[ویکی فقه] حضرت علی (علیه السّلام) در سیزده رجب سال سی ام عام الفیل در خانه کعبه متولد شد. نام مادرش فاطمه بنت اسد و پدرش ابوطالب نام داشت، آن حضرت در بیست و یکم ماه رمضان المبارک در سال چهل هجری در شهر کوفه به شهادت رسیده و در نجف به خاک سپرده شد.
دوران کودکی علی (علیه السّلام) در دامان پیامبر گرامی اسلام و خانه ایشان سپری گشت. مورخان در این زمینه می نویسند: «یک سال قحطی بزرگی در مکه رخ دد، در آن زمان ابوطالب عمری پیامبر دارای عائله زیاد و هزینه سنگین بود. پیامبر به عموی خود عباس پیشنهاد کرد که برای بهتر شدن اوضاع مالی ابوطالب هر کدام فرزندی از وی را تحت تکفل بگیرند؛ عباس با موافقت ابوطالب، جعفر را به نزد خود برد و پیامبر نیز حضرت علی را به خانه خودش برد. حضرت علی (علیه السّلام) در خانه پیامبر بود تا اینکه، حضرت به نبوت مبعوث شد و علی (علیه السّلام) او را تصدیق و از او پیروی کرد.» خود آن حضرت درمورد آن دوران می فرماید: «.... من همچون بچه ای که به دنبال مادرش می رود همه جا همراه او می رفتم، هر روز یکی از فضائل اخلاقی خود را به من تعلیم می کرد و دستور می داد که از آن پیروی کنم.» در کتب صحاح اهل سنت روایت شده که وقتی جبرئیل برای نخستین بار بر پیامبر نازل گردید و او را به مقام رسالت مفتخر ساخت، علی (علیه السّلام) در کنار پیامبر اسلام بود» یکی دیگر از مفاخر حضرت اینست که اولین مرد مسلمان است؛ و تواریخ شیعی بالاجماع و تواریخ اهل سنت نیز در بسیاری از منابع خود این مطلب را تصریح نموده اند. پیش از همه خود پیامبر اکرم به پیشقدم بودن علی (علیه السّلام) اشاره می کند، که در میان جمعی از یاران خود فرمود:«نخستین کسی که در روز رستاخیز با من در کنار حوض ملاقات می کند پیشقدمترین شما در اسلام، علی بن ابیطالب است» دیگر اینکه پیامبر اسلام در مهمانی بستگان خود که تمامی آنها را به اسلام دعوت کرد، کسی جز علی (علیه السّلام) دعوتش را اجابت ننمود؛ که پس از سه بار اعلام حمایت علی (علیه السّلام) از پیامبر، حضرت دست خود را بر دست علی زد و دو جمله تاریخی خود را در مجلس بزرگان بنی هاشم فرمود:«هان ای خویشاوندان و بستگان من! علی برادر و وصی و خلیفۀ من در میان شماست» از مفاخر علی (علیه السّلام) نمی توان در یک مقاله کوتاه سخنی گفت، لکن به اختصار به برخی از آنها اشاره می شود.آیه ۲۰۷ سورۀ مبارکه بقره «و من الناس من یشری نفسه ابتغاء مرضات الله والله رؤوف بالعباد؛ بعضی از مردم با ایمان، جان خود را برای کسب خشنودی خدا می فروشند و خداوند نسبت به بندگانش مهربان است».که عموم مفسران از جمله مفسران اهل سنت قائلند که این آیه دربارۀ فداکاری بزرگ علی (علیه السّلام) در لیلة المبیت (آن شبی که بجای پیامبر، علی (علیه السّلام) خوابید تا حضرت به مدینه هجرت کنند) نازل شده است.
امام علی بعد از هجرت
یکی از افتخارات حضرت علی (علیه السّلام) این بود که عقد اخوت او با پیامبر گرامی اسلام بود. پیوند برادری از اصول اجتماعی آئین اسلام است. پیامبر پس از ورود به مدینه دستور داد تا بین مهاجران و انصار، پیمان برادری بوجود آید، البته هر دو نفری که با هم برادر می شدند، از نظر کمالات و فضیلت شبیه هم بودند، پس از آنکه برای هر کدام برادری تعیین کردند، علی (علیه السّلام) که تنها مانده بود با چشمانی اشکبار به حضرت عرض کرد:«بین من و کسی برادری برقرار نکردی! »حضرت رسول فرمودند:«تو برادر من در دو جهان هستی.» این موضوع میزان فضیلت علی (علیه السّلام) را به خوبی نمایان می کند.علی (علیه السّلام) در بیست و شش غزوه همراه پیامبر بود و فقط در غزوۀ تبوک که بیم آن می رفت، منافقان در غیاب پیامبر در مدینه توطئه کنند، حضرت علی (علیه السّلام) به دستور پیامبر در مدینه ماند. در جنگ بدر که در سال دوم هجرت رخ داد، علی (علیه السّلام) در جنگ تن به تن با ولید، دائی معاویه روبرو شد و بلافاصله وی را از پای درآورد. سپس به کمک همرزم خود عبیده رفت و عتبه که جد معاویه بود را نیز به هلاکت رساند. مرحوم شیخ مفید، نام سی و شش تن از کشتگان مشرک جنگ بدر را می نویسد: «راویان شیعه و سنی به اتفاق نوشته اند که این عده را علی بن ابیطالب (علیه السّلام) شخصا کشته است، به جز کسانی که در مورد قاتل آنان اختلاف است و یا علی در کشتن آنان با دیگران شرکت داشته است.»، در جنگ احد نیز که در سال سوم رخ داد حضرت علی (علیه السّلام) تمامی پرچمداران قریش را که از قبیله بنی عبدالدار و معروف به شجاعت بودند، به هلاکت رساند، یکی از مورخین می گوید:«کسی که پرچمداران قریش را شکست داد علی (علیه السّلام) بود... پیامبر اسلام گروهی از مشرکین را مشاهده کرد که عازم حمله بودند به علی (علیه السّلام) دستور داد به آنان حمله کند، علی (علیه السّلام) نیز با حمله به آنان و کشتن چند تن، موجبات متفرق شدن آنان را فراهم کرد، باز گروهی دیگر آمدند و علی (علیه السّلام) مجدد به دستور پیامبر به آنان حمله کرد. در این هنگام فرشته وحی به پیامبر عرض کرد:«این نهایت فداکاری است که علی (علیه السّلام) از خود نشان می دهد».رسول خدا فرمود:«او از من است و من هم از او هستم».در این هنگام صدائی از آسمان شنیدند که می گفت:«لاسیف الا ذوالفقار ولافتی الا علی» «هیچ شمشیری جز ذوالفقار و هیچ جوانمردی جز علی نیست»در جنگ خندق نیز علی (علیه السّلام) با جنگاور عرب "عمرو بن عبدود" مبارزه کرد و او را از پای درآورد، پیامبر اسلام در مورد علی (علیه السّلام) می فرماید:«لمبارزة علی بن ابیطالب لعمرو بن عبدود یوم الخندق افضل من اعمال امتی الی یوم القیامه»«همانا مبارزه علی (علیه السّلام) با عمرو بن عبدود در روز (جنگ) خندق برتر از اعمال امت من تا روز قیامت است». جمله پیامبر در مورد علی (علیه السّلام) در جنگ خیبر نیز که فرماندهان اعزامی حضرت، موفق به فتح برخی از قلعه ها نشده بودند، از دیگر افتخارات علی (علیه السّلام) است؛«فردا این پرچم را بدست کسی خواهم داد که خداوند این دژ را بدست او می گشاید، کسی که خدا و رسول خدا را دوست می دارد و خدا و رسولش نیز او را دوست می دارند».
امام علی بعد از وفات پیامبر
پس از رحلت رسول خدا، با اینکه در حجة الوداع علی (علیه السّلام) بعنوان خلیفه معرفی شده بود و جمله معروف:«من کنت مولاه فهذا علی مولاه»را تمامی مردم شنیده بودند. از دور علی (علیه السّلام) پراکنده شدند و بیست و پنج سال حضرت، خانه نشین شد. و در این مدت علی (علیه السّلام) به تصریح خودش برای حفظ اسلام و محکم شدن پایه های دین سکوت کرد. بعد از آن زمان طولانی و تاریک، مردم مجددا به حضرت روی آوردند، لیکن پس از قبول خلافت با بی مهری یاران و کینه توزی دشمنان خود مواجه شدند و چهار سال و چند ماه حکومت خود را با جنگ و سختی سپری نمودند و بالآخره در شب نوزدهم رمضان المبارک سال چهل هجری بدست یکی از خوارج بنام "عبدالرحمان بن ملجم مرادی" ضربت خورده و در بیست و یکم همان ماه به شهادت رسیدند.
دوران کودکی علی (علیه السّلام) در دامان پیامبر گرامی اسلام و خانه ایشان سپری گشت. مورخان در این زمینه می نویسند: «یک سال قحطی بزرگی در مکه رخ دد، در آن زمان ابوطالب عمری پیامبر دارای عائله زیاد و هزینه سنگین بود. پیامبر به عموی خود عباس پیشنهاد کرد که برای بهتر شدن اوضاع مالی ابوطالب هر کدام فرزندی از وی را تحت تکفل بگیرند؛ عباس با موافقت ابوطالب، جعفر را به نزد خود برد و پیامبر نیز حضرت علی را به خانه خودش برد. حضرت علی (علیه السّلام) در خانه پیامبر بود تا اینکه، حضرت به نبوت مبعوث شد و علی (علیه السّلام) او را تصدیق و از او پیروی کرد.» خود آن حضرت درمورد آن دوران می فرماید: «.... من همچون بچه ای که به دنبال مادرش می رود همه جا همراه او می رفتم، هر روز یکی از فضائل اخلاقی خود را به من تعلیم می کرد و دستور می داد که از آن پیروی کنم.» در کتب صحاح اهل سنت روایت شده که وقتی جبرئیل برای نخستین بار بر پیامبر نازل گردید و او را به مقام رسالت مفتخر ساخت، علی (علیه السّلام) در کنار پیامبر اسلام بود» یکی دیگر از مفاخر حضرت اینست که اولین مرد مسلمان است؛ و تواریخ شیعی بالاجماع و تواریخ اهل سنت نیز در بسیاری از منابع خود این مطلب را تصریح نموده اند. پیش از همه خود پیامبر اکرم به پیشقدم بودن علی (علیه السّلام) اشاره می کند، که در میان جمعی از یاران خود فرمود:«نخستین کسی که در روز رستاخیز با من در کنار حوض ملاقات می کند پیشقدمترین شما در اسلام، علی بن ابیطالب است» دیگر اینکه پیامبر اسلام در مهمانی بستگان خود که تمامی آنها را به اسلام دعوت کرد، کسی جز علی (علیه السّلام) دعوتش را اجابت ننمود؛ که پس از سه بار اعلام حمایت علی (علیه السّلام) از پیامبر، حضرت دست خود را بر دست علی زد و دو جمله تاریخی خود را در مجلس بزرگان بنی هاشم فرمود:«هان ای خویشاوندان و بستگان من! علی برادر و وصی و خلیفۀ من در میان شماست» از مفاخر علی (علیه السّلام) نمی توان در یک مقاله کوتاه سخنی گفت، لکن به اختصار به برخی از آنها اشاره می شود.آیه ۲۰۷ سورۀ مبارکه بقره «و من الناس من یشری نفسه ابتغاء مرضات الله والله رؤوف بالعباد؛ بعضی از مردم با ایمان، جان خود را برای کسب خشنودی خدا می فروشند و خداوند نسبت به بندگانش مهربان است».که عموم مفسران از جمله مفسران اهل سنت قائلند که این آیه دربارۀ فداکاری بزرگ علی (علیه السّلام) در لیلة المبیت (آن شبی که بجای پیامبر، علی (علیه السّلام) خوابید تا حضرت به مدینه هجرت کنند) نازل شده است.
امام علی بعد از هجرت
یکی از افتخارات حضرت علی (علیه السّلام) این بود که عقد اخوت او با پیامبر گرامی اسلام بود. پیوند برادری از اصول اجتماعی آئین اسلام است. پیامبر پس از ورود به مدینه دستور داد تا بین مهاجران و انصار، پیمان برادری بوجود آید، البته هر دو نفری که با هم برادر می شدند، از نظر کمالات و فضیلت شبیه هم بودند، پس از آنکه برای هر کدام برادری تعیین کردند، علی (علیه السّلام) که تنها مانده بود با چشمانی اشکبار به حضرت عرض کرد:«بین من و کسی برادری برقرار نکردی! »حضرت رسول فرمودند:«تو برادر من در دو جهان هستی.» این موضوع میزان فضیلت علی (علیه السّلام) را به خوبی نمایان می کند.علی (علیه السّلام) در بیست و شش غزوه همراه پیامبر بود و فقط در غزوۀ تبوک که بیم آن می رفت، منافقان در غیاب پیامبر در مدینه توطئه کنند، حضرت علی (علیه السّلام) به دستور پیامبر در مدینه ماند. در جنگ بدر که در سال دوم هجرت رخ داد، علی (علیه السّلام) در جنگ تن به تن با ولید، دائی معاویه روبرو شد و بلافاصله وی را از پای درآورد. سپس به کمک همرزم خود عبیده رفت و عتبه که جد معاویه بود را نیز به هلاکت رساند. مرحوم شیخ مفید، نام سی و شش تن از کشتگان مشرک جنگ بدر را می نویسد: «راویان شیعه و سنی به اتفاق نوشته اند که این عده را علی بن ابیطالب (علیه السّلام) شخصا کشته است، به جز کسانی که در مورد قاتل آنان اختلاف است و یا علی در کشتن آنان با دیگران شرکت داشته است.»، در جنگ احد نیز که در سال سوم رخ داد حضرت علی (علیه السّلام) تمامی پرچمداران قریش را که از قبیله بنی عبدالدار و معروف به شجاعت بودند، به هلاکت رساند، یکی از مورخین می گوید:«کسی که پرچمداران قریش را شکست داد علی (علیه السّلام) بود... پیامبر اسلام گروهی از مشرکین را مشاهده کرد که عازم حمله بودند به علی (علیه السّلام) دستور داد به آنان حمله کند، علی (علیه السّلام) نیز با حمله به آنان و کشتن چند تن، موجبات متفرق شدن آنان را فراهم کرد، باز گروهی دیگر آمدند و علی (علیه السّلام) مجدد به دستور پیامبر به آنان حمله کرد. در این هنگام فرشته وحی به پیامبر عرض کرد:«این نهایت فداکاری است که علی (علیه السّلام) از خود نشان می دهد».رسول خدا فرمود:«او از من است و من هم از او هستم».در این هنگام صدائی از آسمان شنیدند که می گفت:«لاسیف الا ذوالفقار ولافتی الا علی» «هیچ شمشیری جز ذوالفقار و هیچ جوانمردی جز علی نیست»در جنگ خندق نیز علی (علیه السّلام) با جنگاور عرب "عمرو بن عبدود" مبارزه کرد و او را از پای درآورد، پیامبر اسلام در مورد علی (علیه السّلام) می فرماید:«لمبارزة علی بن ابیطالب لعمرو بن عبدود یوم الخندق افضل من اعمال امتی الی یوم القیامه»«همانا مبارزه علی (علیه السّلام) با عمرو بن عبدود در روز (جنگ) خندق برتر از اعمال امت من تا روز قیامت است». جمله پیامبر در مورد علی (علیه السّلام) در جنگ خیبر نیز که فرماندهان اعزامی حضرت، موفق به فتح برخی از قلعه ها نشده بودند، از دیگر افتخارات علی (علیه السّلام) است؛«فردا این پرچم را بدست کسی خواهم داد که خداوند این دژ را بدست او می گشاید، کسی که خدا و رسول خدا را دوست می دارد و خدا و رسولش نیز او را دوست می دارند».
امام علی بعد از وفات پیامبر
پس از رحلت رسول خدا، با اینکه در حجة الوداع علی (علیه السّلام) بعنوان خلیفه معرفی شده بود و جمله معروف:«من کنت مولاه فهذا علی مولاه»را تمامی مردم شنیده بودند. از دور علی (علیه السّلام) پراکنده شدند و بیست و پنج سال حضرت، خانه نشین شد. و در این مدت علی (علیه السّلام) به تصریح خودش برای حفظ اسلام و محکم شدن پایه های دین سکوت کرد. بعد از آن زمان طولانی و تاریک، مردم مجددا به حضرت روی آوردند، لیکن پس از قبول خلافت با بی مهری یاران و کینه توزی دشمنان خود مواجه شدند و چهار سال و چند ماه حکومت خود را با جنگ و سختی سپری نمودند و بالآخره در شب نوزدهم رمضان المبارک سال چهل هجری بدست یکی از خوارج بنام "عبدالرحمان بن ملجم مرادی" ضربت خورده و در بیست و یکم همان ماه به شهادت رسیدند.
wikifeqh: میلاد_حضرت_علی