[ویکی فقه] محمدحسن میرجهانی (۱۲۸۰ش ـ ۱۳۷۱ ش) دانشور آسمانی که در این مقاله به بررسی زندگانی ایشان می پردازم.
جرقویه یکی از نواحی استان اصفهان است که در زاویه جنوبی متمایل به شرق شهر اصفهان واقع شده است و شامل دو بخش علیا و سفلی می باشد. در شهریور ۱۳۶۹ بخش جرقویه به مرکزیت آبادی نیک آباد مشتمل بر دهستان های جرقویه، علیا، وسطا، سلقا و رامشه تشکیل شد. مسجدی کهن که به دوران صفویه تعلق دارد، امامزاده اسماعیل و نیز امامزاده سعید از آثار تاریخی و مذهبی این منطقه است. در تیر ۱۳۷۴ ش نام بخش جرقویه به جرقویه سفلا تغییر یافت و این بخش با دو دهستان سفلا و وسطی تشکیل شد. بخش سفلی حدود ۲۰۰۰۰ نفر سکنه دارد و مرکز آن یعنی آبادی محمد آباد در سال ۱۳۸۰ ش به شهر تبدیل گردید. امامزاده عبدالمظفر در روستای سیان، مسجد جامع در آبادی پیکان و چندین قلعه قدیمی از مواریث فرهنگی این منطقه به شمار می روند.
سلسله نسب
سید محمد حسن میرجهانی از سادات طباطبایی است که اجدادش در قرن سوم یا چهارم هجری به اصفهان مهاجرت کرده اند. ابوالحسن شهاب الدین علی فرزند ابن طباطباکه طبع شعر داشت، در اصفهان اقامت گزید و در اواخر نیمه دوم قرن سوم هجری با فاطمه دختر ابوعلی احمد بن محمد رستم مطیار قرشی (حاکم اصفهان) ازدواج کرد. ابوعلی احمد موقعیت اجتماعی فوق العاده ای در اصفهان به دست آورده و از تمکن مالی برخوردار بود. املاک فراوانی را در زواره و اطراف اصفهان وقف نواده های دخترش فاطمه کرد. این شخصیت که جد مادری میرجهانی می باشد، مشاهیر شیعه و دانشوران محدث را مورد حمایت جدی قرار می دادچنان که سلیمان احمد طبرانی صاحب معجم کبیر و اوسط و صغیر و کتاب های حدیثی دیگر وقتی در سال ۳۱۰ق به اصفهان مسافرت کرد، مورد استقبال احمد مطیار قرار گرفت و تا حیات داشت از مواجب ویژه ای بهره مند شد. در هر حال شهاب الدین که جد نوزدهم میر جهانی است، از طریق زیر نسبش به امام حسن مجتبی علیه السّلام می رسد: شهاب الدین علی فرزند ابوالحسن محمد فرزند فتوح الدین احمد (ابن طباطبا) فرزند محمد، فرزند احمد رئیس (ابو عبدالله یا ابوعباد) فرزند ابواسحاق زین العابدین ابراهیم طباطبا فرزند اسماعیل دیباج فرزند ابراهیم غمر فرزند حسن مثنی فرزند امام حسن مجتبی که با فاطمه دختر امام حسین علیه السّلام ازدواج کرد، می باشد. نسب سید محمد حسن میرجهانی از طریق زیر به شهاب الدین علی می رسد: محمد حسن طباطبایی میر جهانی محمد آبادی جرقویه ای اصفهانی، فرزند علی فرزند قاسم، فرزند علی فرزند جعفر، فرزند زین العابدین، فرزند میر مقیم، فرزند میر جهان طباطبایی جشوقانی، فرزند میر افضل، فرزند میرکاظم، فرزند میر سید قاسم قهپایه ای، فرزند میر سید محمد، فرزند میر سید قاسم جشوقانی، فرزند میر سید جلال الدین، فرزند میر سید حسن اصفهانی، فرزند ابوالمجد شهاب الدین علی، فرزند ابوهاشم، فرزند حمزه فرزند ابوهاشم طاهر، فرزند شهاب الدین علی.
نیاکان نامدار
یکی از حوادث اسفناک در تاریخ ایران، یورش افغان ها به ایران و محاصره اصفهان توسط آنان می باشد. در طول هفت ماه و بیست و سه روز که مرکز دولت صفویه در محاصره افاغنه بود، این شهر دچار قحطی شدیدی گردید، این برنامه از جمادی الاول سال ۱۱۳۴ تا محرم سال ۱۱۳۵ به طول انجامید. افغان ها بعد از اشغال پایتخت شاه سلطان حسین صفوی، شیعیان بسیاری را از دم تیغ گذرانیدند و دسته ای از مهاجمان، در سال ۱۱۳۶ق با حمله به کوهپایه اصفهان عده ای را به قتل رسانیدند. در جشوقان از توابع کوهپایه دو برادر که از سادات بودند و در محل به دلیری و شجاعت، شهره داشتند، به نام های میر جهان و میر عماد با متجاوزان درگیر شدند و سرانجام موفق گردیدند آنان را نابود کنند، چون منطقه تحت قلمرو افغان ها بود، برادران مذکور شبانه نشانه های سیادت را از خود دور نموده و از جشوقان متواری شدند و تا سال های زیادی کسی از آنان خبر نداشت. البته افغان ها با سادات شیعه خصومتی آشکار نداشتند، بلکه آنان برای این که تغییر قیافه دهند، چنین کردند. بعد از ده سال که هیچ خبری از این مبارزان نبود، بستگانش با یقین به کشته شدن آن ها اموالشان را میان وارثان تقسیم و در شجره نامه ها از آن ها به عنوان مفقودالاثر یاد کردند. در سال ۱۱۹۱ ق (حدود پنجاه و پنج سال بعد) دو تن از عموزاده های میر عماد و میر جهان به نام های میر افضل و میر محمد فرزند میر کاظم جشوقانی و سید عبدالله پسر سید حسن جشوقانی طی سفری گذارشان به حسن آباد جرقویه علیا افتاد و شب به خانه یکی از آشنایان رفتند و آن جا با کربلایی باقر آشنا شدند. وی و پدرش در حسن آباد به دنیا آمده بودند، اما پدر بزرگش معروف به میر عماد جشوقانی بود. میر افضل که از سید عبدالله بزرگ تر بود، درباره میر عماد پرسید. به او جواب دادند که حدود نیم قرن قبل او با برادرش میر جهان به حسن آباد آمدند و خود را جشوقانی معرفی کردند و در این جا به کسب و زراعت مشغول شدند. بعد از یک سال میر عماد ازدواج کرد، وی با برادرش در یک خانه سکونت داشتند، با فوت میر عماد، برادرش میر جهان به جرقویه سفلی مهاجرت کرد و در آن جا تشکیل خانواده داد. یکی از اجداد میر جهانی سراج الدین قاسم زواره ای کوهپایه ای فرزند سید محمد طباطبایی معروف به علامه کوهپایی می باشد. در منابع رجالی از او به عنوان شخصی جلیل القدر، فاضل، محدث ماهر و از فقهای نامدار عصر صفوی یاد کرده اند. وی در کوهپایه (از توابع اصفهان) به دنیا آمد و پس از نشو و نما به اصفهان مهاجرت کرد و با سپری نمودن ایام تحصیل مقدماتی و سطوح، نزد شیخ بهایی درس خواند و از او اجازه روایت نیز گرفت. اگر چه ملا ابوالقاسم فرزند آقا محمد گلپایگانی استادش می باشد، اما همین فرد از علامه کوهپایی اجازه روایت گرفت. او از جمله مشاهیری است که به علامه مجلسی اجازه روایت داد. در اجازه مفصل نویسنده بحارالانوار به شاگردش محمد فاضل مشهدی در سال ۱۰۸۵ق و اجازه مفصل سید نعمت الله جزایری در سال ۱۰۹۶ق و اجازه مفصل حاج محمد اردبیلی ۱۰۹۸ق به عنوان چهارمین استادش، بعد از میرزا رضای نائینی و قبل از محمد شریف رویدشتی آمده است. این سید بزرگوار تحقیقاتی در علم رجال دارد و شاگردانی فاضل تربیت کرد که این فن و علوم دیگر را از وی اخذ کرده اند، همچون مولی محمد علی بن احمد استرآبادی مؤلف کتاب مشترکات الرجال. کوهپایی آثاری چون تعلیقات فی الرجال، رسالة فی البداء، رسالة فی الفلاحة تالیف کرد. همچنین بر کتاب های تهذیب، استبصار، من لا یحضره الفقیه، کافی و کتاب های فقهی، کلامی و اصولی حاشیه زده است. میر محمد سعید طباطبایی فرزند سید سراج الدین قاسم از مشاهیر این سلسله است که تولدش را در سال ۱۰۱۲ و رحلتش را ۱۰۹۲ق ذکر نموده اند. این عالم و فقیه آثار متعددی در برخی علوم اسلامی چون فقه، کلام و منطق، تالیف کرد که برخی از آن ها عبارتند از: مفاتیح الاحکام در شرح آیات الحکام، رساله احیاء الموات، حاشیه بر حاشیه ملا عبدالله بر تهذیب المنطق تفتازانی. در ضمن کتاب روض الجنان فی حیات الابدان که در زمره آثارش معرفی شده، همان رساله احیاء الموات است.
ولادت
...
جرقویه یکی از نواحی استان اصفهان است که در زاویه جنوبی متمایل به شرق شهر اصفهان واقع شده است و شامل دو بخش علیا و سفلی می باشد. در شهریور ۱۳۶۹ بخش جرقویه به مرکزیت آبادی نیک آباد مشتمل بر دهستان های جرقویه، علیا، وسطا، سلقا و رامشه تشکیل شد. مسجدی کهن که به دوران صفویه تعلق دارد، امامزاده اسماعیل و نیز امامزاده سعید از آثار تاریخی و مذهبی این منطقه است. در تیر ۱۳۷۴ ش نام بخش جرقویه به جرقویه سفلا تغییر یافت و این بخش با دو دهستان سفلا و وسطی تشکیل شد. بخش سفلی حدود ۲۰۰۰۰ نفر سکنه دارد و مرکز آن یعنی آبادی محمد آباد در سال ۱۳۸۰ ش به شهر تبدیل گردید. امامزاده عبدالمظفر در روستای سیان، مسجد جامع در آبادی پیکان و چندین قلعه قدیمی از مواریث فرهنگی این منطقه به شمار می روند.
سلسله نسب
سید محمد حسن میرجهانی از سادات طباطبایی است که اجدادش در قرن سوم یا چهارم هجری به اصفهان مهاجرت کرده اند. ابوالحسن شهاب الدین علی فرزند ابن طباطباکه طبع شعر داشت، در اصفهان اقامت گزید و در اواخر نیمه دوم قرن سوم هجری با فاطمه دختر ابوعلی احمد بن محمد رستم مطیار قرشی (حاکم اصفهان) ازدواج کرد. ابوعلی احمد موقعیت اجتماعی فوق العاده ای در اصفهان به دست آورده و از تمکن مالی برخوردار بود. املاک فراوانی را در زواره و اطراف اصفهان وقف نواده های دخترش فاطمه کرد. این شخصیت که جد مادری میرجهانی می باشد، مشاهیر شیعه و دانشوران محدث را مورد حمایت جدی قرار می دادچنان که سلیمان احمد طبرانی صاحب معجم کبیر و اوسط و صغیر و کتاب های حدیثی دیگر وقتی در سال ۳۱۰ق به اصفهان مسافرت کرد، مورد استقبال احمد مطیار قرار گرفت و تا حیات داشت از مواجب ویژه ای بهره مند شد. در هر حال شهاب الدین که جد نوزدهم میر جهانی است، از طریق زیر نسبش به امام حسن مجتبی علیه السّلام می رسد: شهاب الدین علی فرزند ابوالحسن محمد فرزند فتوح الدین احمد (ابن طباطبا) فرزند محمد، فرزند احمد رئیس (ابو عبدالله یا ابوعباد) فرزند ابواسحاق زین العابدین ابراهیم طباطبا فرزند اسماعیل دیباج فرزند ابراهیم غمر فرزند حسن مثنی فرزند امام حسن مجتبی که با فاطمه دختر امام حسین علیه السّلام ازدواج کرد، می باشد. نسب سید محمد حسن میرجهانی از طریق زیر به شهاب الدین علی می رسد: محمد حسن طباطبایی میر جهانی محمد آبادی جرقویه ای اصفهانی، فرزند علی فرزند قاسم، فرزند علی فرزند جعفر، فرزند زین العابدین، فرزند میر مقیم، فرزند میر جهان طباطبایی جشوقانی، فرزند میر افضل، فرزند میرکاظم، فرزند میر سید قاسم قهپایه ای، فرزند میر سید محمد، فرزند میر سید قاسم جشوقانی، فرزند میر سید جلال الدین، فرزند میر سید حسن اصفهانی، فرزند ابوالمجد شهاب الدین علی، فرزند ابوهاشم، فرزند حمزه فرزند ابوهاشم طاهر، فرزند شهاب الدین علی.
نیاکان نامدار
یکی از حوادث اسفناک در تاریخ ایران، یورش افغان ها به ایران و محاصره اصفهان توسط آنان می باشد. در طول هفت ماه و بیست و سه روز که مرکز دولت صفویه در محاصره افاغنه بود، این شهر دچار قحطی شدیدی گردید، این برنامه از جمادی الاول سال ۱۱۳۴ تا محرم سال ۱۱۳۵ به طول انجامید. افغان ها بعد از اشغال پایتخت شاه سلطان حسین صفوی، شیعیان بسیاری را از دم تیغ گذرانیدند و دسته ای از مهاجمان، در سال ۱۱۳۶ق با حمله به کوهپایه اصفهان عده ای را به قتل رسانیدند. در جشوقان از توابع کوهپایه دو برادر که از سادات بودند و در محل به دلیری و شجاعت، شهره داشتند، به نام های میر جهان و میر عماد با متجاوزان درگیر شدند و سرانجام موفق گردیدند آنان را نابود کنند، چون منطقه تحت قلمرو افغان ها بود، برادران مذکور شبانه نشانه های سیادت را از خود دور نموده و از جشوقان متواری شدند و تا سال های زیادی کسی از آنان خبر نداشت. البته افغان ها با سادات شیعه خصومتی آشکار نداشتند، بلکه آنان برای این که تغییر قیافه دهند، چنین کردند. بعد از ده سال که هیچ خبری از این مبارزان نبود، بستگانش با یقین به کشته شدن آن ها اموالشان را میان وارثان تقسیم و در شجره نامه ها از آن ها به عنوان مفقودالاثر یاد کردند. در سال ۱۱۹۱ ق (حدود پنجاه و پنج سال بعد) دو تن از عموزاده های میر عماد و میر جهان به نام های میر افضل و میر محمد فرزند میر کاظم جشوقانی و سید عبدالله پسر سید حسن جشوقانی طی سفری گذارشان به حسن آباد جرقویه علیا افتاد و شب به خانه یکی از آشنایان رفتند و آن جا با کربلایی باقر آشنا شدند. وی و پدرش در حسن آباد به دنیا آمده بودند، اما پدر بزرگش معروف به میر عماد جشوقانی بود. میر افضل که از سید عبدالله بزرگ تر بود، درباره میر عماد پرسید. به او جواب دادند که حدود نیم قرن قبل او با برادرش میر جهان به حسن آباد آمدند و خود را جشوقانی معرفی کردند و در این جا به کسب و زراعت مشغول شدند. بعد از یک سال میر عماد ازدواج کرد، وی با برادرش در یک خانه سکونت داشتند، با فوت میر عماد، برادرش میر جهان به جرقویه سفلی مهاجرت کرد و در آن جا تشکیل خانواده داد. یکی از اجداد میر جهانی سراج الدین قاسم زواره ای کوهپایه ای فرزند سید محمد طباطبایی معروف به علامه کوهپایی می باشد. در منابع رجالی از او به عنوان شخصی جلیل القدر، فاضل، محدث ماهر و از فقهای نامدار عصر صفوی یاد کرده اند. وی در کوهپایه (از توابع اصفهان) به دنیا آمد و پس از نشو و نما به اصفهان مهاجرت کرد و با سپری نمودن ایام تحصیل مقدماتی و سطوح، نزد شیخ بهایی درس خواند و از او اجازه روایت نیز گرفت. اگر چه ملا ابوالقاسم فرزند آقا محمد گلپایگانی استادش می باشد، اما همین فرد از علامه کوهپایی اجازه روایت گرفت. او از جمله مشاهیری است که به علامه مجلسی اجازه روایت داد. در اجازه مفصل نویسنده بحارالانوار به شاگردش محمد فاضل مشهدی در سال ۱۰۸۵ق و اجازه مفصل سید نعمت الله جزایری در سال ۱۰۹۶ق و اجازه مفصل حاج محمد اردبیلی ۱۰۹۸ق به عنوان چهارمین استادش، بعد از میرزا رضای نائینی و قبل از محمد شریف رویدشتی آمده است. این سید بزرگوار تحقیقاتی در علم رجال دارد و شاگردانی فاضل تربیت کرد که این فن و علوم دیگر را از وی اخذ کرده اند، همچون مولی محمد علی بن احمد استرآبادی مؤلف کتاب مشترکات الرجال. کوهپایی آثاری چون تعلیقات فی الرجال، رسالة فی البداء، رسالة فی الفلاحة تالیف کرد. همچنین بر کتاب های تهذیب، استبصار، من لا یحضره الفقیه، کافی و کتاب های فقهی، کلامی و اصولی حاشیه زده است. میر محمد سعید طباطبایی فرزند سید سراج الدین قاسم از مشاهیر این سلسله است که تولدش را در سال ۱۰۱۲ و رحلتش را ۱۰۹۲ق ذکر نموده اند. این عالم و فقیه آثار متعددی در برخی علوم اسلامی چون فقه، کلام و منطق، تالیف کرد که برخی از آن ها عبارتند از: مفاتیح الاحکام در شرح آیات الحکام، رساله احیاء الموات، حاشیه بر حاشیه ملا عبدالله بر تهذیب المنطق تفتازانی. در ضمن کتاب روض الجنان فی حیات الابدان که در زمره آثارش معرفی شده، همان رساله احیاء الموات است.
ولادت
...
wikifeqh: محمدحسن_میرجهانی