معراج

و بیشتر در وقتى استعمال مى شود که بخواهند اظهار تعجب کنند، ولى در این آیه به شهادت سیاق، براى تنزیه است نه تعجب، چون سیاق کلام و غرض از آن تنزیه خداست، هر چند بعضیها اصرار دارند که آن را براى تعجب بگیرند.
کلمه ( اسراء ) و همچنین کلمه ( سرى ) که ثلاثى مجرد آنست به معناى سیر در شب است، وقتى گفته مى شود ( سرى و اسرى ) معنایش این است که فلانى در شب راه پیمود، و وقتى گفته مى شود ( سرى به و اسرى ) به معنایش این است که او را شبانّه سیر داد، و سیر مخصوص روز یا اعم از روز و شب مى باشد.
و کلمه ( لیلا ) مفعول فیه است و بودنش در کلام این معنا را افاده مى کند که این سیر همه اش در شب انجام گرفت، هم رفتنش و هم برگشتنش.
مراد از ( مسجداقصى ) به قرینه جمله ( الّذى بارکنا حوله ) بیت المقدس است و کلمه ( اقصى ) از ماده ( قصو ) و این ماده به معناى دورى است، و اگر مسجد بیت المقدس را مسجد الاقصى نامیده بدین جهت است که این مسجد نسبت به محل زندگى رسول خدا ( صلى اللّه علیه و آله و سلم ) و مخاطبینى که با اویند از مسجدالحرام خیلى دور است، زیرا محل زندگى ایشان شهر مکه است که مسجدالحرام در همانجا است.
و جمله ( لنریه من آیاتنا ) نتیجه این سیر دادن را بیان مى کند و آن این است که پاره اى از آیات و نشانه هاى خود را به وى نشان دهد، و این که گفتیم: ( پاره اى ) به خاطر وجود کلمه ( من ) در کلام است.
و سیاق کلام دلالت دارد بر اینکه آن آیات از آیات و نشانه هاى عظیمى بوده، هم چنانکه در آیه دیگرى در داستان معراج به این معنا تصریح نموده و فرموده است ( لقد راى من آیات ربّه الکبرى: آیه هاى بزرگى از آیات پروردگارش را مشاهده نمود ) .
و اینکه فرمود: ( انّه هو السّمیع البصیر ) بیان علت سیر دادن او به منظور نشان دادن آیات است، یعنى خدا چون شنوا بگفته هاى بندگان و بیناى به افعال ایشان است و تقاضاى حال رسول خود را دید که چنین اکرامى را اقتضاء مى کرد لذا او را براى نشان دادن پاره اى از آیات و نشانه هایش شبانه سیر داد.
( بارکنا حوله لنریه من آیاتنا ) زیرا در آغاز کلام خداى را غایب گرفته و در اینجا به صورت متکلم آورد و گفت: ( مبارک کردیم پیرامون آن را ) و دوباره خداى را غایب گرفته فرمود: ( او شنوا و بینا است ) و وجه آن این است که خواست بدین معنا اشاره کند که این اسراء شبانه و آثار مترتّب بر آن یعنى نشان دادن آیات امرى بوده که از ساحت عظمت و کبریائى و موطن عزت و جبروت حق تعالى صادر شده، و در آن سلطنت عظماى او به کار رفته، و خداوند با آیات کبراى خود براى او تجلى کرده است و اگر این التفات به کار نمى رفت و گفته مى شد: ( لیریه من آیاته ) تا از آیات خود به او نشان دهد و یا تعبیر دیگرى نظیر آن مى کرد این نکته حاصل نمى شد.
و معناى آیه این است که: ( باید تنزیه کند تنزیه کردن مخصوصى آن خدائى را که با عظمت و کبریائیش بنده خود محمد ( صلى اللّه علیه و آله و سلم ) را شبانه سیر داد، نهایت قدرت و سلطنت خود را به وى نشان داده در دل یک شب او را از مسجد الحرام به سوى مسجد اقصى برده که همان بیت المقدسى است که پیرامونش را مبارک گردانیده بود، و این بدان جهت است که عظمت و کبریائى و آیات کبراى خود را به وى بنمایاند، چون او شنواى به گفتار و بصیر و داناى به حال او بود، و مى دانست که او لایق چنین عنایت و مکرمتى هست ) .

به نام خداوند بخشنده مهربان‏
پاک و منزّه است آن ( خدایی ) که بنده اش را از مسجدالحرام تا مسجدالاقصی که اطرافش را برکت داده ایم شبانه بُرد، تا از نشانه هاى خود به او نشان دهیم. همانا او شنوا و بیناست.

یا علی