موارد وجوب زکات

[ویکی فقه] موارد وجوب زکات
در تمامی واجبات مالی اسلام : جزیه ، خراج ، نذورات ، فیء و... خمس و زکات از جایگاه واهمیت خاصی برخوردارند. آن دو، بویژه خمس مهم ترین بخش از بودجه مالی نظام اسلامی را تشکیل می دهند.از دیرباز، در خمس و زکات، مسائلی، چون: موارد وجوب ، موارد مصرف، نصاب و شرایط وجوب، زمان وچگونگی وجوب و... را فقیهان، در کتاب ها و رساله های فقهی خود، به شرح و بسط، از آن سخن گفته اند. از این میان، آنچه ما، در این نوشتار بدان خواهیم پرداخت، منابع خمس و زکات و چیزها و مواردی است که این دو واجب مالی بدان ها بسته می شوند. بررسی این که آن ها بر چه مال هایی واجب می شوند؟ برهمه مال ها یا بر موارد مشخص؟ در گونه دوم آیا اشیای زکوی و جاهای مشخص شده، برای هر یک از خمس و زکات، پایدارند، یا ناپایدار، یا می شود اگر موارد یاد شده بس نبود، بر اساس شرایط و معیارها و مصلحت سنجی حاکم اسلامی ، به جاها وچیزهای دیگری نیز گسترانده شوند.برای پاسخ به این پرسش ها بایسته است، منابع و موارد وجوب هریک از خمس و زکات را جداگانه به بوته بررسی نهیم.در آغاز، تصویری کلی از موارد وجوب زکات، برابر آنچه در کتاب های فقهی آمده است، نشان می دهیم، تا چهارچوب بحث ، روشن شود، آن گاه، به بحث و بررسی مسائل به میان آمده و پاسخ به پرسش هایی که یاد آور شدیم، می پردازیم:
موارد وجوب خمس
در کتاب های فقهی منابع این واجب مهم مالی را هفت چیز نوشته اند که عبارتند از:۱. مال ها و ثروت هایی که در جنگ با کافران متجاوز، آنان که هیچ پیمانی با مسلمانان ندارند و در پناه حکومت اسلامی نمی زیند، یا گردن کشان علیه حاکم اسلامی و... به دست می آید اگر با اذن امام انجام گرفته باشد.۲. معدن های طلا ، نقره ، آهن ، سرب ، مس ، روی ، گوگرد و... اگر آنچه استخراج شده، بیست دینار باشد.۳. گنج ها و دفینه هایی که از دل زمین به دست می آیند، اگر بیش از بیست دینار باشد.۴. آنچه غواصان از ژرفای دریاها بیرون می آوردند: مروارید ، مرجان و... اگر ارزش آن به یک دینار برسد.۵. مال حلال آمیخته به حرام . اگر اندازه حرام، روشن نباشد و مالک آن هم معلوم نباشد.۶. زمینی که کافر ذمی از مسلمان بخرد.۷. سودهای کسب ها . درآمدهای انسان در طول سال ، از داد وستد ، کشاورزی، دامداری، صنعت و...گروهی از فقها (مال حلال مخلوط به حرام) و (زمینی را که کافر ذمی از مسلمان بخرد) از موارد خمس نیاورده اند و پنج مورد از موارد هفت گانه را ذکر کرده اند.در وجوب خمس به چیزهایی که یاد شد، اختلافی نیست و همه فقهای شیعه آن را پذیرفته اند. علمای اهل سنت ، در اصل وجوب و تشریع با فقهای شیعه هماهنگی دارند، ولی آنان، خمس را ویژه غنائم جنگی می دانند و دیگر موارد هفت گانه را از سرچشمه های خمس، نمی شناسند. البته آنان نیز، در معدن ها و گنج ها، بایستگی پرداخت خمس را پذیرفته اند. ولی نه از باب خمس، بلکه از باب زکات. اینان براین باورند که در گنج ها و معادن زکات است واندازه آن هم یک پنجم.
تعلقات وجوب زکات
بنابر نظر مشهور بین فقیهان، زکات، برنُه چیز واجب است. در غلات : گندم ، جو ، خرما و کشمش . در دام ها: گوسفند ، شتر و گاو . در نقدینگی: طلا و نقره .
زمان تعلق زکات غلات
...

[ویکی اهل البیت] زکات مال در سه مورد واجب است:
زکات موارد فوق در صورتی واجب می شود که به مقدار مشخصی (حد نصاب) برسد؛ یعنی اگر محصولِ به دست آمده یا تعدادِ دام، یا وزن سکه ها از حد نصاب کمتر باشد، زکات ندارد.
تمام غلات چهارگانه، یک نصاب(آن مقدار از مال که زکات بر آن واجب است) دارد که 207/847 کیلوگرم است. بنابراین، اگر محصول به دست آمده از این مقدار کمتر باشد، زکات ندارد. مقدار زکات غلات به چگونگی آبیاری آن ها بستگی دارد و از این نظر می توان آن ها را به سه دسته تقسیم کرد:
نصاب طلا 15 مثقال و نصاب نقره 105 مثقال است و زکات هر دو، 140 می باشد.