جمهوری اذربایجان

[ویکی فقه] جمهوری آذربایجان. جمهوری آذربایجان که یکی از مناطق مهم شیعه نشین در جهان اسلام به شمار می آید، از دیر باز علما و مراجع بسیاری را به دنیای علمی اسلام معرفی کرده است. علمای آذربایجان در خارج کشور خود هم مشهورند، به طوری که در عراق، ایران، سوریه، عربستان، علاوه بر تدریس دروس عالی اسلامی و تربیت شاگردان بسیار، برخی از آنها مرجعیت شیعه را هم بر عهده گرفته بودند.
سرزمین آذربایجان مساحتی به اندازه ۸۶ هزار و ۶۰۰ کیلومتر مربع را در بر می گیرد. این سرزمین منطقه مورد مناقشه ناگورنو قره باغ که بیشتر ساکنان آن ارمنی هستند، و جمهوری ناپیوسته نخجوان را نیز که به واسطه مرزهای ارمنستان از آذربایجان شده است، شامل می شود. نخجوان از جنوب و غرب با ایران و ترکیه هم مرز است. آذربایجان در کناره های باختری دریای خزر قرار دارد. این جمهوری از شمال با فدراسیون روسیه، از شما ل غربی با گرجستان، از غرب با ارمنستان و از جنوب با ایران هم مرز است.جمعیت آذربایجان درسال ۲۰۱۵ برابر ۹. ۵۳۳. ۷۱۳ نفر برآورد شده است. با این حال جمعیت این کشور در سال ۲۰۰۰ میلادی برابر ۸ میلیون و ۸۱ هزار نفر برآورد شده بود. بر طبق سرشماری سال ۱۹۹۸ آذربایجانی ها ۸۲. ۷ درصد از جمعیت کشور را تشکیل می دادند اما این اندازه به دلیل نرخ بالای زاد و ولد و مهاجرت غیر آذری ها به نزدیک ۹۰ درصد رسیده است. جمعیت آذری ناگورنو قره باغ و تعداد زیادی از آذربایجانی هایی که در ارمنستان زندگی می کردند (در حدود ۲۰۰هزار نفر) در اواخر دهه ۱۹۸۰ و اوایل دهه ۱۹۹۰ به درون خاک آذربایجان کوچ داده شدند. در کل در حدود یک میلیون پناهنده و بی خانمان در آذربایجان وجود دارند.
هویت ملی و قومیتی آذربایجان
در اوایل قرن بیستم روشنفکران سکولار آذری کوشیدند تا از راه فعالیت سیاسی، آموزش و آثار مکتوب خود نوعی اجتماع ملی در این منطقه پدید آورند. آرمان هایی همچون مردم گرایی، ترک گرایی و دموکراسی در این دوره رواج بسیاری یافته بود. فرهنگ مردم جمهوری آذربایجان بنا به موقعیت جغرافیایی و میراث تاریخی متاثر از فرهنگ های مختلف منطقه قفقاز و خاورمیانه از جمله فرهنگ های ایرانی، ترکی، روسی و اسلامی است. امروزه فرهنگ غربی با شدت بسیار رایج می گردد. به جز اکثریت آذربایجانی مردم ملت های متفاوتی مانند ارمنی ها، کردها و تالشی ها در جنوب و شرق و لزگی ها و یهودی هاو تات ها در شمال به گوناگونی زبان ها و فرهنگ رایج در این کشور افزوده اند. ایجاد هویت ملی آذری در واکنش به رژیم استعماری و بهره کشی بر اساس مفاهیم نژادی، عناصری را از هر دوی سنت های اسلامی و غیراسلامی، همچنین آرمانهای غربی همچون لیبرالیسم و ناسیونالیسم در بر گرفته است. همچنین مفهوم هویت ملی آذری در دوره شوروی ترویج داده می شد. میراث فرهنگی نوشتاری یا مکتوب و بسیاری از چهره های تاریخی در عرصه های هنر و سیاست به تقویت و تایید تلاش برای ایجاد یک ملیت مستقل در پایان عمر رژیم شوروی پرداختند. احساسات ناسیونالیستی بر ضد حاکمیت شوروی در دوره زوال حاکمیت شوروی که احساسات ضد ارمنی بر شدت آن می افزود به مهم ترین نیروی برانگیزاننده جنبش های مردمی بازسازی ملی تبدیل شد.
تشیع در آذربایجان
اکثریت جمعیت جمهوری آذربایجان را شیعیان تشکیل می دهند و آذربایجان دومین کشور شیعی جهان به شمار می رود. با این وجود، تفکر شیعی در جمهوری آذربایجان بسیار متفاوت از تشیع در کشور هایی چون ایران و عراق است. تشیع در آذربایجان تحت تاثیر نظام سیاسی سکولار آذربایجان در دهه های گذشته چه قبل و چه بعد از استقلال، چندان به سمت اسلام سیاسی و جنبش های دینی سوق پیدا نکرده است.
کوزه گر کالجی، ولی، اسلام و جریان های اسلامی در جمهوری آذربایجان، تهران: خبرگزاری فارس، ۱۳۹۳، ص۳۸.
...