[ویکی فقه] این نوشتار در مورد حقوق و احکام برادر مانند دوستی، محرمیت، حاجب بودن از ارث، غذا خوردن از خانه برادر می باشد.
از جمله حقوق برادر بر برادر و خواهر ارتباط داشتن با اوست که قرآن به صورتی کلی و در قالب دستور به برقراری پیوند با همه خویشاوندان بدان توصیه کرده است: «والَّذینَ یَصِلونَ ما اَمَرَ اللّهُ بِهِ اَن یوصَلَ...... اُولئِکَ لَهُم عُقبَی الدّار». مقصود از برقراری پیوند در این آیه ارتباط با خویشاوندان دانسته شده است. از دیدگاه قرآن، رابطه دوستی و محبت میان دو برادر مستحکم ترین رابطه است، به گونه ای که قرآن در آیه ۱۲ حجرات غیبت کردن را به مثابه خوردن گوشت برادر مرده دانسته و در آیه ای دیگر این رابطه را الگویی برای ارتباط همه مؤمنان معرفی کرده است:«اِنَّمَا المُؤمِنونَ اِخوَةٌ فَاَصلِحوا بَینَ اَخَوَیکُم...». البته پیوند کامل و تمام عیار با برادر، ویژه برادر مؤمن است و در صورت کافر بودن برادر، دوستی با او جایز نیست:«یاَیُّهَا الَّذینَ ءامَنوا لا تَتَّخِذُوا ءاباءَکُم واِخونَکُم اَولِیاءَ اِنِ استَحَبُّوا الکُفرَ عَلَی الاِیمنِ ومَن یَتَوَلَّهُم مِنکُم فَاُولئِکَ هُمُ الظّلِمون قُل اِن کانَ ءاباؤُکُم و اَبناؤُکُم و اِخونُکُم...». این آیات درباره حاطب بن ابی بلتعه نازل گردید که به سبب پیوند دوستی با برادر کافر خود و دیگر خویشاوندانش در نامه ای برای قریش خبرچینی کرد. قول دیگر این است که این آیات درباره آن دسته از مسلمانان نازل شد که به سبب دوستی و محبت برادران و دیگر خویشاوندان خود از هجرت به مدینه خودداری کردند. البته مراد از دوستی مذموم در این آیه، دوستی در امر دین و یاری کردن آنان به گونه زیانبار برای دین و اعتقادات است و بیش تر مربوط به برادران و خویشاوندان کافری است که با اسلام دشمنی داشته، کافر محارب محسوب شوند، چنان که در آیه ای دیگر قرآن ترک دوستی با چنین افرادی را از صفات مؤمنان حقیقی شمرده و به آنان وعده پاداش اخروی داده است:«لا تَجِدُ قَوما یُؤمِنونَ بِاللّهِ والیَومِ الأخِرِ یوادّونَ مَن حادَّ اللّهَ ورَسولَهُ ولَو کانوا ءاباءَهُم اَو اَبناءَهُم اَو اِخونَهُم اَو عَشیرَتَهُم اُولئِکَ... یُدخِلُهُم جَنّات تَجری مِن تَحتِهَا الاَنهارُ خالِدینَ فیها...» اما به تصریح روایات و گفته فقیهان، پیوند خانوادگی و احسان کردن به برادر و دیگر خویشاوندان کافر در صورتی که برای دین زیانبار نباشد اشکالی ندارد.
محرمیت برادر
آشکار کردن زینت خواهر در برابر برادر جایز است:«و قُل لِلمُؤمِناتِ... لا یُبدینَ زینَتَهُنَّ اِلاّ لِبُعولَتِهِنَّ... اَو اِخونِهِنَّ...» همچنین قرآن در آیه ۱۵۳ احزاب زنان پیامبر را به رعایت حجاب توصیه کرده و در ادامه این امر را در برابر گروهی از مردان از جمله برادران لازم ندانسته است:«لا جُناحَ عَلَیهِنَّ فی... اِخونِهِنَّ...». از این آیات استفاده می شود که در مقابل، برادر نیز می تواند بدون قصد لذت به خواهر و زینتهای او نگاه کند ؛ اما در این که آشکار کردن چه زینتهایی از خواهر در برابر برادر و نگاه وی به این زینتها جایز است آرای متفاوتی میان فقیهان مطرح است؛ به نظر فقیهان شیعه و بسیاری از فقیهان اهل سنت مقصود زینتهای باطن و مواضع آن به جز عورتین است. ( => تزیین)همچنین ازدواج برادر با خواهر نسبی و رضاعی خود حرام است:«حُرِّمَت عَلَیکُم... اَخَوتُکُم... و اَخَوتُکُم مِنَ الرَّضاعَةِ...». از این آیه برمی آید که در مقابل، بر خواهر نیز ازدواج با برادر نسبی و رضاعی خود حرام است. در مورد برادر یا خواهر رضاعی میان این که آنان با هم از مادر شیر خورده یا یکی با فرزند قبلی مادر و دیگری با فرزند بعدی او شیر خورده باشد تفاوتی نیست و در همه موارد ازدواج حرام است ؛ همچنین آیه فوق افزون بر حرمت عقد و آمیزش هر نوع بهره گیری جنسی از یکدیگر و حتی تملک را شامل است. این حرمت نیز دائمی است؛ نه موقت.
ارث بردن برادر
برادر در طبقه دوم وارثان و پس از طبقه نخست یعنی فرزندان و پدر و مادر میّت قرار دارد: بنابراین در صورتی ارث می برد که میت وارثی در طبقه اوّل نداشته باشد «... و هُوَ یَرِثُها اِن لَم یَکُن لَها ولَدٌ...». این نکته از آیات «... واولُوا الاَرحامِ بَعضُهُم اَولی بِبَعض فی کِتابِ اللّهِ...» که برخی از خویشاوندان را در ارث بردن، بر دیگران مقدم دانسته نیز استفاده می شود. با فقدان وارث طبقه اول، در صورتی که برادرِ میت، برادرِ پدری و مادری یا برادر پدری میت باشد و میت برادر و خواهر دیگری نداشته باشد همه اموال میت را به ارث می برد: «... اِنِ امرُؤٌا هَلَکَ لَیسَ لَهُ وَلَدٌ ولَهُ اُختٌ فَلَها نِصفُ ما تَرَکَ و هُوَ یَرِثُها اِن لَم یَکُن لَها ولَدٌ...» اما اگر برادر پدری و مادری خواهر یا خواهران پدر و مادری نیز داشته باشد در این صورت هر برادر دو برابر سهم هر خواهر ارث می برد :«... و اِن کانوا اِخوَةً رِجالاً و نِساءً فَلِلذَّکَرِ مِثلُ حَظِّ الاُنثَیَینِ...» و اگر میت یک برادر یا خواهر مادری داشته باشد هریک یک ششم مال میت را به ارث خواهند برد :«... و اِن کانَ رَجُلٌ یورَثُ کَلالَةً اَوِ امرَاَةٌ ولَهُ اَخٌ اَو اُختٌ فَلِکُلِّ واحِد مِنهُمَا السُّدُسُ...» و در صورتی که برادر و خواهر مادری بیش از یک نفر باشند همگی به طور مجموع یک سوم مال را به ارث خواهند برد :«... فَاِن کَانوا اَکثَرَ مِن ذلِکَ فَهُم شُرَکاءُ فِی الثّلُثِ...». کلاله به معانی گوناگون از جمله، غیر از فرزند و پدر ، میت، وارث و میراث تفسیر شده است؛ ولی امامیه با توجه به روایات اهل بیت (علیهم السلام) آن را برادر و خواهر میت می دانند. همه این سهام در صورتی به برادر می رسد که میت وصیت یا دَیْنی زیانبار نداشته باشد:«... مِن بَعدِ وصِیَّة یوصی بِها اَو دَین غَیرَ مُضارّ...».
حاجب بودن برادر از ارث
...
از جمله حقوق برادر بر برادر و خواهر ارتباط داشتن با اوست که قرآن به صورتی کلی و در قالب دستور به برقراری پیوند با همه خویشاوندان بدان توصیه کرده است: «والَّذینَ یَصِلونَ ما اَمَرَ اللّهُ بِهِ اَن یوصَلَ...... اُولئِکَ لَهُم عُقبَی الدّار». مقصود از برقراری پیوند در این آیه ارتباط با خویشاوندان دانسته شده است. از دیدگاه قرآن، رابطه دوستی و محبت میان دو برادر مستحکم ترین رابطه است، به گونه ای که قرآن در آیه ۱۲ حجرات غیبت کردن را به مثابه خوردن گوشت برادر مرده دانسته و در آیه ای دیگر این رابطه را الگویی برای ارتباط همه مؤمنان معرفی کرده است:«اِنَّمَا المُؤمِنونَ اِخوَةٌ فَاَصلِحوا بَینَ اَخَوَیکُم...». البته پیوند کامل و تمام عیار با برادر، ویژه برادر مؤمن است و در صورت کافر بودن برادر، دوستی با او جایز نیست:«یاَیُّهَا الَّذینَ ءامَنوا لا تَتَّخِذُوا ءاباءَکُم واِخونَکُم اَولِیاءَ اِنِ استَحَبُّوا الکُفرَ عَلَی الاِیمنِ ومَن یَتَوَلَّهُم مِنکُم فَاُولئِکَ هُمُ الظّلِمون قُل اِن کانَ ءاباؤُکُم و اَبناؤُکُم و اِخونُکُم...». این آیات درباره حاطب بن ابی بلتعه نازل گردید که به سبب پیوند دوستی با برادر کافر خود و دیگر خویشاوندانش در نامه ای برای قریش خبرچینی کرد. قول دیگر این است که این آیات درباره آن دسته از مسلمانان نازل شد که به سبب دوستی و محبت برادران و دیگر خویشاوندان خود از هجرت به مدینه خودداری کردند. البته مراد از دوستی مذموم در این آیه، دوستی در امر دین و یاری کردن آنان به گونه زیانبار برای دین و اعتقادات است و بیش تر مربوط به برادران و خویشاوندان کافری است که با اسلام دشمنی داشته، کافر محارب محسوب شوند، چنان که در آیه ای دیگر قرآن ترک دوستی با چنین افرادی را از صفات مؤمنان حقیقی شمرده و به آنان وعده پاداش اخروی داده است:«لا تَجِدُ قَوما یُؤمِنونَ بِاللّهِ والیَومِ الأخِرِ یوادّونَ مَن حادَّ اللّهَ ورَسولَهُ ولَو کانوا ءاباءَهُم اَو اَبناءَهُم اَو اِخونَهُم اَو عَشیرَتَهُم اُولئِکَ... یُدخِلُهُم جَنّات تَجری مِن تَحتِهَا الاَنهارُ خالِدینَ فیها...» اما به تصریح روایات و گفته فقیهان، پیوند خانوادگی و احسان کردن به برادر و دیگر خویشاوندان کافر در صورتی که برای دین زیانبار نباشد اشکالی ندارد.
محرمیت برادر
آشکار کردن زینت خواهر در برابر برادر جایز است:«و قُل لِلمُؤمِناتِ... لا یُبدینَ زینَتَهُنَّ اِلاّ لِبُعولَتِهِنَّ... اَو اِخونِهِنَّ...» همچنین قرآن در آیه ۱۵۳ احزاب زنان پیامبر را به رعایت حجاب توصیه کرده و در ادامه این امر را در برابر گروهی از مردان از جمله برادران لازم ندانسته است:«لا جُناحَ عَلَیهِنَّ فی... اِخونِهِنَّ...». از این آیات استفاده می شود که در مقابل، برادر نیز می تواند بدون قصد لذت به خواهر و زینتهای او نگاه کند ؛ اما در این که آشکار کردن چه زینتهایی از خواهر در برابر برادر و نگاه وی به این زینتها جایز است آرای متفاوتی میان فقیهان مطرح است؛ به نظر فقیهان شیعه و بسیاری از فقیهان اهل سنت مقصود زینتهای باطن و مواضع آن به جز عورتین است. ( => تزیین)همچنین ازدواج برادر با خواهر نسبی و رضاعی خود حرام است:«حُرِّمَت عَلَیکُم... اَخَوتُکُم... و اَخَوتُکُم مِنَ الرَّضاعَةِ...». از این آیه برمی آید که در مقابل، بر خواهر نیز ازدواج با برادر نسبی و رضاعی خود حرام است. در مورد برادر یا خواهر رضاعی میان این که آنان با هم از مادر شیر خورده یا یکی با فرزند قبلی مادر و دیگری با فرزند بعدی او شیر خورده باشد تفاوتی نیست و در همه موارد ازدواج حرام است ؛ همچنین آیه فوق افزون بر حرمت عقد و آمیزش هر نوع بهره گیری جنسی از یکدیگر و حتی تملک را شامل است. این حرمت نیز دائمی است؛ نه موقت.
ارث بردن برادر
برادر در طبقه دوم وارثان و پس از طبقه نخست یعنی فرزندان و پدر و مادر میّت قرار دارد: بنابراین در صورتی ارث می برد که میت وارثی در طبقه اوّل نداشته باشد «... و هُوَ یَرِثُها اِن لَم یَکُن لَها ولَدٌ...». این نکته از آیات «... واولُوا الاَرحامِ بَعضُهُم اَولی بِبَعض فی کِتابِ اللّهِ...» که برخی از خویشاوندان را در ارث بردن، بر دیگران مقدم دانسته نیز استفاده می شود. با فقدان وارث طبقه اول، در صورتی که برادرِ میت، برادرِ پدری و مادری یا برادر پدری میت باشد و میت برادر و خواهر دیگری نداشته باشد همه اموال میت را به ارث می برد: «... اِنِ امرُؤٌا هَلَکَ لَیسَ لَهُ وَلَدٌ ولَهُ اُختٌ فَلَها نِصفُ ما تَرَکَ و هُوَ یَرِثُها اِن لَم یَکُن لَها ولَدٌ...» اما اگر برادر پدری و مادری خواهر یا خواهران پدر و مادری نیز داشته باشد در این صورت هر برادر دو برابر سهم هر خواهر ارث می برد :«... و اِن کانوا اِخوَةً رِجالاً و نِساءً فَلِلذَّکَرِ مِثلُ حَظِّ الاُنثَیَینِ...» و اگر میت یک برادر یا خواهر مادری داشته باشد هریک یک ششم مال میت را به ارث خواهند برد :«... و اِن کانَ رَجُلٌ یورَثُ کَلالَةً اَوِ امرَاَةٌ ولَهُ اَخٌ اَو اُختٌ فَلِکُلِّ واحِد مِنهُمَا السُّدُسُ...» و در صورتی که برادر و خواهر مادری بیش از یک نفر باشند همگی به طور مجموع یک سوم مال را به ارث خواهند برد :«... فَاِن کَانوا اَکثَرَ مِن ذلِکَ فَهُم شُرَکاءُ فِی الثّلُثِ...». کلاله به معانی گوناگون از جمله، غیر از فرزند و پدر ، میت، وارث و میراث تفسیر شده است؛ ولی امامیه با توجه به روایات اهل بیت (علیهم السلام) آن را برادر و خواهر میت می دانند. همه این سهام در صورتی به برادر می رسد که میت وصیت یا دَیْنی زیانبار نداشته باشد:«... مِن بَعدِ وصِیَّة یوصی بِها اَو دَین غَیرَ مُضارّ...».
حاجب بودن برادر از ارث
...
wikifeqh: حقوق_برادر