ایران

[ویکی فقه] ایران هجدهمین کشور جهان از نظر وسعت است و مساحت آن یک میلیون و ۶۴۸ هزار و ۱۹۵ کیلومترمربع است. ایران در خاورمیانه و منطقه اوراسیا از موقعیتی استراتژیک و خاصی برخوردار است و همواره به عنوان پل ارتباطی شرق و غرب مورد توجه بوده است، چنانکه در روزگاران کهن بخش مهمی از جاده مبادلاتی و تاریخی ابریشم از ایران عبور می کرده است.
استان آذربایجان شرقیاستان آذربایجان غربیاستان اردبیلاستان اصفهاناستان ایلاماستان بوشهراستان تهراناستان چهارمحال و بختیاریاستان خراسان جنوبیاستان خراسان شمالیاستان خراسان رضویاستان خوزستاناستان زنجاناستان سمناناستان سیستان و بلوچستاناستان فارساستان قزویناستان قماستان کردستاناستان کرماناستان کرمانشاهاستان گلستاناستان گیلاناستان لرستاناستان مازندراناستان مرکزیاستان هرمزگاناستان همداناستان یزد
همسایه ها
ایران از شمال با کشورهای ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، و ارمنستان و دریای مازندران، از جنوب با خلیج فارس، و دریای عمان، از غرب با کشورهای عراق و ترکیه و از شرق با پاکستان و افغانستان همسایه است. رده های این صفحه : ایران شناسی | جغرافیای اسلامی | جمهوری های اسلامی | کشورهای آسیا | کشورهای فارسی زبان

[ویکی شیعه] ایران با نام رسمی جمهوری اسلامی ایران و به پایتختی تهران، کشوری با پیشینه تاریخی کهن در جنوب غربی آسیا است. اکثریت جمعیت ایران شیعیان اثناعشری اند. ایران از قدیمی ترین مناطق شیعی است که از سده های نخستین اسلام، مهد تشیع بوده است. با تشکیل حکومت صفویان، اولین کشور مستقل شیعه امامیه در این سرزمین پدید آمد. وجود حرم امام رضا (ع) و امامزادگان فراوان، حوزه های علمیه شیعی در شهرهای مختلف، شهرهای مهم شیعه نشین و عالمان دینی و مراجع تقلید امامیه، از دلایل اهمیت ایران در جهان اسلام و همچنین در میان شیعیان جهان است.
ایران کشوری در جنوب غربی آسیا با ۱٬۶۴۸٬۱۹۵ کیلومتر مربع وسعت، و جمعیت ۷۷٬۱۸۹٬۶۶۹ نفری بر پایه سرشماری سال ۱۳۹۲ ش است. پایتخت، بزرگترین شهر و مرکز سیاسی و اداری ایران، تهران است.
ایران با ۱۵ کشور همسایه خود، مرزی حدود ۸۷۵۵ کیلومتر دارد:

[ویکی اهل البیت] ایران کشور پهناوری در جنوب غربی آسیا است که نزدیک 1648000 کیلومتر مربع پهناوری دارد. نام ایران یادآوری کوچ مردمانی با نام آریایی به این سرزمین است که پیش از آن ها نیز مردمانی با تمدنی باشکوه در آن می زیستند. ایران در کشورهای غربی به سرزمین پارس (Persia) نیز شناخته می شود که یادآور نامی است که یونانی ها به امپراتوری شکوهمند هخامنشیان (مردمانی از تبار پارس ) داده بودند. این کشور پس از انقلاب سال 1357 خورشیدی (1979 میلادی) به نام جمهوری اسلامی ایران خوانده می شود.
مرزهای ایران طی تاریخ دراز این کشور بارها تغییر یافته است. ایران در زمان امپراتوری پارس ها (هخامنشیان) از رود سند در پاکستان تا نیل در مصر و بخش هایی از لیبی در شمال آفریقا و همچنین بخش هایی از ترکیه و دیگر سرزمین های ساحل شرقی مدیترانه را در بر می گرفت. در دوره های پس از هخامنشیان نیز گاه بر پهناوری امپراتوری ایران افزوده می شد و گاه بخشی از آن بدست دیگران می افتاد. اکنون بسیاری از آن سرزمین ها خود کشوری شده اند و همسایگان کنونی ایران به شمار می آیند و عبارتند از: ترکمنستان، آذربایجان و ارمنستان در شمال؛ افغانستان و پاکستان در شرق؛ ترکیه و عراق در غرب.
ایران کنونی از جنوب به خلیج فارس و دریای عمان می رسد و جزیره های خارک، کیش، لاوان، هندورابی، ابوموسی، سیری، قشم، هرمز، لارک، هنگام، تنب کوچک، تنب بزرگ و چند جزیره ی کوچک دیگر از خاک آن به شمار می آیند.
زبان اصلی مردم ایران فارسی (پارسی) است، اما به زبان های ترکی، کردی، بلوچی، عربی و لری و لهجه های گوناگون نیز سخن گفته می شود.
دین باستانی ایرانیان زردشتی بوده است، اما ایرانیان پس از فتح ایران توسط اعراب مسلمان در مدت قرون اندکی بدون اعمال زور و فشار خارجی قابل توجهی از طرف فاتحان به اسلام گرویدند.
اکنون بیش تر مردم ایران مسلمان و و بیش از 90 درصد آنان پیرو مذهب شیعه دوازده امامی هستند. مسلمانان سنی مذهب بیش تر در استان های کردستان، گلستان، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان ساکن هستند. اقلیت های مسیحی، یهودی و زردشتی نیز با آرامش کنار هم میهنان مسلمان خود زندگی می کنند و نمایندگانی در مجلس شورای اسلامی دارند. مشهد و قم دو شهر مذهبی اصلی هستند.
مشهد که مرکز استان خراسان رضوی است، بارگاه مقدس امام رضا علیه السلام، هشتمین پیشوای شیعیان را در خود جای داده است. بارگاه مقدس فاطمه معصومه سلام الله علیها، خواهر امام رضا علیه السلام، در شهر قم است. شهر قم مرکز پژوهش های دینی نیز هست و حوزه علمیه قم یکی از دیرین ترین مرکزهای دینی و آموزشی ایران است.
تهران پایتخت کشور ایران است که در دامنه ی جنوبی رشته کوه البرز و در 120 کیلومتری دریای خزر جای دارد. بیش تر مرکزهای اقتصادی، علمی و فرهنگی ایران در این شهر جای گرفته اند و شاهراه های اصلی کشور از این شهر به مرکز استان ها کشیده شده اند. در 320 کیلومتری جنوب تهران، به شهر اصفهان می رسیم که بناهای تاریخی زیبا و باشکوهش گردشگران زیادی را به آن سو می کشاند.

[ویکی حج] ایران: کشوری مسلمان نشین در خاورمیانه است. ایران کشوری است با مساحت 1648195 کیلومتر مربع که بخش بیشتر فلات ایران را در بر گرفته است. امروزه کشور ایران از شمال با جمهوری آذربایجان و ارمنستان و ترکمنستان، در شرق با افغانستان و پاکستان، و در غرب با ترکیه و عراق مرز زمینی دارد. مذهب رسمی آن تشیع و زبان رسمی اش فارسی است. مرزهای سیاسی ایران در طول تاریخ تغییرهای فراوان به خود دیده است. حکومت های ایران گاه تنها بخشی از فلات ایران را زیر سلطه داشتند و گاه مرزهای قدرتشان تا بیرون از فلات ایران کشیده می شد. مرزهای سیاسی امروزین ایران در سده نوزدهم م. و پس از جدا شدن برخی سرزمین ها از آن در شمال و شرق و غرب شکل گرفته است. ایران از بزرگ ترین کشورهای اسلامی است و مردم آن در طول تاریخ اسلام، بسیاری از جمعیت حج گزار را تشکیل داده اند و روابط سیاسی و اقتصادی و فرهنگی آنان با حرمین در تحولات مکه و مدینه تاثیر فراوان داشته است. اکنون هر سال بیش از صد هزار تن از این کشور برای حج به حرمین سفر می کنند. در این مقاله از موضوعات مختلفی در مورد ایران بحث شده است که ازجمله آنها این موضوعاتند: تاریخ و جغرافیای ایران (ایران باستان؛ ایران اسلامی)؛ روابط سیاسی ایران و حرمین و تاثیر آن بر حج گزاری ایرانیان (پیش از اسلام؛ از ورود اسلام تا حمله مغول؛ دوران ایلخانان؛ دوران فترت پس از ایلخانان؛ دوران صفویه؛ دوران افشاریه؛ دوران قاجار؛ دوران پهلوی؛ دوران انقلاب اسلامی)؛ راه های حج ایرانیان (راه عراق؛ راه احساء؛ راه شام؛ راه دریایی جنوب ایران؛ راه استانبول؛ راه دریایی از بیروت؛ راه هوایی)؛ حج گزاری ایرانیان؛ شیوه ها و آداب (سازما ن دهی حج درگذشته؛ سازما ن دهی حج در دوران معاصر؛ آداب و رسوم حج ایرانیان)؛ مشکلات مذهبی ایرانیان در حج؛ ایرانیان و آبادانی حرمین؛ نگاشته های ایرانیان درباره حج و حرمین؛ مجاورت ایرانیان در حرمین؛ تاریخ و جغرافیای ایران.
درباره ریشه و معنای واژه ایران، دیدگاه های گوناگون وجود دارد که بر پایه مشهور ترین آن ها، این واژه برگرفته از نام قوم آریایی و به معنای سرزمین آریاییان است. آریاییان که یکی از شاخه های مردم هند و اروپایی ساکن در ایران ویج بودند، در هزاره دوم پیش از میلاد، مهاجرت خود را به ایران آغاز کردند و در طول سده ها بر ساکنان بومی این سرزمین غلبه یافتند.پیش از ورود آریاییان، ایران تاریخی کهن را پشت سر نهاده، سکونتگاه اقوام گوناگون و تمدن هایی همچون عیلامی و کاسی در غرب این سرزمین بود.
در سده هفتم پیش از میلاد مسیح، یک شاخه از قوم آریایی با نام مادها نخستین حکومت آریایی را در شمال و شمال غرب ایران به پایتختی همدان (هگمتان) تشکیل دادند. حکومت مادها در دوران هووخشتره (633-585ق. م.) به اوج قدرت رسید و توانست پادشاهی آشور در شمال عراق امروزی را به سال 610ق. م از میان بردارد و بخش هایی از شمال بین النهرین و آسیای صغیر را تصرف کند.هم زمان با مادها، شاخه ای دیگر از آریایی ها با نام پارس ها در جنوب ایران، شوش، ساکن شدند و حکومتی مستقل تشکیل دادند.

موقعیت. کشور ایران در آسیای غربی و در شمال خلیج فارس جای دارد. از شمال به ارمنستان، جمهوری آذربایجان، دریای خزر و ترکمنستان؛ از شرق به ترکمنستان، افغانستان، و پاکستان؛ از جنوب به دریای عمان، تنگۀ هرمز، و خلیج فارس؛ و از غرب به عراق و ترکیه محدود می شود. مساحت ایران ۱,۶۴۸,۵۵۴ کیلومتر مربع و شهر تهران پایتخت آن است.سیمای طبیعی. سرزمین ایران که بخش اصلی فلات مرتفع ایران را تشکیل می دهد. از نظر وسعت هفدهمین کشور جهان است و بعد از عربستان سعودی دومین کشور پهناور خاورمیانه به شمار می آید. طول مرزهای آن ۷,۸۲۰ کیلومتر است که ۴,۱۱۰ کیلومتر آن را مرز خشکی و ۴,۶۱۰ کیلومتر را مرز دریایی و رودخانه تشکیل می دهد. ۵۵ درصد از پهنۀ کشور را کوه های بلند فرا گرفته و ۴۵ درصد دیگر را دشت های وسیع، جلگه های پهناور، دریاچه های متعدد، و شوره زار تشکیل داده است. رشته کوه های البرز، با درازای ۹۵۰ کیلومتر و ارتفاع میانگین ۳,۵۰۰ متر، همراه با کوه های شمال خراسان، دیوارۀ شمالی فلات ایران را تشکیل می دهند و بلندترین نقطۀ کشور، با نام آتشفشان خاموش دماوند، با ارتفاع ۵,۶۷۱ متر، و نیز علم کوه، با ارتفاع ۴,۶۵۰ متر، در بخش مرکزی آن جای دارند. گرانکوه زاگرس با درازای ۱,۴۰۰ کیلومتر و ارتفاع متوسط ۳هزار متر و نیز کوه های بشاگرد سراسر نواحی غربی، جنوب غربی، و جنوبی کشور را فراگرفته و قلّه های دنا با ارتفاع ۴,۴۰۹ متر؛ زردکوه، با ارتفاع ۴,۲۲۵ متر؛ و اُشترانکوه، با ارتفاع ۴,۰۵۰ متر، مرتفع ترین نقاط آن محسوب می شوند. رشته کوه های شمالی را کوه های پراکنده و ناپیوستۀ شرقی، که تا نواحی جنوب شرقی کشور امتداد دارند، به دیوارۀ جنوبی فلات ایران پیوند می دهند و آتشفشان تفتان، با ارتفاع ۳,۹۴۱ متر، بلندترین قلۀ آن ها به شمار می آید. درونبوم کشور با رشته های مرکزی که درازای آن به ۱,۴۶۰ کیلومتر می رسد، به دو نیمۀ شمال شرقی و جنوب غربی تقسیم می شود. نیمۀ شمال شرقی را دشت های عظیمِ کویر لوت، با وسعت ۹۵,۸۰۰ کیلومتر مربع، و دشت کویر، با وسعت ۹۷,۹۴۵ کیلومتر مربع فراگرفته که با کوه های ناپیوسته ای چون کوه نای بند، با ارتفاع ۳,۰۰۹ متر، ازهم جدا شده اند. نیمۀ جنوب غربی را نیز جلگه ها و دشت های پراکندۀ کوچک و بزرگی تشکیل داده است که تا کوه پایه های زاگرس گسترده اند. رشته ارتفاعات سه گانۀ کشور در شمال غربی به هم می پیوندند و فلات مرتفع آذربایجان را تشکیل می دهند که آتشفشان های سهند، با ارتفاع ۳,۷۰۷ متر، و سبلان، با ارتفاع ۴,۸۱۱ متر، مرتفع ترین نقاط آن محسوب می شوند. دنبالۀ جنوب شرقی رشته کوه های مرکزی و ارتفاعات جنوبی در استان کرمان به هم می پیوندند و فلات مرتفع کرمان را پدید می آورند که ارتفاع آن در کوه هزار به ۴,۴۶۵ متر و در کوه لاله زار به ۴,۳۵۱ متر می رسد. رودخانه هایی که از کوه های البرز سرچشمه می گیرند کوتاه، پرشیب، و خروشان اند. رودهای شمالی به دریای خزر می ریزند و رودهای جنوبی به سوی نواحی پست دشت کویر روان می شوند. رودخانه های گرگان، هراز، چالوس، جاجرود، و کرج و بسیاری دیگر از این کوهستان سرچشمه می گیرند و بزرگ ترین و پرآب ترین رودخانه های ایران از کوه های زاگرس سرازیر می شوند و کارون، (۸۹۰ کیلومتر)؛ سفیدرود، (۷۶۵ کیلومتر)؛ کرخه، (۷۵۵ کیلومتر)؛ دز، زاینده رود، قمرود، و رود زهره در این گروه قرار دارند. علاوه بر رودهای مزبور رودخانه های ارس، هری رود، و هلمند (هیرمند) که از موقعیت مرزی ممتازی برخوردارند، از کشورهای ترکیه و افغانستان سرچشمه می گیرند. دریاچه های ارومیه، بختگان، فامور، پریشان، و هامون صابری و شوره زارها و باتلاق های متعددی که از گوشه و کنار این سرزمین دیده می شوند از دریای پهناور تتیس از روزگار بس دور به جای مانده اند. ایران به ۳۰ استان تقسیم می شود و تهران، اصفهان، تبریز، مشهد، شیراز، اهواز، همدان، رشت، اراک، یزد، کرمان، کرمانشاه، سنندج، ارومیه، ساری و زاهدان از مهم ترین شهرهای آن به شمار می روند. ایران در خلیج فارس و تنگۀ هرمز دارای جزایری است که قشم، کیش، هرمز، ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک، هنگام، لارک، لاوان و خارک و چند جزیره و جزیرک دیگر از آن جمله اند. دامنه های شمالی البرز به جلگه های ساحلی بسیار حاصل خیز و زیبای دریای خزر منتهی می شود و جلگۀ پهناور و زرخیز خوزستان در دامنه های جنوب غربی کوه های زاگرس جای دارد. به جز بخش های شمالی البرز و جلگه های ساحلی دریای خزر و نیز آذربایجان و نواحی شمال و شمال غربی زاگرس، دیگر نواحی ایران جزء خشک ترین و کم بارش ترین نواحی جهان است. همین امر ایرانیان را از دیرگاه به اندیشۀ حفر قنات و ایجاد چاه های متعدد و استفاده از آب های زیرزمینی و کشاورزی دیم واداشته است که طول بعضی از رشته قنات ها گاه به ۵۰ کیلومتر می رسد. ارتفاعات البرز و زاگرس در تابستان معتدل مایل به سرد و خشک و در زمستان سرد، پربرف، و یخبندان است. نواحی درونبومی ایران دارای تابستان های گرم و خشک و زمستان های سرد و نسبتاً بارانی است و نواحی جنوبی و مشرف به خلیج فارس و دریای عمان تابستان های بسیار گرم و خشک و زمستان های معتدل و مطلوب دارد. میانگین دمای شهر تهران در دی ماه۲.۲ درجۀ سانتی گراد و در تیرماه۲۹.۴ درجۀ سانتی گراد است، و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۲۴۶ میلی متر می رسد. پوشش گیاهی بخش های شمالی البرز و کرانه های دریای خزر از درختانی چون راش، بلوط و دیگر درختان برگ ریز و مخروطی تشکیل شده، و پوشش نواحی شمالی و شمال غربی و مرکزی ارتفاعات زاگرس را درختان بلوط و کُنار پدید آورده است و پیرامون کویرهای مرکزی را نیز گیاهانی مانند طاق و گز و امثال آن فرا گرفته است. برای جلوگیری از بیابان زایی و مهار شن های روان جنگل های مصنوعی وسیع ایجاد شده که روند توسعۀ آن همچنان ادامه دارد. حیات وحش ایران متنوع است و پستان دارانی چون خرس، پلنگ، یوزپلنگ، گرگ، روباه، شغال، آهو، کل، خرگوش، گورخر، انواع خزنده و پرندگان گوناگون را شامل می شود.
اقتصاد. اقتصاد ایران سالیان متمادی فقط به نفت وابسته بوده است. تلاش در زمینۀ بهبود وضع اقتصادی کشور در دهه های اخیر تا حد بسیاری ضعف های اقتصاد تک محصولی را جبران کرده است. ایران کلّاً سرزمینی اقتصادی است و کوهستان های وسیع آن محیط مناسبی برای پرورش دام و احشام است. سواحل دریای خزر و استان های شمالی و غربی و نیز استان خوزستان و فارسِ غربی و کوه پایه های البرز و زاگرس و سواحل رودخانه های قمرود، زاینده رود، هلیل رود و امثال آن از مهم ترین نواحی کشاورزی ایران محسوب می شوند و غلّات، برنج، چای، توتون و تنباکو، مرکّبات، انواع میوه، خرما، زیتون، چغندر قند، پنبه، صیفی جات، زعفران، محصولات جالیزی، پسته، خشکبار، لبنیات، و گوشت مرغ و ماهی ازجمله فرآورده های کشاورزی ایران محسوب می شوند. ایران از نظر منابع زیرزمینی غنی است و وفور ذخایر نفتی، این کشور را در ردیف پنجمین کشور تولید کنندۀ نفت جهان قرار داده است. افزون بر منابع نفت و گاز، مس، آهن، زغال، کرومیت، منگنز، گوگرد، نمک، خاک سرخ، فیروزه، سنگ های ساختمانی، طلا و نقره و اورانیوم نیز از دیگر منابع زیرزمینی کشور محسوب می شوند. صنعت ایران مراحل جوانی را طی می کند، ولی پیشرفت هایی که در این زمینه صورت گرفته شایان توجه است. خودروسازی، ماشین سازی، لوله سازی، صنایع آلومینیوم، آهن و فولاد، فرش، منسوجات، پوشاک، کفش، کاغذ، پتروشیمی، واگن سازی، کشتی سازی، فرآورده های لبنی، مواد غذایی و شیشه و کریستال ازجمله فعالیت های صنتعی کشور به شمار می آیند. تولید الکتریسیتۀ کشور به ۱۰۵میلیارد کیلووات ساعت می رسد و سرانۀ مصرفی آن ۱,۵۹۹ کیلووات ساعت است. ایران از نظر تولید گاز طبیعی بعد از روسیه در ردیف دوم جهان قرار دارد و ذخیرۀ گاز طبیعی آن ۲۳هزار میلیارد متر مکعب و تولید روزانۀ آن ۵۵هزار متر مکعب است. ذخیرۀ نفت خام کشور نیز حدود ۹۰میلیارد بشکه و تولید روزانۀ آن حدود۳.۷میلیون بشکه است.۷.۵ درصد از مساحت کشور را جنگل فرا گرفته و تولید چوب آن ۶۸۴هزار متر مکعب در سال است.
حکومت و سیاست. ایران دارای نظام حکومتی جمهوری اسلامی با یک نهاد قانون گذاری است. برطبق قانون اساسی مصوّب ۱۳۵۸ سرپرستی کشور برعهدۀ یک مقام روحانی شیعه، به نام ولی فقیه، است. رئیس جمهور کشور را مردم برای حداکثر دو دورۀ متوالی چهارساله انتخاب می کنند و مسئولیت اجرایی و تشکیل هیئت دولت با اوست. نهاد قانون گذاری کشور با نام مجلس شورای اسلامی ۲۹۰ عضو دارد که مردم هر چهار سال یک بار آنان را برمی گزینند. علاوه بر مجلس مزبور، شورای نگهبان نیز قوانین مجلس را با موازین شرعی و قانون اساسی مطابقت می دهد و تصویب یا رد صلاحیت نامزدهای انتخاباتی نیز از وظایف آن است. افزون بر آن مجلس دیگری با نام مجلس خبرگان وجود دارد که اعضای ۸۳نفری آن هر هشت سال یک بار برگزیده می شوند. انتخاب رهبر و نظارت بر کار رهبری از وظایف این مجلس است.
مردم و تاریخ. جمعیت ایران حدود ۷۵,۶۳۶,۰۰۰ نفر است (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن به۴۵.۹ نفر در کیلومتر مربع می رسد. رشد سالانۀ جمعیت ایران۱.۶۱ درصد است و۹۹.۴۳ درصد از ایرانی ها مسلمان اند و۶۸.۴۶ درصدشان در شهرها زندگی می کنند و زبان رسمی آنان فارسی است. امید به زندگی در ایران ۷۰ سال است و۸۴.۶۱ درصد از بزرگ سالان کشور باسوادند. نیز ← ایران،_تاریخ