�

ساحری جادوگری تردستی ز هندوستان آمده جوزنی به هر جو که زد سوخته خرمنی ✏ نظامی ز سودای او شب چو هندو زنی شده جو زنان گرد هر برزنی ✏ �نظامی�

زغال سیاه ذغال سیاه به مشکین زکال آتش لاله رنگ درافتاده چون عکس گوهر به سنگ ✏ �نظامی�

کوزه شراب ابریق می شده بلبله بلبل انجمن چو کبک دری قهقهه در دهن ✏ �نظامی�

دوزندگان پوستین پوستین دوزان دمه دَم فروگیر چون چشم گرگ شده کار گرگینه دوزان بزرگ ✏ �نظامی�

پوستین دوز دوزنده بالاپوش دمه دَم فروگیر چون چشم گرگ شده کار گرگینه دوزان بزرگ ✏ �نظامی�

کنایه از برآمدن خورشید چو شنگرف سودند بر لاجورد سمور سیه زاد روباه زرد ✏ �نظامی�

نان نرم مانند حریر حریری رقاق دو پرویزنی چو مهتاب تابنده از روشنی ✏ �نظامی�

نگهبان ها پاسبانها ز بس نوبتی های زرین نگار نمی برد ره بر در شهریار ✏ �نظامی�

شیرین رفتار و شیرین گفتار پری چهره نوشابهٔ�نوش بَهر به فال همایون برون شد ز شهر ✏ �نظامی�

حقیرانه مانند فرومایگان چو ناخوردنی آمد این سفله سنگ درو سفلگانه چه آریم چنگ ؟ ✏ �نظامی�

کنایه از: بیهوده مگوی ساز ناکوک مزن راه کج مپیمای سخن آشفته مگوی به نوشابه شه گفت کای ساده دل نوا کج مزن تا نمانی خجل ✏ �نظامی�

مربای مرغوب مصوص سرایی و ریچار نغز ز بادام و پسته برآورده مغز ✏ �نظامی�

کوهان گاو لاشه گاو ز بس کوههٔ گاو و ماهی چو کوه شده در زمین گاو و ماهی ستوه ✏ نظامی

شیرینی هایی رشته ای مانند موی مجعد اباهای نوشین عنبر سرشت خبر داده از خوردهای بهشت ✏ نظامی اباهای الوان ز صد گونه بیش به خوان های زرین نهادند پیش ...

شیرینی هایی رشته ای مانند جعد موی خوشبوی و عنبرآگین اباهای نوشین عنبر سرشت خبر داده از خوردهای بهشت ✏ نظامی اباهای الوان ز صد گونه بیش به خوان های ...

حیوان حلال گوشت اخته شده حیوان اخته پروار شده نهادند نزلی ز غایت برون ز هر بخته ای پخته از چند گون ✏ �نظامی�

صبوری بردباری صبر نمودن شکیبندگی دید درمان خویش به تسلیم دولت سرافکند پیش ✏ �نظامی�

تند خویی خشم عصبانیت چو لختی منش را بمالید گوش نشاند آتش طیرگی را ز جوش ✏ �نظامی�

چرا شاد هستی چرا خرمی بپرسیدش از مهربانان یکی که خرم چرایی و عمر اندکی ؟ ✏ �نظامی�

سنگین ترازوی همّت روان می کنم سبک سنگن خسروان می کنم ✏ �نظامی�

کهن سالی پیری انسان سالمندی ز هر سال خوردی و هر تازه ای بگیرم به قدر وی اندازه ای ✏ �نظامی�

شاهان فاتح شاهان غالب سلاطین فتح کننده کشورها بدان تا ز شاهان اقلیم گیر کند صورت هر کسی بر حریر ✏ �نظامی�

فاتح فتح کننده اقلیم کشورگشا بدان تا ز شاهان اقلیم گیر کند صورت هر کسی بر حریر ✏ �نظامی�

پافشاری کردن مداومت بر کاری نمودن مصر بودن کزین بیش بر دل فریبی مباش به ناراستی یک رکیبی مباش ✏ �نظامی�

حیله کردن نیرنگ نمودن مکر نمودن دوز و کلک بکار بردن کزین بیش بر دل فریبی مباش به ناراستی یک رکیبی مباش ✏ �نظامی�

بزرگ عظیم عالیرتبه کسیکه داعیه برتری دارد درین هم نبردی چو روباه و گرگ تو سر کوچک آیی و من سر بزرگ ✏ �نظامی�

حقیر فرمایه بی مقدار درین هم نبردی چو روباه و گرگ تو سر کوچک آیی و من سر بزرگ ✏ �نظامی�

پیروز شوم دست یابم من ار بر تو چربم به هنگام کین بوم قایم انداز روی زمین ✏ �نظامی�

دست یابنده پیروز فیروز تو آنگه که بر من شوی دست یاب زنی بیوه را داده باشی جواب ✏ �نظامی�

ترس خوف هراس بیم در او کرد باید پژوهندگی که از ما ندارد شکوهندگی ✏ �نظامی�

ترنج عنبرین بوی ترنج خوشبوی بر اورنگ شاهنشهی برنشست گرفته معنبر ترنجی به دست ✏ نظامی

محصول زمین زمین خیزهایی کز آن بوم رست به رنگ و به رونق دلاویز و چست ✏ �نظامی�

زنی بنام نوشابه که حاکم سرزمینی بنام بردع بود زنی حاکمه بود نوشابه نام همه ساله با عشرت و نوش جام ✏ �نظامی� چو از مرغ و ماهی تهی کرد جای به نوشابه ...

نام شهری خرم و آباد که بعد از ویرانی بردع نامیده شد پادشاهش زنی بنام نوشابه بردعی بود هرومش لقب بود از آغاز کار کنون بردعش خواند آموزگار ✏ �نظامی� ...

پارچه ابریشمی نرم و لطیف کنون تخت آن بارگه گشت خرد دبیقی و دیباش را باد برد ✏ �نظامی�

بیدمشک بیدمشک مشک بید از درخت عود نشان گاه کافور و گاه مشک فشان ✏ �نظامی� سوادش ز بس سبزه و مشگ بید چو باغ ارم خاصه باغ سپید ✏ �نظامی�

پارچه ابریشمین پارچه لطیف و اعلا دوالی ملک چون به نیک اختری بپوشید سیفور اسکندری ✏ �نظامی�

چست و چالاک خدمتکار خدمت گزار بفرمود تا خازن زود خیز کند پیل بالا بر او گنج ریز ✏ �نظامی�

به اندازه قامت پیل بسیار زیاد هم قد فیل بفرمود تا خازن زود خیز کند پیل بالا بر او گنج ریز ✏ �نظامی�

شتر جوان و قوی بنیه شتر نیز هم ناقه هم بیسراک شتابنده چون باد و از گرد پاک ✏ �نظامی�

پهلوان پهلوانی که لاف برابری زند اگر نیز پهلوزنی را بکشت ازو بهتری را قوی کرد پشت ✏ �نظامی�

فال نیکو زدن ز بهبود زن فال کان سود تست که به بود تو اصل بهبود تست ✏ �نظامی�

بیرون چیزی ظاهر چیزی چو شمع از درونسو جگر سوختن برونسو ز شادی برافروختن ✏ �نظامی�

خواری مذلت سقوط بلندی نمودن در افکندگی فراهم شدن در پراکندگی ✏ �نظامی�

دید مثبت نگرش خوب مبارک بود فال فرخ زدن نه بر رخ زدن بلکه شه رخ زدن ✏ �نظامی�

غم زدا بر طرف کننده غم و غصه و ناراحتی بیا ساقی آن می که محنت برست به چون من کسی ده که محنت خورست ✏ �نظامی�

غمخوار اندوه کش غصه خور بیا ساقی آن می که محنت برست به چون من کسی ده که محنت خورست ✏ �نظامی�

رخ زیبایش چهره قشنگش صورت ماهش نگارین رخش را به ناز و به نوش نوآیین دلش را به فرهنگ و هوش ✏ �نظامی�

کنایه از بدنیا آمدن نوزاد نهادند نامش پس از مهد بوس به فرمان اسکندر اسکندروس ✏ �نظامی�

کتابخانه کتب خانه پارسی هرچه بود اشارت چنان شد که آرند زود ✏ �نظامی�

کلاغ سیاه در بیت زیر کنایه از شب سیاه و شب تیره چو گردون سر طشت سیمین گشاد غُرابِ سیه خایه زرین نهاد ✏ �نظامی�

مرد کم آزار مرد بی گزند مرد آرام کم آزار شو کز همه داغ و درد کم آزار یابد کم آزار مرد ✏ �نظامی�

حیوان بار بر اسب و شتر مرکب جهاندار فرمود کآید وزیر برفتن نشست از بر بارگیر ✏ �نظامی�

کسی را نکش قاتل کسی نشو کم ِ خود نخواهی کم ِ کس مگیر ممیران کسی را و هرگز ممیر ✏ �نظامی�

بی آزار کسی که به مردم آزار نمی رساند بی گزند چه خوش داستانی زد آن هوشمند که بر ناگزاینده ناید گزند ✏ �نظامی�

باز گردی برگردی مراجعت کنی بازگشت نمایی تو نیز ار به یونان شوی باز جای پسندیده باشد به فرهنگ و رای ✏ �نظامی�

اطراف جهان دور و بر جهان اقصای عالم ببینم که در گرد آفاق چیست تواناتر از من در آفاق کیست ✏ �نظامی�

سیر و سفر گردش یکجا نماندن به گردندگی چون فلک مایلم جز آفاق گردی نخواهد دلم ✏ �نظامی�

تاریخ نگار کسی که اخبار گذشتگان را بیان کند تاریخ دان گزارش چنین کرد گویای دور که اورنگ شاهان نشد جای جور ✏ �نظامی�

مخلوقات خداوند آفرینش شده های خداوند هم از پرورش های پروردگار دگرگونه شد صورت هر نگار ✏ �نظامی�

تیزپای تیز رو سبکبال فلک ناقه را زان سبک رو کند که هر روز و شب بازیی نو کند ✏ �نظامی�

سخنرانی کردن سخن گفتن درخواست نمودن خودنمایی کردن به اندازه باشد سخن گسترید گزافه سخن را نباید شنید ✏ �نظامی�

پادشاه سلطان حاکم فرمانروا جهاندار گفت از خداوندِ گاه به اندازه قدر او گنج خواه ✏ �نظامی�

آزمودن شاه ارزش سنجی شاه برآورد کردن افکار و نظرات شاه در آن انجمن بود بسیار کس به شاه آزمایی گشاده نفس ✏ �نظامی�

نداری فقر و فاقه تهیدستی بینوایی مسکنت ز دنیا بَرَم رنگِ ناداشتی دهم باد را با چراغ آشتی ✏ نظامی چنین آمده ست از نقیبان پیر که با هیچ ناداشت کشتی ...

کاردانی کاربلدی کیاست چو دارد تنومند کار آگهی نخواهم که باشد ز کاری تهی ✏ �نظامی�

ستمدیده مورد ظلم واقع شده مظلوم ستم را ز خود دور دارم به هُش ستمکش نوازم، ستمگاره کش ✏ �نظامی�

خدا ترس پرهیزگار ندارم ز کس ترس در هیچ کار مگر زان کسی کاو بوَد ترس کار ✏ �نظامی�

افراد مفتخور افراد بیکار و تن پرور کنایه از زورگویان بپیچم سر از رایگان خوارگان مگر بی زبانان و بیچارگان ✏ �نظامی�

کنایه از: روز قیامت روز رستاخیز روز داوری بپرهیزم از روزِ عُذرآوری به پرهیزگاری کنم داوری ✏ �نظامی�

روشن تابناک پر نور ستمدیده را دادبخشی کنم شب تیرگان را درخشی کنم ✏ �نظامی�

سپاس گزار انسان شاکر کسی که سپاس گزار نیکی و احسان است که باد آفریننده ای را سپاس که کرد آفرین گوی را حق شناس ✏ �نظامی�

سپاس گزاری شکر گزاری ستایشگری که باد آفریننده ای را سپاس که کرد آفرین گوی را حق شناس ✏ �نظامی�

تهنت گفتن مبارکباد گفتن تبریک گفتن رسولان رسیدند با ساو و باج همایون کُنان شاه را تخت و تاج ✏ �نظامی�

کنایه از : جاه طلبی قدرت نمایی شجاعت تهور بزرگان بدو تهنیت ساختند بدان سر بزرگی سر افراختند ✏ �نظامی�

فکر بکر افکار با ارزش گزارندهٔ سرگذشت نخست به اندیشهٔ نغز و رای درست ✏ �نظامی�

کیمیاگری علم بدل کردن مس به طلا بگو ای سخن کیمیای تو چیست ؟ عیار ترا کیمیا ساز کیست ؟ عمل خانه دل به فرمان توست زبان خود علم دار دیوان توست ✏ �نظ ...

کیمیاگر بدل کننده بوجود آورنده بگو ای سخن کیمیای تو چیست ؟ عیار ترا کیمیا ساز کیست ؟ عمل خانه دل به فرمان توست زبان خود علم دار دیوان توست ✏ �نظ ...

فوت کن نازل کن بدم سخن ران از آن نامور خفتگان فسونی فرو دم به آشفتگان ✏ �نظامی�

نیستی نمی باشی ز ما سر برآری و با ما نئی نمایی به ما نقش و پیدا نئی ✏ �نظامی�

هر چیزی که از خانه بهم رسد مربوط به خانه اهل خانه اگر خانه خیزی، قرارت کجاست ؟ ور از در درآیی، دیارت کجاست ؟ ✏ �نظامی�

هر چیزی که از خانه بهم رسد مربوط به خانه اهل خانه اگر خانه خیزی، قرارت کجاست ؟ ور از در درآیی، دیارت کجاست ؟ ✏ �نظامی�

رسم بزرگی آئین بزرگی جهان بانوش خواند پیوسته شاه بر او داشت آیین حشمت نگاه ✏ �نظامی�

در اینجا کنایه از سرپرست مشکوی اسکندر است که تا روشنک را چو روشن چراغ بیارند با باغ پیرای باغ ✏ �نظامی�

به پیروزهٔ بوسحاقیش داد سخن بین که با بوسحاقان فتاد ✏ �نظامی�

در اینجا کنایه از ماهروی مه روی صورت چون ماه مهسا صدف بود گفتی مگر ماه چرخ درو غالیه سوده عطار کرخ ✏ �نظامی�

رود جاری برآمدن موج ز بس رود خیزان که از می رسید لب رامشان رود را می گزید ✏ نظامی ز بس رود خیزان لب رودبار نشانده ز رخسار گیتی غبار ✏ �نظامی�

در اینجا منظور از سمت منطقه خیزان درجوار سده اصفهان است ز خیزان طرف تا لب ِ زنده رود زمین زنده گشت از نوای سرود ✏ �نظامی�

زاینده رود ز خیزان طرف تا لب ِ زنده رود زمین زنده گشت از نوای سرود ✏ �نظامی�

خواننده خنیانگر سرود خوان ترانه سرا نشاندند مطرب به هر برزنی اغانی سرایی و بربط زنی ✏ �نظامی�

بیجاده گون یاقوت فام سرخ گلگون کشیدند بر طرهٔ کوی و بام شقایق نمط های بیجاده فام ✏ �نظامی�

به رنگ یاقوت سرخ فام بیجاده فام کشیدند بر طرهٔ کوی و بام شقایق نمط های بیجاده فام ✏ نظامی بیا ساقی از باده جامی بیار ز بیجاده گون گل پیامی بیار ...

نقش و نگار زدن آراستن به منسوج خوارزم و دیبای روم مطرز کنند آن همه مرز و بوم ✏ �نظامی�

خرامیدن به ناز راه رفتن راهی شدن رهسپار گشتن به درگاه خسرو خرامش کنیم به آیین پرستیش رامش کنیم ✏ �نظامی�

بنده ای برده ای نوکری کنیزی خدمت گزاری کس خانه هم خانه زادی شود به یاد آمده هم به یادی شود ✏ �نظامی�

دستبرد آسیب لطمه اگر چرخ گردان خطایی نمود بدین خانه دست آزمایی نمود ✏ �نظامی�

کنایه از زیبا رویان مه رویان نازنینان فرشته صفتان بدان سیب چهران مردم فریب همی کرد بازی چو مردم به سیب ✏ �نظامی�

ماهروی مه روی زیبا روی که تا روی مهروی دارا نزاد ببینم که دیدنش فرخنده باد ✏ �نظامی�

زیور آلات به خود بستن عروسان به زیور کشی خو کنند سر و فرق را نغز و نیکو کنند ✏ �نظامی�

در اینجا به معنی نوعی پارچه نفیس بسی نامهٔ مُهر ناکرده باز ز نیفه بسی جامهٔ دل نواز ✏ نظامی موضع گذراندن بند از شلوار پی آهو از چشمه انگیخته چو ب ...

گزارش گری کرد تاریخ نگاری نمود وقایع را ثبت کرد گزارشگر دفتر خسروان چنین کرد مهد گزارش روان ✏ �نظامی�

پر از گل کردن سرشار از گل نمودن کنایه از لبریز کردن جام از می گل آگین کند چشمهٔ قند را به شادی گزارد دمی چند را ✏ �نظامی�

چاره کردن علاج نمودن برطرف کردن درمان نمودن اگر جادوئی گر ستاره شناس ز خود مرگ را برنبندی مراس ✏ �نظامی�

افسون کننده جادو کننده مسحور کننده رام کننده به چاره گری زیرک هوشمند فسون فساینده را کرد بند ✏ �نظامی�

بلیناس داند چنین رازها که صاحب طلسم است بر سازها بلیناس را گفت شاه این خیال چگونه نماید به ما بدسگال ؟ چو آن اژدها در بلیناس دید ره آبگینه بر الماس ...

خود سوز شعله ور بدون نیاز به افزودن سوخت آتشکده ای به نام خودی سوز در آذر آبادگان در آن خطه بود آتشی سنگ بست که خواندی خودی سوزش آتش پرست ✏ نظامی

استوار محکم بنا شده از سنگ متین در آن خطه بود آتشی سنگ بست که خواندی خودی سوزش آتش پرست ✏ �نظامی�

اخلاف و پیروان هاروت فرشته مغضوب در بابل چو زهره به بابل درآمد نخست ز هاروتیان خاک آن بوم شست ✏ نظامی

روشنفکر هوشیار عاقل زیرک کاردان بر آنگونه کز چند بیدار مغز شنیدم درین شیوه گفتار نغز ✏ نظامی

کنایه از کشور گشایی لشکر کشی چو شد ملک در ملک آن ملک بخش به میدان فراخی روان کرد رخش ✏ نظامی

گلگون صورت سرخ رو روی برافروخته همان نازنینان گلنار چهر ز گلزار آتش بریدند مهر ✏ نظامی

پیشینه ای گذشته ای سابقه ای رسم و رسومی آئینی به ایران زمین از چنان پشتیی نماند آتش هیچ زردشتیی ✏ نظامی

آتشگاه آتشکده چنان بود رسم اندران روزگار که باشد در آتشگه آموزگار ✏ نظامی

قدیمی ها پیشینیان اهالی عهد قدیم پیران مسن ها درگذشتگان گزارنده داستانهای پیش چنین گوید از پیش عهدان خویش ✏ نظامی

سرپوش و درپوش دیگ و تنور و مانند اینها به ار پای ازین پایه بیرون نهم نهنبن برین دیک پر خون نهم ✏ نظامی

واژگونه کرا باشگونه بود پیرهن به حاجت بود بازگشتن به تن ✏ �نظامی�

محتاط خداترس پرهیزگار عاقبت اندیش سر از عالم ترسگاری برار بترس از کسی کو نشد ترسگار ✏ �نظامی�

محتاط بودن خداترس بودن پرهیزگاری عاقبت اندیشی سر از عالم ترسگاری برار بترس از کسی کو نشد ترسگار ✏ �نظامی�

سالمند پیر فرتوت مسن جهان پادشا چون شود دیر سال پرستنده را زو بگیرد ملال ✏ �نظامی�

چرب زبانی نرم زبانی چاپلوسی نرم گفتاری نیوشنده از گرمی شاه روم به روغن زبانی برافروخت موم ✏ �نظامی�

نشستگان جلوس کنندگان انجمن شرکت کنندگان در جلسه مشاوران دو رویه سماطین آراسته نشینندگان جمله برخاسته ✏ �نظامی�

بساط سفره دو رویه سماطین آراسته نشینندگان جمله برخاسته ✏ �نظامی�

علاوه بر معانی فوق به معنی سختن و سنجیدن و وزن کردن هم بکار میرود سریر و سراپرده و تاج و تخت نه چندانکه آنرا توانند سخت ✏ �نظامی�

احساس قدرت قوی بودن سرزنده بودن میی کز خودم پای لغزی دهد چو صبحم دماغ دو مغزی دهد ✏ �نظامی�

ازخود بیخود شدن لغزش لغزیدن میی کز خودم پای لغزی دهد چو صبحم دماغ دو مغزی دهد ✏ �نظامی�

دم فروبستن خاموش بودن ساکت بودن نظامی به خاموشکاری بسیچ به گفتار ناگفتنی در مپیچ ✏ �نظامی�

گاهی ترا گاه گاهی گهت چون فرشته بلندی دهد گهت با ددان دستبندی دهد ✏ �نظامی�

شبیه کهربا مانند کهربا زرد رنگ که رویت کند کهرباوار زرد کبودت کند جامه چون لاجورد ✏ �نظامی�

مانند کهربا زرد رنگ مکن زیر این لاجوردی بساط بدین قلعهٔ کهرباگون نشاط ✏ �نظامی�

درخواست کردن خواهش کردن چیزی خواستن شفاعت کردن چو دارا شنید این دم دل نواز به خواهشگری دیده را کرد باز ✏ �نظامی�

مخالف ناسازگار بفرمود تا آن دو سرهنگ را دو کنج زخمه خارج آهنگ را ✏ �نظامی�

زخمی خسته مجروح درخت کیانی درآمد به خاک بغلطید در خون تن زخمناک ✏ �نظامی�

ندارد کسی سوک در حربگاه نه کس جز قراکند پوشد سپاه ✏ �نظامی�

میدان جنگ میدان نبرد محل جنگ ندارد کسی سوک در حربگاه نه کس جز قراکند پوشد سپاه ✏ �نظامی�

جان بدر بردن بسلامت ماندن به جان برد خود هر کسی گشته شاد کس از کشته خود نیاورده یاد ✏ �نظامی�

فراریان افراد پشت کرده به دشمن گریزندگان را در آن رستخیز نه روی رهائی نه راه گریز ✏ �نظامی�

ز بس در دهن ناچخ انداختن نفس را نه راه برون تاختن ✏ �نظامی�

ستیزه جو جنگجو رزم آور ستیزنده از تیغ سیماب ریز چو سیماب کرده گریزا گریز ✏ �نظامی�

تیرباران سنگین گران تیر باران کنون آمدی بجای نم از ابر خون آمدی ✏ �نظامی�

در اینجا به معنی تمساح ها کروکودیل ها ز فریاد روئین خم از پشت پیل نفیر نهنگان برآمد ز نیل ✏ �نظامی�

بی خرد بی مغز در اینجا به معنی توخالی ز غریدن کوس خالی دماغ زمین لرزه افتاد در کوه و راغ ✏ �نظامی�

افراد نزدیک معتمدان افراد مورد وثوق همان استواران درگاه را کز ایشان بدی ایمنی شاه را ✏ �نظامی�

تیر اندازان افراد تیر انداز کمانداران گروهی که پرتابیان ساختشان چپ انداز شد بر چپ انداختشان ✏ �نظامی�

قلب گاه مرکز وسط جهاندار در قلبگه کرد جای درفش کیانیش بر سر به پای ✏ �نظامی�

قصد نهانی مقصد پنهانی منظور نهایی قیامت که پوشیدهٔ رای ماست بود روزی آن روز فردای ماست ✏ �نظامی�

پیروز شدیم غالب شدیم طرف مقابل را شکست دادیم بکوشیم کوشیدنی مردوار رگ جان به کوشش کنیم استوار ✏ �نظامی�

مردانه دلاورانه شجاعانه بکوشیم کوشیدنی مردوار رگ جان به کوشش کنیم استوار ✏ �نظامی�

پرخور شکم باره شکم پرست شکمو که ایرانی از رومی بیش خورد به قایم کجا ریزد اندر نبرد ✏ �نظامی�

شاه چین در اینجا کنایه از خورشید است که از خاور طلوع میکند چو گوهر برآمود زنگی به تاج شه چین فرود آمد از تخت عاج ✏ �نظامی�

دشمنان خود مخالفین خود چو در فال فیروزی خویش دید بر اعدای خود دست خود بیش دید ✏ �نظامی�

خورشید تابنده در اینجا کنایه از پادشاه: نبرید بازوی تابنده هور ولیکن شد آزرده در زیر زور ✏ �نظامی�

متحد باهم متفق به اجماع جملگی همه هم گروهه به یک سر زنند به یکبارگی بر سکندر زنند ✏ �نظامی�

صاحب دولت دولتمند دارای مال و مکنت دارای جاه و جلال چنان دید دارای دولت صواب که لشگر بجنبد چو دریای آب ✏ �نظامی�

کنار گرفتن دوری گزیدن برحذر بودن کنار کشیدن شه آزرم او به که یک سو کند کزان پهلوان پیل پهلو کند ✏ �نظامی�

کنار گرفتن دوری گزیدن برحذر بودن کنار کشیدن شه آزرم او به که یک سو کند کزان پهلوان پیل پهلو کند ✏ �نظامی�

سپاهیان رزم آوران لشکریان نبرد آزمایان ایران سپاه گرفتند بر لشگر روم راه ✏ �نظامی�

پای فشردن پافشاری کردن پایمردی نمودن استقامت کردن سر سختی کردن دگر باره از بخت امیدوار پی افشرد بر جای خویش استوار ✏ �نظامی�

پافشاری کردن مداومت نمودن استقامت کردن پایداری نمودن دگر باره از بخت امیدوار پی افشرد بر جای خویش استوار ✏ �نظامی�

عنان تافتن عقب نشینی کردن بران شد که از خصم تابد عنان رهائی دهد سینه را از سنان ✏ �نظامی�

گرویدن بسمت کسی یا چیزی رفتن روی آوردن مایل شدن به کسی یا چیزی دو دستی چنان میگرائید تیغ کزو خصم را جان نیامد دریغ به لشگر بگوید که یکبارگی گرایند ...

کناره جویی کردن برحذر بودن احتراز کردن دوری گزیدن روبرو نشدن شه آزرم او به که یک سو کند کزان پهلوان پیل پهلو کند ✏ �نظامی�

هرم نفس بخار تنفس کردن ز تاب نفس بر هوا بست میغ جهان سوخت از آتش برق تیغ ✏ �نظامی�

ایستادند قرار گرفتند مستقر شدند دو رویه ستادند بر جای جنگ نمودند بر پیش دستی درنگ ✏ �نظامی�

چوب علم چوب پرچم عمود پرچم ستون علم جامه در خون زده نجات از جهان خیمه بیرون زده ✏ �نظامی�

فتنه ها غوغا ها شغبهای آیینهٔ پیل مست همی شانه بر پشت پیلان شکست ✏ �نظامی�

کوشش کننده سعی کننده تلاش کننده ز بسیاری لشگر از هر دو جای فرو بست کوشنده را دست و پای ✏ �نظامی�

آب پنیر آبی که پس از درست کردن پنیر از شیر باقی می ماند پنیراب دادن نشاید به میش که یابد درو قطرهٔ خون خویش ✏ �نظامی�

ابراهیم به صُحْف بِراهیم ایزد شناس کزان دین کنم پیش یزدان سپاس ✏ �نظامی�

نویسنده دبیر کاتب دبیر قلمزن قلم برگرفت همه نامه در گنج گوهر گرفت ✏ �نظامی�

منصف با شرم و حیا صلح جو توانم که من با تو ای خام خوی کنم پختگی ، گردم آزرم جوی ✏ �نظامی�

فرد خام و نپخته و بی تجربه توانم که من با تو ای خام خوی کنم پختگی ، گردم آزرم جوی ✏ �نظامی�

افسر دون پایه ای افسر کم رتبه ای که باشد زبونی خراجی سری که همسر بود نا بلند افسری ✏ �نظامی�

انگار که گمان کن تصور کن فکر کن قبا کاو نه در خورد بالا بود هم انگاره دزدیده کالا بود ✏ �نظامی�

خراج گزار خراج ده مالیات پرداز کنایه از رعیت که باشد زبونی خراجی سری که همسر بود نا بلند افسری ✏ �نظامی�

بشوراند ستیزه کند حمله نماید پلنگی که ترسد ز روباه پیر بشوراد مغزش به سرسام تیر ✏ �نظامی�

عصبانی خشمگین ناراحت جهاندار دارای جوشیده مغز نشد نرم دل زان سخن های نغز ✏ نظامی

شریک همتا نه بیگانه ، گر هست فرزند و زن چو هم جامه گردد ، شود جامه کن ✏ �نظامی�

محل انجمن محل جلسه محل نشستن نشستن گاه به بیعت در آن انجمن گاه بود ز احوال پیشینه آگاه بود ✏ �نظامی� همه هم گروهه به راه آمدند سوی انجمنگاه شاه آم ...

رسن ریسمان دلو آب کشی از چاه چو گردد ز دولابهٔ نال سیر رسن بسته در گردن آید به زیر ✏ �نظامی�

گور دخمه قبر ز پیران دو چیز ست با زیب و ساز یکی در ستودان یکی در نماز ✏ �نظامی�

شبیه مانند مثل قبا کاو نه در خورد بالا بود هم انگاره دزدیده کالا بود ✏ �نظامی�

صاحب خر خرکچی خر از زین زر به که پالان کشد که تا رخت خر بنده آسان کشد ✏ �نظامی� به آب زر این نکته باید نوشت شتربان درود آنچه خر بنده کشت ✏ �نظام ...

مال داری توانگری سرمایه داری تهی دست کاو مایه داری کند چو لنگی است کاو راهواری کند ✏ �نظامی�

بی زور ناتوان ضعیف سست کم توان سگ کیست روباه نا زور مند که شیر ژیان را رساند گزند ✏ �نظامی�

نرمی سستی زبونی بیچارگی که در من چه نرم آهنی دیده ای که پولاد او را پسندیده ای ✏ �نظامی�

خوش مغز روش بین روشنفکر عاقبت بین شه از پند آن پیر پالوده مغز هراسان شد از کار آن پای لغز ✏ �نظامی�

دشمنی خصومت جنگ عداوت کین خواستن چو با کژدمی گرم کینی کنی مبین خردش ار خرده بینی کنی ✏ �نظامی�

استر سرکشی حیوان ( اسب الاغ و قاطر ) و گورخر سرکشی اگر سهم شیری بیفتد ز شیر حَرون اَستری مغزش آرد به زیر ✏ �نظامی�

هیبت شیر ابهت شیر اگر سهم شیری بیفتد ز شیر حَرون اَستری مغزش آرد به زیر ✏ �نظامی�

اجداد درگذشته من نیای درگذشته من گذشته نیای من از عهد پیش چنین گفت با من در اندرز خویش ✏ �نظامی�

اخبار گذشتگان اخبار پیشینیان به تخمه در از زنگه شاوران سری بود نامی ز نام آوران فریبرز نامی که از فر و برز تن جوشنش بود و بازوی گرز به بیعت در آن ...

از نژاد از تخمه از نسل از نوادگان از دودمان به تخمه در از زنگه شاوران سری بود نامی ز نام آوران فریبرز نامی که از فر و برز تن جوشنش بود و بازوی گرز ...

شاکی دادخواه مظلوم ستمدیده چو فریاد را در گلو بست راه گلو بسته به مرد فریاد خواه ✏ �نظامی�

زبون بیچاره اسبر دربند زندانی از این گربه گون خاک تا چندچند به شیری توان کردنش گرگ بند ✏ �نظامی�

راهی شدن حرکت کردن عنان اسب را رها کردن عزم نمودن عنان تاب شد شاه پیروز جنگ میان بسته بر کین بدخواه تنگ ✏ �نظامی�

طلب راهنمایی راهنمایی خواستن طلب مشورت کردن رای زنی نمودن نظرخواهی بر این ختم شد رخصت رهنمون که شه پیشدستی نیارد به خون ✏ �نظامی�

روشنفکران کارآگهان متفکران کار بلدها افراد فکور نشستند بیدار مغز ان روم به مهر ملک نرم کردند موم ✏ �نظامی�

هوشیار باهوش آگاه متفکر زرنگ جهان دیده پیرانِ بیدار هوش چو گفتار گوینده کردند گوش ✏ �نظامی�

به معنی پوستین و پالتو و روانداز هم بکار رفته است میفکن کول گرچه خوار آیدت که هنگام سرما به کار آیدت ✏ �نظامی�

محل اتراق محل سکونت محل اقامت به بازی نپیماید این راه را نگه دارد از دزد بُنه گاه را ✏ �نظامی�

جام قدح کاسه ابریق بیا ساقی آن راوق روح بخش به کام دلم درفشان چون درخش ✏ �نظامی�

اسفند اسپند پس آنگه قفیزی سپندان خرد به پاداش کنجد به قاصد سپرد ✏ �نظامی�

اسفندهای ریز دانه های اسپند پس آنگه قفیزی سپندان خرد به پاداش کنجد به قاصد سپرد ✏ �نظامی�

بی حساب زیاد فراوان یکی گوی و چوگان به قاصد سپرد قفیزی پر از کنجد ناشمرد ✏ �نظامی�

هم نبرد حریف سکندر نه گر خود بود کوه قاف که باشد که من باشمش هم مصاف ؟ ✏ �نظامی�

کسی که سکه و زر و سیم ندارد کنایه از نو کیسه و کسی که قدرت و پایگاهی ندارد که بی سکه ای را چه یارا بود که هم سکهٔ نام دارا بود ✏ �نظامی�

برابر هم مقدار همتراز هم شان که بی سکه ای را چه یارا بود که هم سکهٔ نام دارا بود ✏ �نظامی�

بی چیز بی مقدار بدون قدرت که بی سکه ای را چه یارا بود که هم سکهٔ نام دارا بود ✏ �نظامی�

شورش ایجاد نکن بر انگیخته نکن باعث خشم نشو مشوران به خودکامی ایام را قلم درکش اندیشهٔ خام را ✏ �نظامی�

امان یافته گان اسیران دربندان کسی که ارمغانی دهد طوق و تاج چو زنهاریان چون فرستد خراج ✏ �نظامی�

هماوردی حریف بودن دشمنی بر آنم میاور که عزم آورم به هم پنجه ای با تو رزم آورم ✏ �نظامی�

گنجینه در آن گوهرین گنج بن ناپدید بدی خایهٔ زر خدای آفرید ✏ �نظامی�

بی فایده بیهوده مضر بدرد نخور که را در خرد رای باشد بلند نگوید سخن های نا سودمند ✏ �نظامی�

طی طریق کرده راه پیموده چنان دید در قاصد راه سنج که از جوش دل مغزش آمد به رنج ✏ �نظامی�

باز داشتی پس گرفتی ندادی امتناع کردی که چون بود کز گوهر و طوق و تاج ز درگاه ما واگرفتی خراج ✏ �نظامی�

پادشاهی خجسته فرمانروایی فرخنده سکندر جهانجو ی فرخ سریر نشسته چو بر چرخ بدر منیر ✏ �نظامی�

گورا نوشین شیرین درخشان شده می چو روشن درخش قدح شکر افشان و می نوش بخش ✏ �نظامی�

آذرخش روشن آذرخش پرنور درخشان شده می چو روشن درخش قدح شکر افشان و می نوش بخش ✏ �نظامی�

خردمند با خرد حکیم حکیمان هشیار دل پیش او خردمند مونس خرد خویش او ✏ �نظامی�

به مقصود خود نرسید به هدف نایل نشد پیروزی بدست نیامد چو افروختندش غرض برنخاست در و پیکر خود ندیدند راست ✏ �نظامی�

طلب حلیت حلالی خواستن حلیت خواستن

مترسک سر جالیز هم گفته میشود. در گویش شوشتری از اصطلاح چوب باقله هم به همین منظور استفاده میشود

پرسش کننده سئوال کننده بپرسید پرسندهٔ نغز فال که چون می نماید سرانجام حال؟ ✏ �نظامی�

سئوال کنندگان پرسش گران که پرسندگان زو به آواز خویش خبر باز جستندی از راز خویش ✏ �نظامی�

بلند رفیع سترگ شنیدم که بود اندر آن خاره کوه مقرنس یکی طاق گردون شکوه ✏ �نظامی�

کمر بستن اهتمام نمودن قصد کردن مهیا شدن کمربند ایرانیان سست کرد به ایران گرفتن کمر چست کرد ✏ �نظامی�

کشور گشایی تصرف کردن کشورها از آنجا که روز جوانیش بود تمنای کشور ستانیش بود ✏ �نظامی�

گه گاه گاه گاه گاهی اوقات بعضی وقتها چو بیرون جهم گه گه از کنج باغ ترنجی به دستم چو روشن چراغ ✏ �نظامی�

شنوگان مستمعین چو من بلبلی را بود ناگزیر کز این گوش گیران شوم گوشه گیر ✏ �نظامی�