عطاءالدین بن فضل الله جمال الدین حسینی

[ویکی فقه] جمال الدین حسینی ، عطاءالله بن فضل الله، محدث و خطیب سده نهم و دهم هجری می باشد.
وی از سادات دشتکی شیراز است که نسبشان به زید بن علی بن حسین علیه السلام می رسد. اولین کسی که از این خاندان به شیراز رفت ، ابوسعید علی بن زید نصیبینی بود که در اوایل قرن پنجم در محله دشتک شیراز سکنا گزید و ازاین رو به دشتکی شیرازی معروف شد.
استاد جمال الدین حسینی
عموی جمال الدین حسینی ، اصیل الدین عبدالله دشتکی (متوفی ۸۸۳)، که استاد او نیز بود، در زمان سلطان ابوسعید گورکان تیموری (حک: ۸۵۵- ۸۷۳) از شیراز به هرات مهاجرت کرد. ظاهراً جمال الدین نیز در این سفر همراه وی بوده و چون در هرات سکنا گزیده ، هروی نیز خوانده شده است . خواندمیر او را در شمار بزرگان علماء و فضلای روزگار سلطان حسین بایقرا (حک: ۸۷۳ -۹۱۱) در هرات ذکر کرده و گفته است که چندی در مدرسه سلطانیه و خانقاه اخلاصیه آن شهر تدریس می کرد و هفته ای یک بار در مسجد جامع هرات به موعظه می پرداخت . همچنین در آن ایام منصب حکومتی داشت و از این رو خواجه لقب گرفت ولی پس از فوت سلطان حسین بایقرا در ۹۱۱، از فرزندان سلطان و محمدخان شیبانی معروف به شیبک خان ، فاتح و حاکم هرات ، منصبی نپذیرفت ، هر چند با او مشورت می کردند.
مذهب جمال الدین دشتکی
درباره مذهب جمال الدین اختلاف نظر هست به گفته نورالله شوشتری خاندان دشتکی شیعه بودند و تظاهرشان به مذهب اهل سنّت صرفاً از باب تقیه بود؛ اما، خوانساری بر آن است که ایشان در ابتدا گرایشهای سنّی داشتند، ولی به مرور تغییر مذهب دادند تا جایی که سیدعلی خان مدنی شیرازی (متوفی ۱۱۲۰) از این سلسله به مرتبه ریاست شیعه امامیه رسید. شواهد حاکی از آن است که جمال الدین حسینی نیز، تا پیش از فتح هرات به دست شاه اسماعیل اول در ۹۱۶، به مذهب اهل سنّت گرایش داشته است ، چنانکه به گفته خواند میر، در زمان حمله محمدخان شیبانی (که از اهل سنّت بود) به هرات در ۹۱۳ و تسلط بر آن ، جمال الدین از جمله بزرگان شهر بود که به استقبال او رفت اما، در ۹۱۶ که شاه اسماعیل سربازان ازبک راازهرات بیرون راند، جمال الدین به اشاره خواجه مظفرالدین بتکچی استرآبادی ، نماینده شاه اسماعیل صفوی ، به قصد تحریض مردم به پذیرش مذهب شیعه ، خطبه ای غرا در مناقب و مفاخر امامان شیعه علیهم السلام ایراد کرد. به علاوه ، بررسی محتوای کتابهای جمال الدین حسینی مؤید این تغییر مذهب است . میرحامد حسین هندی نیز جمال الدین را در زمره علمای اهل سنّت و معتمد ایشان شمرده است ؛ اما اینکه هم موافقان و هم مخالفان درباره شیعه بودن او به گفته ها و نوشته هایش استناد کرده اند، ناشی از آن است که اهل سنّت در خراسان اواخر دوره تیموری و آغاز روزگار صفوی ، به تشیع و به ویژه اظهار ارادت به امامان شیعه گرایش یافته بود، هر چند با همه آموزه های آن موافقت نداشت . جمال الدین حسینی زاهد و پرهیزگار بود و از اوان جوانی وظایف دینی خود را به جای می آورد. وی در اواخر عمر عزلت گزید و یکسره به عبادت روی آورد.
وفات جمال الدین حسینی در خراسان
...